Giải pháp mới cho bệnh nhi nói ngọng sau phẫu thuật khe hở môi

Nhiều bệnh nhi biến chứng viêm não do virus cúm

Bé 15 tháng tuổi uống nhầm thuốc trừ sâu đựng trong chai trà xanh C2

Cứu sống bệnh nhi 3 tuổi bị vỡ phình mạch máu não

Nói ngọng sau phẫu thuật hở khe vòm

Khe hở môi và vòm miệng là một dị tật bẩm sinh vùng hàm mặt hay gặp. Trên thế giới, tỷ lệ mắc dị tật này trong số trẻ mới sinh là 1/600 đến 1/1000. Ở Việt Nam, tỷ lệ này dao động từ 0,1 đến 0,2%. Trong đó khe hở vòm miệng chiếm 40%.

Trẻ có thể có khe hở vòm miệng đơn thuần, có thể phối hợp cùng khe hở môi. Trẻ khe hở vòm cũng có thể nằm trong các hội chứng toàn than như Pierrobin, Treacher Collin, Vander Woude…

Trẻ hở hàm ếch sau phẫu thuật tại Bệnh nhi Trung ương

Khe hở vòm miệng gây ra các rối loạn trầm trọng cho trẻ như khó ăn-bú, hay bị sặc, dễ mắc các bệnh đường hô hấp, rối loạn phát âm, rối loạn tâm lý…

Điều trị khe hở vòm miệng liên quan đến nhiều chuyên ngành như phẫu thuật hàm mặt, nắn chỉnh răng và chỉnh hình, thính học, ngôn ngữ, nhi khoa.

Điều trị điển hình nhất với trẻ dị tật khe hở vòm miệng là phẫu thuật tạo hình vòm miệng. Trong lịch sử có rất nhiều phương pháp phẫu thuật được áp dụng như Lagenbeck, Push- Back, Furlow…

Hiện nay, ở nước ta nói chung và bệnh viện Nhi Trung ương nói riêng đều không xa lạ với phẫu thuật cho các trẻ bị khe hở vòm. Nhưng có một thực trạng là các trẻ sau khi được phẫu thuật "đóng kín" các "khe hở" ở môi và vòm thì đã quay lại bệnh viện khám lại với nhiều nguyên nhân khác nhau.

Anh T. ở Hải Phòng có con bị khe hở vòm chia sẻ: "Con tôi sang năm đi học lớp 1 rồi nhưng tôi thấy cháu phát âm sai nhiều quá, các phụ âm đứng đầu một từ cháu đều phát âm yếu và không rõ ràng, khi cháu nói chuyện tôi cảm nhận được hơi của cháu thoát qua mũi nhiều. Tôi sợ ảnh hưởng đến việc đọc của cháu sau này. Tôi cũng đi khám ở khoa Răng Hàm Mặt, bệnh viện Nhi Trung ương, các bác sĩ nghi ngờ rằng con tôi bị thiểu năng vòm hầu và cần được phẫu thuật. Tôi cũng chỉ mong cháu được 70-80% so với các bạn bình thường khác là gia đình chúng tôi cũng mừng lắm rồi".

Còn chị H. ở Thanh Hoá có con bị khe hở vòm và dị dạng tai phải cho biết: "Con tôi sau phẫu thuật phát triển về mặt ngôn ngữ như các trẻ bình thường khác nhưng cháu phát âm với giọng thều thào, yếu nên mọi người xung quanh rất khó nghe. Do đó không ai hiểu cháu nói gì nên càng ngày cháu rất ngại giao tiếp với người khác, đặc biệt là các bạn cùng lớp".

Anh Tr. ở Hà Nội có con bị khe hở môi vòm lại cho hay: "Khi giao tiếp, tôi để ý thấy cháu nói tất cả các từ đều bắt đầu bằng âm n, m và tôi nghe thấy giọng của cháu như là ở trong một cái hộp bằng kim loại, cứ vang vang thế nào ấy".

Cả ba trường hợp trên chỉ là những ví dụ điển hình cho rất nhiều cha mẹ có con bị khe hở môi vòm đã đến khám trong tình trạng lo lắng cho phát âm của con họ bằng các cụm từ như "nói ngọng", hay "giọng yếu thều thào" hoặc "vang". Và tất cả những gia đình có con như vậy họ đều mong ước rằng con mình có một giọng nói, phát âm được bình thường như các bạn đồng trang lứa.

Điều trị khe hở môi vòm không chỉ là việc đóng kín khe hở

Vậy câu hỏi được đặt ra ở đây là tại sao vẫn còn tình trạng "nói ngọng", "giọng yếu"... sau khi đã được phẫu thuật đóng vá kín môi vòm? Nguyên nhân là gì?

Chuyên gia Đài Loan thăm khám cho bệnh nhi bị khe hở môi

Các hiện tượng phát âm sai, phụ âm yếu, hơi thoát qua mũi, cộng hưởng... là do rối loạn chức năng vòm hầu, tức là vòm mềm đã không đóng một cách hợp lí trong suốt quá trình tạo phát âm thanh. Thường có 3 dạng rối loạn chức năng vòm hầu. Một là, thiểu năng vòm hầu (VPI). Đây là hiện tượng phổ biến ở trẻ sau phẫu thuật khe hở vòm. Dạng này thường là do khiếm khuyết về giải phẫu hoặc cấu trúc mà ngăn cản vòm hầu đóng kín khi phát âm. Hai là, vòm hầu di động kém, thường do rối loạn thần kinh sinh lí mà kết quả là việc cấu trúc vòm hầu di động yếu, không thể đóng kín hoặc đóng chậm trong suốt quá trình phát âm. Ba là, do thói quen cũ để lại làm cho vòm hầu đóng sai vị trí để thích nghi.

Ở Mỹ, châu Âu và một số nước như Đài Loan, Hongkong... sử dụng phương pháp nội soi bằng ống mềm qua đường mũi để chẩn đoán ba dạng rối loạn chức năng vòm hầu trên. Ngoài ra, nội soi còn cho chúng ta thấy giải phẫu của vòm hầu, hình dạng đóng của vòm hầu, tỉ lệ đóng của vòm hầu, và thời gian di động của vòm hầu.

Sau khi chẩn đoán được dạng nào của rối loạn chức năng vòm hầu, họ sẽ đề xuất, dạng bệnh nào sẽ phải phẫu thuật thì mới cải thiện được vấn đề phát âm, dạng nào chỉ cần trị liệu lời nói mà không cần đến phẫu thuật, dạng nào vừa phải phẫu thuật vừa phải trị lời nói và dạng nào thì cần theo dõi thêm.

Chúng tôi đã đến gặp và trao đổi với Ths. Bs. Nguyễn Thị Ngọc Lan, Phó trưởng khoa Răng Hàm Mặt, Bệnh viện Nhi Trung ương, đã được chị chia sẻ rằng: "Đối với bệnh nhân khe hở vòm đã được phẫu thuật còn có vấn đề về phát âm thì có hai vấn đề cần giải quyết. Thứ nhất, phải tìm được nguyên nhân là do đâu? Dùng dụng cụ gì để thăm khám để có độ chính xác cao? Thứ hai, điều trị như thế nào để đạt được hiệu quả cao nhất và hạn chế được tối đa những biến chứng? Hiện nay, chúng tôi rất may mắn là được tài trợ một máy nội soi ống mềm từ Đài Loan.

Nhờ có thiết bị này, chúng tôi đã nhìn được khả năng di động của vòm hầu trong suốt quá trình phát âm và chúng tôi chẩn đoán chính xác được tỉ lệ đóng kín của vòm hầu. Nhờ đó mà chúng tôi lựa chọn từng kĩ thuật mổ sao cho phù hợp nhất trên từng ca bệnh. Chúng tôi cũng đã áp dụng những kĩ thuật mổ mới như Furlow hay Pharyngeal Flap cho mặt bệnh này và đã thành công".

BS Nguyễn Thị Ngọc Lan cũng nhận định đây chính là thông tin rất hữu ích cho những ai có con, người thân, hàng xóm hoặc bạn bè mắc chứng bệnh này. Hy vọng thông tin này cũng được lan toả rộng rãi để giúp cho những trẻ khe hở môi vòm được "hoàn thiện hơn", "trở về bình thường". Bởi điều trị khe hở môi vòm không chỉ dừng lại ở việc đóng kín khe hở.