Điều gì đã xảy ra với chú chó đầu tiên bay vào vũ trụ?

Năm 1957, chú chó Laika đặt chân lên tàu vũ trụ Sputnik-2 của Liên Xô (tên gọi lúc bấy giờ) du hành không gian (Ảnh: Britanica).

Nhân loại đã nhìn bầu trời xanh ban ngày và bóng tối đen đặc vào ban đêm để thắc mắc không biết điều gì nằm ngoài hành tinh này. Đó là sự bao la, đặt ra hàng triệu câu hỏi và hứa hẹn những câu trả lời, chỉ cần chúng ta đủ can đảm dấn thân và tìm ra chúng.

Năm 1957, trong chuyến hành trình từ đường phố Moscow vào bóng tối vô tận của vũ trụ vô danh, một chú chó đã được chọn là loài không phải con người đầu tiên bay quanh Trái Đất.

Tại sao chúng ta cần những chú chó không gian?

Vào thế kỷ XX, ý tưởng du hành vũ trụ chỉ được hình thành bởi hai quốc gia là Hoa Kỳ và Liên Xô (nay là Nga). Sự căng thẳng của Chiến tranh Lạnh giữa các siêu cường không chỉ giới hạn ở Trái Đất mà còn mở rộng đến cả Mặt Trăng và không gian.

Hai quốc gia quyền lực này đều muốn thiết lập quyền thống trị của riêng mình đối với các chuyến bay vũ trụ, nhằm thể hiện năng lực và trí tuệ công nghệ. Bắt đầu vào năm 1955, khi Mỹ tham gia đàm phán về việc đưa vệ tinh nhân tạo lên Trái Đất lần đầu tiên. Đây chính là khởi nguồn cho cuộc đua vào không gian.

Tuy nhiên, để cuộc đua này đi từ khoa học viễn tưởng đến hiện thực, chúng ta cần trả lời các câu hỏi về việc sự sống cơ thể sẽ phản ứng thế nào với áp suất, nhiệt độ và môi trường chân không trong không gian.

Trước khi lên chuyến bay vào không gian, chó Laika trải qua nhiều thử nghiệm mô phỏng (Ảnh: Wired).

Thời điểm đó, việc đưa một tên lửa vào không gian đã có nhiều rủi ro, để nó có thể bay vào vũ trụ, vận tốc tàu phải đủ lớn để thoát khỏi lực hấp dẫn của Trái Đất (gọi là vận tốc thoát).

Nếu tên lửa không đạt được tốc độ như vậy, lực hấp dẫn của Trái Đất sẽ kéo tàu trở lại bề mặt. Để điều này không xảy ra, tên lửa cần tăng tốc lên vận tốc 20,9 nghìn km/h hay 8046,72m/s, giúp nó thoát khỏi lực hấp dẫn của hành tinh một cách an toàn.

Toán học đã có nhưng công nghệ thì không

Tên lửa nhanh nhất vào thời điểm đó có thể di chuyển với tốc độ 4.9889km/h. Tốc độ mà con người từng di chuyển trên máy bay là gần 1.000km/h. Các nhà khoa học thời điểm đó không rõ cơ thể con người sẽ phản ứng thế nào với tốc độ cao, áp lực gia tốc bất thường và rủi ro của bức xạ vũ trụ.

Mối quan tâm sinh lý liên quan đến áp suất cao, nhiệt độ và chân không là rất nhiều như chứng sủi bọt (do áp suất khí quyển thấp, bọt khí hình thành trong mô), thiếu oxy (khử oxy nhanh trong máu), Hypocapnia (giảm nồng độ CO2 trong máu), bệnh giảm áp (hình thành bọt khí nitơ trong máu và mô khi áp suất tăng từ cao xuống thấp), sự thay đổi cực độ về nhiệt độ cơ thể hay đột biến tế bào do tiếp xúc với bức xạ.

Thật nguy hiểm và phi đạo đức khi đưa con người vào không gian mà không phát triển các công nghệ thích hợp để bảo vệ họ. Các nhà nghiên cứu đã cân nhắc việc sử dụng các loài động vật có sinh lý gần giống với con người để giải quyết những vấn đề này, thay vì gây nguy hiểm đến tính mạng của các phi hành gia.

Liên Xô sử dụng chó làm động vật làm phi hành gia, trái ngược với Chương trình Không gian của Mỹ sử dụng khỉ và tinh tinh. Vô số chú chó không gian đã thực sự du hành trên tên lửa và bay vào vũ trụ để trở thành phi hành gia.

Nhiều thành tựu vĩ đại nhất của Liên Xô trong quá trình phát triển khám phá không gian đã được thực hiện nhờ những trải nghiệm đó của loài chó. Động vật cuối cùng sẽ được thay thế là con người trong vai trò phi hành gia, nhưng phải đến 15 năm nữa nó mới thành hiện thực.

Yêu cầu để trở thành một chú chó không gian

Chương trình Không gian Liên Xô dự định tuyển dụng nhóm các con chó phục vụ cho sứ mệnh không gian đầu tiên nên đã cử chuyên gia đến Moscow. Họ chọn những con chó lai mà họ tin rằng sẽ lý tưởng để chịu được những điều kiện khắc nghiệt trong nguyên mẫu, vì chúng quen sống trong những điều kiện khắc nghiệt.

Các phi hành gia từ động vật này nặng 5,9-7,2kg. Tên lửa thời kỳ đầu của Liên Xô có rất ít không gian cho hành khách và không có khả năng di chuyển các vật thể cồng kềnh.

Họ cũng chọn những con chó có màu sắc rực rỡ để cảnh quay rõ ràng hơn và giống chó cái do bộ đồ vũ trụ được làm theo cách giúp chó cái có thể đi tiểu bên trong nó một cách dễ dàng.

Sputnik-2 và chú chó không gian Laika

Laika ban đầu được gọi là Kudryavka, hay Little Curly. Nó được giới truyền thông Mỹ đặt biệt danh Muttnik do cách chơi chữ của tên con tàu vũ trụ mà nó sử dụng để vào không gian - Sputnik-2.

Laika được huấn luyện để ngồi yên trong cabin trong suốt chuyến bay và đã quen với tiếng ồn trong quá trình phóng tên lửa, khả năng tăng tốc, các dây đai an toàn và hệ thống tiểu tiện từ bộ đồ vũ trụ trên người nó.

Để theo dõi tình trạng sức khỏe của Laika đến Trái Đất, một thiết bị đo huyết áp đã được phẫu thuật cấy ghép qua động mạch ở cổ con chó và các thiết bị đo lắp vào ngực nó nhằm ghi lại nhịp tim.

Chuyến bay của Laika gần như là câu chuyện hàng đầu trên mọi tờ báo trên toàn cầu trong tuần đó. Trung tâm điều khiển ở Trái Đất đã nhận được dữ liệu về tình trạng của chú chó trên tàu Sputnik-2.

Theo dữ liệu về nhịp tim Laika cao hơn bình thường khoảng ba lần, nguyên nhân có thể là do căng thẳng trong chuyến đi vào không gian. Tuy nhiên, vấn đề thực sự là sức nóng, xuất phát từ Mặt Trời và cơ thể con chó. Điều này khiến các chuyên gia Moscow lo lắng ngay khi bắt đầu sứ mệnh.

Người ta phát hiện ra rằng cabin ấm lên dần dần trong suốt hành trình. Mặc dù vẫn chưa rõ số phận chính xác của Laika, nhưng nhiều chuyên gia vũ trụ tin rằng nó đã qua đời sau 5 giờ từ khi phóng tàu vũ trụ.

Laika là động vật đầu tiên bay vào vũ trụ nhưng chắc chắn không phải là động vật đầu tiên được sử dụng cho các cuộc thử nghiệm ngoài không gian. Albert, một con khỉ Rhesus, đã đạt tới độ cao gần 60km vào tháng 6/1948, nhưng nó đã chết khi chiếc dù trên cơ thể không bung ra.

Năm 1948-1951, Hoa Kỳ đã thực hiện thêm sáu chuyến bay có động vật, trong đó chuyến bay của Albert là chuyến đầu tiên.

Félicette là con mèo duy nhất được phóng vào vũ trụ (Ảnh: Space).

Liên Xô đã trục vớt thành công hai chú chó có tên Deznik và Tsygan sau khi phóng chúng lên độ cao 100km vào tháng 8/1951.

Con mèo duy nhất được phóng lên vũ trụ là Félicette. Nó được phóng lên với tư cách là thành viên của Chương trình Không gian Pháp vào ngày 18/10/1963.

Người đầu tiên bay vào vũ trụ là Yuri Gagarin của Liên Xô vào ngày 12/4/1961. Sứ mệnh này tạo tiền đề cho những sứ mệnh sau này của các phi hành gia đến từ nhiều quốc gia khác nhau.

Gagarin đã có bài phát biểu sau khi trở về, trong đó anh cảm ơn tất cả những người đã giúp sứ mệnh thành công như vậy. Ông đặc biệt đề cập đến chuyến du hành trước đó của chú chó không gian Laika, tên của nó sẽ tồn tại trong sử sách với tư cách là sinh vật sống đầu tiên trên Trái Đất hoàn thành chuyến bay vào vũ trụ thực sự.

Theo Dân trí