Đánh giá "vũ khí" năng lượng của Nga 1 năm sau nổ ra xung đột với Ukraine

Trong bối cảnh lo ngại về tình trạng dư thừa nguồn cung toàn cầu, mức giá trần do Nhóm G7 dẫn đầu đối với dầu mỏ của Nga và kế hoạch cắt giảm sản lượng mạnh mẽ của Moscow có rất ít tác động đến mặt hàng này.

Các nước G7 và Liên minh châu Âu (EU) đã ấn định giá trần đối với dầu của Nga ở mức 60 USD/thùng. Sau khi thực hiện giới hạn giá, các công ty bảo hiểm và các công ty khác chỉ có thể giao dịch với dầu của Nga nếu giá bằng hoặc thấp hơn mức đó.

Động thái này nhằm hạn chế thu nhập từ nhiên liệu hóa thạch của Nga mà không cản trở chuỗi cung ứng nhiên liệu hóa thạch được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu. Nhóm gồm 7 thành viên tin rằng mức trần giá sẽ hạn chế khả năng chi trả của Nga cho cuộc chiến ở Ukraine.

Trước đó EU đã cấm nhập khẩu dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ khác của Nga. Mỹ và các đồng minh muốn giữ cho dầu mỏ của Nga tiếp tục chảy vào các thị trường quốc tế, nhưng lại làm giảm doanh thu từ dầu mỏ của Nga.

Trong một động thái trả đũa, Nga đã tuyên bố cắt giảm sản lượng 500.000 thùng mỗi ngày kể từ tháng 3 và tuyên bố rằng họ sẽ không bán dầu cho các quốc gia tuân thủ giá trần.

Việc cắt giảm sản lượng của Nga dự kiến sẽ gây thêm gián đoạn trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu, nhưng nền kinh tế toàn cầu đang chậm lại làm giảm cơn khát dầu mỏ.

Tuy nhiên, giá trần không tác động nhiều đến tình hình tài chính của Nga do nước này đang bán dầu với giá thấp hơn giá đề xuất. Trong khi đó, các nền kinh tế phương Tây sẽ chịu thiệt hại nhiều hơn khi họ phải tìm nguồn thay thế dầu mỏ của Nga.

Nhưng dù sao đi nữa, Nga đã định tuyến lại phần lớn nguồn cung của mình sang Ấn Độ, Trung Quốc và các nước châu Á khác và dầu Nga có thể tiếp tục chảy ra thị trường.

Nga kiên trì khai thác dầu

Theo đánh giá của hãng truyền thông DW (Đức), ngành công nghiệp khai thác dầu mỏ của Nga, một nguồn thu nhập chính của nhà nước, vẫn kiên cường trước các biện pháp trừng phạt chưa từng có của phương Tây. Trên thực tế, sản lượng dầu trung bình của Nga thậm chí còn tăng 1,5% vào năm 2022 lên 10,7 triệu thùng mỗi ngày kể từ năm 2021 khi Nga chuyển hướng thành công nguồn dầu bị phương Tây xa lánh sang các nước khác, đặc biệt là Ấn Độ và Trung Quốc.

Tuy nhiên, giá trần đối với xuất khẩu dầu của Nga đã khiến Moscow gặp khó khăn trong việc duy trì xuất khẩu ở mức hiện tại. Những hạn chế này không chỉ buộc các nhà khai thác Nga phải bán dầu của họ với mức chiết khấu lớn cho một số ít người mua, mà họ còn phải chịu chi phí bảo hiểm và vận chuyển hàng hóa cao trong bối cảnh thiếu tàu chở dầu.

Nhưng “Bằng cách giảm khối lượng khai thác, Nga sẽ biến thị trường thành thị trường của người bán thay vì thị trường của người mua. Ít nhất đó là một trong những điều mà Nga đang hy vọng", Bjarne Schieldrop, Trưởng bộ phận phân tích hàng hóa tại SEB AB, nói với DW.

Thiếu kho chứa xăng dầu

Nga đã mô tả việc cắt giảm sản lượng là một động thái "tự nguyện", nhưng nhiều chuyên gia cho rằng Moscow đã bị ép buộc bởi các lệnh trừng phạt.

Đồng thời, các nhà khai thác dầu của Nga cũng đang vật lộn với tình trạng thiếu kho chứa cho sản lượng của họ do các tàu chở dầu hiện phải dành nhiều thời gian hơn trên biển để giao hàng đến các điểm đến xa hơn ở châu Á, trong khi họ phải vật lộn để tìm người mua mới.

Nga không có đủ cơ sở lưu trữ trong nước và việc lưu trữ dầu ở nước ngoài ở những nơi như Fujairah ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, nơi dự trữ dầu của Nga đang tăng lên, rất tốn kém.

Gây tổn thất

Thâm hụt ngân sách của Chính phủ Nga đã tăng vọt lên 25 tỷ đô la (23,4 tỷ euro) vào tháng trước, mức thâm hụt sâu nhất trong tháng 1 trong nhiều năm, do các lệnh trừng phạt dầu mỏ của phương Tây đè nặng lên tài chính của nước này. Doanh thu từ dầu khí giảm gần một nửa, giảm 46%, theo dữ liệu từ Bộ Tài chính Nga.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia cho rằng Nga có lợi khi giá dầu tăng lên đáng kể. Điều đó sẽ không chỉ thúc đẩy doanh thu của Moscow bằng cách bù đắp cho việc xuất khẩu bị giảm, mà còn gây thêm khốn khổ cho các nền kinh tế phương Tây đang bị lạm phát tấn công.

Để làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn đối với phương Tây, Nga có khả năng cắt giảm sản lượng hơn nữa. Theo Alexander Isakov của Bloomberg Economics, sản lượng đầu tháng 2 của Nga ở mức 10,9 triệu thùng/ngày, nhưng ngân sách của nước này được xây dựng vào khoảng 9,8 triệu thùng.

Các nhà phân tích cho rằng, hành động này cắt giảm sản lượng tháng 3 của Nga có thể là dấu hiệu đầu tiên của nỗ lực gây áp lực lên thị trường dầu mỏ, và đây có thể là một cú đòn nữa của Nga đánh vào thị trường dầu mỏ như Nga đã làm với thị trường khí đốt đầu năm 2022.

Nỗ lực vũ khí hóa khí đốt thất bại

Nga từng bị phương Tây chỉ trích vì vũ khí hóa khí đốt tự nhiên. Nhà xuất khẩu Gazprom của Nga đã cắt hầu hết các nguồn cung cấp cho châu Âu vào năm ngoái, viện dẫn những lý do kỹ thuật và thanh toán.

Các quan chức phương Tây coi việc cắt giảm là một nỗ lực của Moscow nhằm tận dụng vị thế là nhà cung cấp khí đốt tự nhiên lớn nhất cho EU để trả đũa khối này vì đã hỗ trợ Ukraine.

Nga chiếm khoảng 45% lượng khí đốt nhập khẩu của EU, bao gồm cả khí đốt tự nhiên hóa lỏng, vào năm 2021. Động thái này khiến EU phải gánh chịu hậu quả nặng nề khi giá khí đốt tự nhiên tăng vọt lên mức chưa từng có, đẩy lạm phát lên cao và làm chệch hướng quá trình phục hồi kinh tế sau đại dịch. Nhưng nỗi đau đã giảm đi rất nhiều.

Châu Âu đã tìm cách thay thế phần lớn nguồn cung bị mất của Nga từ các nguồn khác như Mỹ, Na Uy và Qatar, làm giảm bớt những lo ngại về mất điện và phân phối năng lượng. Giá xăng đã giảm đáng kể nhờ thời tiết ôn hòa và mức tiêu thụ thấp hơn, mặc dù chúng vẫn cao hơn nhiều so với mức giá đầu năm 2021.

Nhà phân tích thị trường Schieldrop nói: "Điểm mấu chốt rút ra từ sự kiện khí đốt tự nhiên là việc vũ khí hóa khí đốt tự nhiên đã thành công, nhưng chỉ trong một thời gian rất ngắn. Vì vậy, về cơ bản vũ khí hóa nguồn cung cấp năng lượng không có tác dụng. Người ta dự đoán rằng Nga rất sợ vũ khí hóa dầu mỏ vì hiệu quả có thể rất tạm thời".

Vũ khí hóa dầu mỏ là một vấn đề phức tạp

Nga thậm chí có thể gặp khó khăn hơn trong việc gặt hái thành công từ việc vũ khí hóa dầu mỏ vì nó dễ thay thế hơn và có sẵn trên toàn cầu, giúp các quốc gia dễ dàng tìm nguồn cung cấp thay thế hơn, như đã xảy ra trong năm qua.

Sau đó là Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đối tác (OPEC+), bao gồm Nga và Ả Rập Saudi, cho đến nay, đã quyết định không thay thế các thùng dầu bị mất do quyết định đơn phương của Nga khiến giá dầu thô Brent chuẩn vượt quá 85 USD/thùng.

Nhưng lập trường của liên minh này có thể thay đổi nếu Nga tiếp tục đơn phương cắt giảm, đẩy giá dầu lên mức có thể đe dọa nhu cầu. Nếu OPEC phản ứng để bù đắp thị trường, Nga sẽ phải chịu tổn thất.