Cạnh tranh Mỹ - Trung tồn tại dai dẳng bất kể ai chiến thắng bầu cử Mỹ

Vào tháng 4/2017, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tiếp đãi người đồng cấp Trung Quốc Tập Cận Bình tại Mar-a-Lago, khu nghỉ dưỡng chơi gôn sang trọng của ông ở Florida. Trên đường đến Nhà Trắng, Trung Quốc từng là một trong những mục tiêu ưa thích của Trump.

“Chúng ta sẽ có một mối quan hệ rất, rất tuyệt vời,” chính trị gia chuyển giới doanh nhân nói sau buổi tiếp đãi trên.

Vài tháng sau, ông Tập đã mời Trump đến dự một bữa tối cấp nhà nước tại Tử Cấm Thành của Bắc Kinh, nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên được trao vinh dự như vậy.

Hai sự kiện này đánh dấu đỉnh cao của mối quan hệ đã trở lại trong bối cảnh các tranh chấp gia tăng về thương mại, công nghệ, yêu sách hàng hải, nhân quyền và đại dịch COVID-19. Loại virus lần đầu tiên được xác định ở Trung Quốc vào cuối năm ngoái đã lan rộng trên toàn cầu và Mỹ hiện là quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất trên thế giới.

Căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Trung có thể sẽ tiếp tục cho dù Trump hay Biden thắng. AFP

Cách tiếp cận cứng rắn

Một lần nữa, cách tiếp cận cứng rắn đối với Trung Quốc là trọng tâm trong chiến dịch tranh cử chức vụ của Trump với Mỹ và sẽ được đưa ra thăm dò vào ngày 3/11 tới.

Adam Ni - Giám đốc Trung tâm Chính sách Trung Quốc, một tổ chức tư vấn của Australia có trụ sở tại Canberra, cho biết: Đó có lẽ là mối quan hệ tồi tệ nhất mà họ có kể từ khi hai người thiết lập quan hệ ngoại giao. "Tình hình khá ảm đạm." - Adam Ni nói.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tiếp đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Đệ nhất phu nhân Bành Lệ Viên đến bữa tối xa hoa tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của ông vào tháng 4/2017. Ảnh: Reuters

Đúng vậy, sự cạnh tranh ngày càng tăng giữa hai cường quốc lớn nhất thế giới đã được cảm nhận trên khắp châu Á-Thái Bình Dương, giữa các đồng minh truyền thống của Mỹ cũng như các cường quốc nhỏ hơn trong nhiều năm đã cố gắng cân bằng sự hỗ trợ từ siêu cường Mỹ, bên cạnh quan hệ ngày càng sâu sắc với Trung Quốc.

Thomas Daniel, một nhà phân tích cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Malaysia, cho biết: “Đó không phải là sự cạnh tranh nữa bởi vì nó ngày càng trở nên bất lợi hơn. Nó làm phức tạp mọi thứ đối với chúng tôi ở Đông Nam Á, đặc biệt là đối với những quốc gia muốn Mỹ tham gia một cách xây dựng vào khu vực ”.

Người tiền nhiệm của Trump, Barack Obama, được đưa đón thường xuyên đến Châu Á Thái Bình Dương và là khách mời thường xuyên tại các cuộc họp của các nhóm quan trọng trong khu vực.

Chiến lược châu Á đặc trưng của ông - xoay trục - được thiết kế để nuôi dưỡng các mối quan hệ trong khu vực nhưng cũng để theo đuổi sự tham gia với Trung Quốc và hợp tác trong các vấn đề chính.

Ngược lại, Trump lại gây chú ý bởi sự vắng mặt và thái độ coi thường chủ nghĩa đa phương mà các nhà lãnh đạo ở các thủ đô châu Á coi là quan trọng đối với hòa bình và ổn định lâu dài của khu vực. Sau khi tham dự hội nghị thượng đỉnh của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vào năm 2017, ông đã không tham dự sự kiện này kể từ đó.

Ông Trump đã "tán tỉnh" các nhà lãnh đạo độc tài như Kim Jong Un của Triều Tiên trong khi - chào hàng “Nước Mỹ trên hết” - chơi cứng rắn với các đồng minh như Hàn Quốc để yêu cầu họ “trả giá theo cách của họ” cho chi phí đóng quân của hàng nghìn lính Mỹ ở nước này.

Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như có quan điểm mềm mỏng đối với các nhà lãnh đạo độc tài như Kim Jong Un và áp dụng cách tiếp cận mang tính giao dịch cao để hoạch định chính sách, gây nhiễu cho các đồng minh và đối tác ở châu Á-Thái Bình Dương. Ảnh: Reuters

Và bất chấp cách tiếp cận cứng rắn với Trung Quốc, Trump dường như vẫn giữ được sự ngưỡng mộ đối với ông Tập. Theo cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton, trong cuộc gặp ở Tokyo năm ngoái, Trump đã yêu cầu ông Tập giúp đỡ trong cuộc bầu cử Mỹ.

Việc ra quyết định mang tính giao dịch và thất thường như vậy chỉ làm tăng thêm sự bối rối về cam kết của Hoa Kỳ đối với một khu vực mà nước này khẳng định là có tầm quan trọng chiến lược.

Nhưng cũng ngày càng có nhiều lo ngại về Trung Quốc, nước đã tìm cách mở rộng ảnh hưởng của mình thông qua các sáng kiến như Sáng kiến Vành đai và Con đường và các hoạt động leo thang ở các khu vực tranh chấp như Biển Đông, mà nước này tuyên bố chủ quyền hoàn toàn là của mình.

Bắc Kinh hiện chiếm giữ các bãi đá ngầm và mỏm đá xa xôi, nơi họ đã xây dựng các cơ sở quân sự và triển khai lực lượng Cảnh sát biển và dân quân hàng hải để hỗ trợ các đội tàu đánh cá của họ, gây bất ổn cho các quốc gia ven biển cũng tuyên bố chủ quyền các phần biển gần bờ biển của họ.

Phản hồi mạnh mẽ

Chính quyền Trump đã thể hiện sự sẵn sàng đáp trả những hành động như vậy.

Hải quân Hoa Kỳ đã thực hiện 24 cuộc hành trình tự do hàng hải qua Biển Đông từ tháng 5/2017 đến tháng 7/2020. Cùng tháng đó, Ngoại trưởng Mike Pompeo nói rằng các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở vùng biển này là “bất hợp pháp”, càng làm cứng thêm cách tiếp cận của Hoa Kỳ.

Chính quyền Trump cũng đã phản ứng mạnh mẽ hơn với những diễn biến ở Tân Cương - nơi Liên Hợp Quốc ước tính khoảng một triệu người Duy Ngô Nhĩ đang bị giam giữ trong các trại mà Trung Quốc mô tả là trung tâm đào tạo kỹ năng nghề cần thiết để chống lại 'chủ nghĩa cực đoan' - và Hồng Kông, nơi Bắc Kinh áp đặt một cuộc truy quét Luật An ninh Quốc gia vào tháng 6 sau gần một năm biểu tình chống chính phủ.

Một số người đã hoan nghênh phản ứng mạnh mẽ hơn của Hoa Kỳ đối với các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông, nơi nước này đã tiến hành các hoạt động hàng hải thường xuyên hơn. Ảnh: AP

Trong cả hai trường hợp, Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt có mục tiêu và tại Hồng Kông đã rút quy chế tài chính đặc biệt mà lãnh thổ này từng được hưởng.

Một quan chức chính phủ Nhật Bản giấu tên đã viết trên tạp chí The American Interest vào tháng 4/2020, rằng phản ứng quyết đoán hơn của Trump thích hợp hơn so với chiến lược cố gắng can dự Trung Quốc của Obama.

Nhà ngoại giao viết: “Đối với các quốc gia đang chấm dứt sự ép buộc của Trung Quốc, đường lối cứng rắn hơn của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc quan trọng hơn bất kỳ khía cạnh nào khác trong chính sách của Hoa Kỳ”. “Giới tinh hoa châu Á - ở Đài Bắc, Manila, Hà Nội, New Delhi - ngày càng tính toán rằng cách tiếp cận giao dịch và không thể đoán trước của Trump là một điều xấu xa hơn so với nguy cơ Hoa Kỳ quay trở lại ca ngợi Trung Quốc trở thành 'bên liên quan có trách nhiệm'."

Đài Loan, được Trung Quốc tuyên bố là của riêng mình, đã trở thành mục tiêu của hành vi ngày càng quyết đoán của Bắc Kinh kể từ khi Tsai Ing-wen lần đầu tiên được bầu làm tổng thống năm 2016 (Trump cũng là tổng thống Mỹ đầu tiên nhận điện thoại chúc mừng từ một nhà lãnh đạo Đài Loan).

Mỹ, quốc gia bị ràng buộc bởi luật pháp ủng hộ Đài Loan ngay cả khi nước này duy trì quan hệ chính thức với Bắc Kinh, đã bán vũ khí tiên tiến cho hòn đảo này và khuyến khích Đài Bắc hiện đại hóa quân đội, khi Trung Quốc đẩy mạnh hoạt động trên không và trên biển qua eo biển.

“Đúng là trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, quan hệ Mỹ-Đài Loan đã được cải thiện nhanh chóng,” Chieh Ting Yeh - Phó Chủ tịch Viện Đài Loan Toàn cầu nói với Al Jazeera, lưu ý rằng sự cải thiện cũng phản ánh “cách tiếp cận ngoại giao có nguyên tắc nhưng có tính đo lường” của Tsai và “quan trọng nhất là sự hung hăng ngày càng tăng của Đảng Cộng sản Trung Quốc”.

Sự đồng thuận hiếm hoi

Yeh nhấn mạnh cách tiếp cận của Mỹ đối với Đài Loan cũng nhận được sự ủng hộ rộng rãi của Washington. “Mối quan hệ Mỹ-Đài Loan không được xác định đơn giản bởi ý thích của Tổng thống Trump". - Ông nói.

Các nhà phân tích lưu ý cách tiếp cận với Trung Quốc là một trong số ít các lĩnh vực đồng thuận trong chính trị trong nước.

Hui Feng - một nhà nghiên cứu cấp cao tại Đại học Griffith của Úc, nhận xét trong một trang web học thuật, The Conversation, viết: “Việc cứng rắn với Trung Quốc đã trở thành một nguồn đồng thuận hiếm hoi của lưỡng đảng trong một môi trường chính trị phân cực. Trên thực tế, ngay cả khi Trump thua cuộc bầu cử trước người thách thức đảng Dân chủ Joe Biden, một sự quay đầu cơ bản trong quan hệ Mỹ-Trung vẫn khó xảy ra."

Biden, một cựu phó tổng thống dưới thời Obama, người đã gặp ông Tập vài lần khi ông còn cầm quyền, đã nói rằng dưới thời chính quyền của ông, Hoa Kỳ sẽ dẫn đầu bằng “sức mạnh của tấm gương” chứ không phải bằng “tấm gương của quyền lực”.

Phó Tổng thống Joe Biden đã gặp Tập Cận Bình nhiều lần. Các nhà phân tích cho rằng trong khi chiến thuật của Biden có thể thay đổi, chiến lược cứng rắn hơn của Mỹ đối với Trung Quốc sẽ vẫn duy trì nếu ông nắm quyền Nhà Trắng với sự ủng hộ rộng rãi của lưỡng đảng. Ảnh: Reuters

Nhưng trong khi đã tuyển dụng nhiều cựu quan chức của Obama vào đội của mình, ông cũng hứa hẹn một cách tiếp cận mạnh mẽ hơn với Trung Quốc. Ông thậm chí còn gọi ông Tập là một "tên côn đồ".

“Không ai nghĩ nó sẽ là Obama 2.0,” Liow nói. "Có một nhịp trống ổn định và ngày càng leo thang trong việc đẩy lùi Trung Quốc, nhưng họ sẽ muốn làm việc với Trung Quốc về một số vấn đề như sức khỏe và biến đổi khí hậu, nơi có sự hội tụ của các lợi ích."

Chính quyền Biden dự kiến sẽ trả lại Mỹ cho các tổ chức quốc tế bị Trump bỏ rơi và tái gia nhập hiệp định Khí hậu Paris.

Các nhà phân tích cũng kỳ vọng Hoa Kỳ dưới thời Biden sẽ đầu tư nhiều hơn vào mối quan hệ của mình với các nền dân chủ cùng chí hướng bao gồm Úc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Sau đó, chiến dịch tranh cử của Biden đã cáo buộc Trump đối xử với các liên minh như "vợt bảo vệ" trong nỗ lực của ông ta để có được nhiều tiền hơn từ Seoul.

“Nếu Biden thắng, hãy mong Nhà Xanh thở phào nhẹ nhõm”, Linde Desmaele - một nhà nghiên cứu tại Chủ tịch KF-VUB Hàn Quốc liên kết với Cụm An ninh Quốc tế thuộc Viện Nghiên cứu Châu Âu của Vrije Universiteit Brussel, viết. tóm tắt chính sách.

Bất cứ ai trở thành kẻ chiến thắng trong cuộc thăm dò hôm 27/10, sẽ khó có khả năng mối quan hệ giữa hai gã khổng lồ toàn cầu có thể trở lại như trước.

Nước Mỹ đã thay đổi. Trung Quốc cũng vậy. Ở châu Á - Thái Bình Dương, các nhà ngoại giao đang chuẩn bị cho bốn năm đầy thử thách nữa.

Theo Diễn đàn doanh nghiệp

Bầu cử tổng thống Mỹ căng thẳng đến giờ chót

Hơn 95 triệu cử tri Mỹ bỏ phiếu sớm bầu tổng thống

“Trung Quốc đang chuẩn bị cho một thế giới không có ông Donald Trump”