Cách chăm sóc phụ nữ mang thai trong đại dịch Zika

Ngoài khuyến cáo đến cộng đồng các biện pháp phòng chống lây nhiễm virus Zika qua muỗi và đường tình dục, Bộ Y tế đặc biệt chú trọng truyền thông, tư vấn cho đối tượng phụ nữ mang thai và gia đình về các biện pháp chăm sóc thai phụ trước bối cảnh dịch virus Zika đang có khả năng lan rộng tại Việt Nam.

Theo đó, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định 1223/QĐ-BYT về việc Hướng dẫn tạm thời chăm sóc phụ nữ mang thai trong bối cảnh dịch bệnh do virus Zika. Nội dung nêu rõ:

- Bệnh do vi rút Zika là bệnh truyền nhiễm cấp tính, chủ yếu do muỗi vằn asdes, có thể gây thành dịch.

- Bệnh lây truyền từ người sang người qua đường tình dục, đường máu, lây từ mẹ sang con.

- Thời gian ủ bệnh từ 3 đến 12 ngày, người bị bệnh thường có các biểu hiện như sốt nhẹ, phát ban trên da, viêm kết mạc, đau khớp. Tuy nhiên, khoảng 80% trường hợp nhiễm Zika không có biểu hiện lâm sàng.

Nếu có những biểu hiện nghi nhiễm virus Zika, thai phụ cần đến ngay các cơ sở y tế để kiểm tra.

Trong hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh do virus Zika, Bộ Y tế nhấn mạnh đến các yếu tố nghi ngờ ở người bệnh như: sinh sống và du lịch tới vùng đã lưu hành dịch trong vòng hai tuần trước khi khởi bệnh; có ít nhất một trong hai biểu hiện lâm sàng hoặc hội chứng viêm đa rễ dây thần kinh; không xác định được căn nguyên gây bệnh khác như sốt xuất huyết, chikungunya… Việc chẩn đoán xác định sẽ được thực hiện thông qua các xét nghiệm có kết quả dương tính.

Đối với phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu cần tránh đi đến những nước có dịch; có biện pháp phòng ngừa bảo vệ mình không để muỗi vằn đốt. Khi có triệu chứng sốt nhẹ cần đến ngay cơ sở y tế, trung tâm chăm sóc sức khỏe sinh sản bà mẹ trẻ em để tầm soát, theo dõi chặt…Việc kiểm tra xét nghiệm virus Zika là miễn phí.

Virus Zika có thể ảnh hưởng đến thai nhi trong thời kỳ 3 tháng đầu dù tỷ lệ rất thấp khoảng 1% nhưng vẫn phải hết sức lưu ý. Thời kỳ này chăm sóc khám thai định kỳ được ưu tiên kiểm tra thường xuyên. Nếu phát hiện có triệu chứng sốt nhẹ, da nổi sần, đầu đau, mỏi cơ khớp, viêm kết mạc…cần đến ngay cơ sở y tế để được theo dõi.

Phụ nữ mang thai sống trong khu vực bị ảnh hưởng của dịch cần khám thai định kỳ thường xuyên

Theo đó, các cán bộ làm công tác sản khoa sẽ được hướng dẫn tạm thời về dự phòng lây nhiễm virus Zika cho phụ nữ có thai, chăm sóc trước sinh và thái độ xử trí đối với phụ nữ mang thai sống trong khu vực bị ảnh hưởng của dịch.

Với phụ nữ mang thai đã được xét nghiệm có kết quả âm tính/dương tính với virus Zika, hoặc chưa được xét nghiệm virus Zika thì căn cứ vào kết quả siêu âm để xử trí phù hợp. 

Trong trường hợp dương tính với virus Zika, việc chăm sóc thai sản cần căn cứ vào kết quả siêu âm. Khi siêu âm không thấy dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ hoặc bất thường về não thì tiếp tục theo dõi, chăm sóc thai theo quy định; hẹn siêu âm lại sau mỗi tháng. Nếu kết quả siêu âm có dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ hoặc bất thường về não cần chuyển đến cơ sở có khả năng chẩn đoán xác định đầu nhỏ; cân nhắc tiến hành chọc ối hoặc các thăm dò khác để sàng lọc các dị tật bẩm sinh.

Các cán bộ y tế cần lưu ý khi siêu âm ngoài chú trọng xác định đầu nhỏ ở thai nhi cũng cần theo dõi các bất thường khác của não như giãn não thất, vôi hóa, teo não, không xác định được các bộ phận não… Khi biết chính xác tình trạng đầu nhỏ ở thai nhi, cán bộ y tế cần thông báo cho phụ nữ mang thai và người nhà về tình trạng bệnh, mức độ nặng và tiên lượng của ca bệnh, cung cấp đầy đủ thông tin để gia đình quyết định.

Trường hợp gia đình quyết định giữ thai, cần tiếp tục chăm sóc thai nghén, tư vấn và hỗ trợ tâm lý trước và sau sinh cho người phụ nữ và gia đình, cũng như chuẩn bị kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh.

Bộ Y tế cũng lưu ý, chỉ những thai phụ có các yếu tố nghi ngờ về nguy cơ nhiễm virus Zika mới nên thực hiện các xét nghiệm kiểm tra. Trường hợp phát hiện bệnh, bác sĩ phải có trách nhiệm cung cấp thông tin, tư vấn để họ tự quyết định chấm dứt thai kỳ hoặc giữ lại.

Đại diện tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, số ca phụ nữ mang thai liên quan đến chứng đầu nhỏ không phải bất kỳ ai mắc cũng đều bị, tỷ lệ này được chứng minh tại các nước đang bùng nổ dịch là khoảng 1%. Tại Việt Nam phát hiện 2 trường hợp trên 1.200 mẫu tầm soát cho thấy mức độ lây nhiễm virus Zika ở Việt Nam đang ở mức thấp.

Tuy nhiên, WHO cũng khuyến cáo, virus Zika không lây qua đường hô hấp mà lây qua muỗi vằn truyền bệnh và quan hệ tình dục. Khả năng lây nhiễm virus qua muỗi là rất lớn nên người dân vẫn phải hết sức lưu ý, hạn chế thấp nhất tiếp xúc với muỗi vằn.