Bài 2: Nghị định 95 tạo nhiều rào cản cho các nhà máy lọc dầu

Cần điều chỉnh để phù hợp với thực tế

Nghị định 95 được ra đời nhằm bổ sung, sửa đổi, cập nhật những cơ chế của Nghị định 83 nhằm phù hợp với bối cảnh thị trường và môi trường kinh doanh xăng dầu. Cụ thể, tại các quy định về thương nhân kinh doanh xăng dầu, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, nguyên tắc điều hành giá xăng dầu, công thức giá cơ sở, công khai, minh bạch trong điều hành giá và kinh doanh xăng dầu đã được điều chỉnh với mục đích phù hợp với bối cảnh thị trường trong giai đoạn vừa qua.

Tuy nhiên, trong vòng 2 năm qua, thị trường năng lượng, địa chính trị và kinh tế thế giới thường xuyên thay đổi và diễn biến khó lường, việc kinh doanh xăng dầu theo các quy định tại các Nghị định 95 và Nghị định 83 dần gặp phải một số tồn tại gây ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường xăng dầu nội địa. Vì vậy, việc tiếp tục cập nhật, sửa đổi Nghị định 95 được cho là phù hợp với thị trường và cấp thiết trong thời điểm hiện tại.

Nghị định 95 hiện đang có các quy định gây ảnh hưởng đến tình hình sản xuất xăng dầu của các nhà máy lọc dầu

Công ty cổ phần Lọc hoá dầu Bình Sơn (BSR - đơn vị quản lý, vận hành NMLD Dung Quất) là một trong những doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất, cung ứng và điều phối nguồn cung xăng dầu trong nước khi có biến động. Với công suất thiết kế 6,5 triệu tấn dầu thô/năm, ở thời điểm hiện tại, NMLD Dung Quất đã đáp ứng khoảng 30% nguồn cung xăng dầu trong nước và sẽ được nâng công suất lên 171.000 thùng/ngày (hiện tại là 148.000 thùng/ngày) sau khi nâng cấp mở rộng. Tuy nhiên, BSR hiện đang vướng phải những bất cập trong các công tác sản xuất, kinh doanh do Nghị định 95 tạo nên nhiều rào cản.

Vì vậy, đơn vị đã có những đề xuất nhằm đảm bảo tạo điều kiện thuận lợi, hài hòa lợi ích giữa đơn vị, Nhà nước và thị trường xăng dầu trong nước. Theo đó, về quy định điều hành giá xăng dầu, cần được ghi nhận điều hành theo thị trường. Cụ thể, giá bán xăng dầu của đơn vị sản xuất trong nước cần được ghi nhận theo thực tế nhằm đảm bảo các chi phí trong giá xăng dầu theo thực tế phát sinh đối với từng doanh nghiệp, hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường. Bên cạnh đó, NMLD Dung Quất nhiều năm qua đã thực hiện dự trữ, đảm bảo nguồn cung xăng dầu thông qua việc dự trữ dầu thô, nguyên liệu, sản phẩm trung gian, nhằm đảm bảo sản xuất và cung ứng xăng dầu cho thị trường nội địa. Tuy nhiên, quy định về dự trữ sản phẩm xăng dầu bắt buộc tại các NMLD (như NMLD Dung Quất) có thể gây khó khăn và rủi ro trong vận hành và tồn chứa, đặc biệt trong giai đoạn thị trường có nhiều diễn biến xấu cũng như giai đoạn thời tiết bất lợi.

Sớm hoàn thiện cơ chế, chính sách để tạo điều kiện cho doanh nghiệp

Qua 15 năm hình thành và phát triển, BSR đã vận hành NMLD Dung Quất an toàn, ổn định, sản xuất và xuất bán vào thị trường hơn 86 triệu tấn sản phẩm, đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu trong nước. Bên cạnh đó, BSR còn thực hiện kết nối giữa phần thượng nguồn khai thác và phần hạ nguồn phân phối, tiêu thụ sản phẩm ngành công nghiệp dầu khí, đóng góp và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Tuy nhiên, để tiếp tục thực hiện và phát huy vai trò đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, BSR nói riêng và các đơn vị sản xuất, kinh doanh xăng dầu nói chung cần có sự đồng hành, hỗ trợ từ các cấp cơ quan có thẩm quyền.

BSR không thể bán lại các lô dầu thô đã mua từ nước ngoài gây nhiều khó khăn trong việc xử lý tồn đọng dầu thô khi xảy ra các rủi ro như ngừng sản xuất, dịch bệnh…

Cụ thể, đối với BSR, đơn vị mặc dù đã ký kết được các hợp đồng dài hạn đối với các mỏ dầu thô Bạch Hổ, Đại Hùng, nhưng sản lượng dầu thô dài hạn và ổn định chỉ chiếm khoảng 36%, còn lại phải tự thu xếp thông qua đấu thầu. Do đó, BSR cần có sự hỗ trợ trong vấn đề đảm bảo nguồn cung dầu thô trong nước dài hạn. Đặc biệt, theo lộ trình giảm thuế tại các hiệp định thương mại tự do, sang năm 2024 thuế nhập khẩu đối với sản phẩm xăng dầu được điều chỉnh về mức thấp nhất là 0%. Tuy nhiên, mức thuế suất thuế nhập khẩu hiện nay đối với các nguyên liệu trung gian đã làm hạn chế cơ hội để đưa các nguyên liệu này vào phối trộn tại nhà máy (trong khi nguồn dầu thô của nhà máy đã được điều chỉnh về mức thuế nhập khẩu là 0%). Vì vậy, để đa dạng hóa và bổ sung thêm nguồn nguyên liệu, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng cho thị trường nội địa, cần xem xét điều chỉnh mức thuế nhập khẩu giảm đối với các nguyên liệu phối trộn cho NMLD Dung Quất.

Ngoài ra, BSR hiện đang trong giai đoạn chuẩn bị hoàn thiện các thủ tục để nâng cấp mở rộng NMLD Dung Quất, điều này sẽ giúp các sản phẩm xăng dầu của BSR có đáp ứng được với yêu cầu về tiêu chuẩn khí thải theo Quyết định 49/2011/QĐ-TTg. Vì vậy, đơn vị cũng cần có sự hỗ trợ về cơ chế từ các cấp chính quyền đối với việc thực hiện dự án nhằm bảo đảm duy trì được nhiệm vụ ổn định an ninh năng lượng trong nước.

BSR chưa thể thực hiện việc nhập khẩu trực tiếp hoặc hoặc mua các thành phẩm xăng dầu từ các nhà máy khác để phục vụ cho việc tối ưu sản xuất kinh doanh xăng dầu của NMLD Dung Quất.

Đối với một số cơ chế thuế và quy định xuất nhập khẩu, hiện BSR cũng gặp nhiều vướng mắc, ảnh hưởng đến tình hình sản xuất kinh doanh của đơn vị. Với các sản phẩm lọc dầu của BSR khi xuất khẩu vẫn không thuộc đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng (GTGT). Do đó, phần thuế GTGT tăng không được khấu trừ này đang được tính vào chi phí sản xuất kinh doanh làm tăng chi phí, giảm đi lợi thế cạnh tranh và gây bất lợi cho BSR trong việc kinh doanh các sản phẩm. Về chính sách xuất khẩu sản phẩm/nguyên liệu khi thị trường khó khăn, do BSR hiện không phải thương nhân có giấy phép kinh doanh xuất - nhập khẩu xăng dầu nên đơn vị không thể bán lại các lô dầu thô đã mua từ nước ngoài. Điều này đã không chỉ gây ảnh hưởng đến việc hạn chế tồn kho, giảm áp lực cho thị thường nội địa mà còn làm tăng chi phí đối với BSR. Ngoài ra, theo các quy định hiện tại, BSR chưa thể thực hiện việc nhập khẩu trực tiếp hoặc mua các thành phẩm xăng dầu từ các nhà máy khác để phục vụ cho việc tối ưu sản xuất kinh doanh xăng dầu của NMLD Dung Quất, khiến cho BSR chưa thể chủ động trong các công tác vận hành NMLD Dung Quất.

Với nhiều khó khăn, thách thức trên thị trường xăng dầu của Việt Nam và thế giới, BSR đã chủ động thực hiện nhiều giải pháp để duy trì, đảm bảo nguồn cung năng lượng. Đặc biệt là nguồn cung xăng dầu cho thị trường nội địa, BSR chủ động thích ứng với sự thay đổi và biến động vĩ mô bằng cách không ngừng tối ưu các quy trình hoạt động, các giải pháp, linh hoạt trong kinh doanh. Tuy vậy, bên cạnh sự nỗ lực của đơn vị, cần có những chính sách, giải pháp, hành động cụ thể nhằm tăng các công cụ để có thể kịp thời ứng biến với những biến động ngày càng khó khăn của thị trường, đảm bảo an ninh năng lượng trong nước và giải quyết những bất cập gây ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh xăng dầu.

Hệ lụy doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu lấy từ một nguồn

Sửa đổi Nghị định 95/2021/NĐ-CP: Tín hiệu đảo chiều cổ phiếu xăng dầu

Sắp kiểm tra bốn doanh nghiệp xăng dầu về điều kiện kinh doanh, phân phối