Cảnh báo khẩn cấp về nước tăng lực

Sảng khoái “vờ”, dũng mãnh “ảo”

Theo lịch sử của ngành công nghệ sản xuất đồ uống thì nước tăng lực ra đời ở châu Âu từ năm 1987 và có hương vị rất hấp dẫn khi có vị ngọt xen lẫn chua và hương thơm dễ kích thích vị giác. Vào mùa hè nóng nực, nước tăng lực càng dễ trở thành “khoái khẩu” của giới trẻ khi được ướp lạnh hoặc cho đá.

Đối với những người có dấu hiệu mệt mỏi thì nước tăng lực được coi là “thần dược” giúp họ cải thiện thể trạng và tinh thần uể oải sau một ngày làm việc “hao tâm tổn sức”.

Bác sĩ Đinh Thị Kim Liên, nguyên Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai

Bác sĩ Chuyên khoa II Đinh Thị Kim Liên, nguyên Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai cho hay, nước tăng lực thực sự là một sản phẩm lợi bất cập hại. Bởi bên cạnh những tác dụng được cho là làm tỉnh táo đầu óc, nâng cao thể lực một cách không ngờ… thì tác hại của nó hơn bội lần so với “hiệu quả” mang lại.

Hiện nay trên thế giới có hàng trăm loại nước tăng lực, được các hãng tên tuổi của ngành giải khát sản xuất. Ở Việt Nam dù du nhập sau thức uống có vị ngọt không theo như truyền thống này nhưng giờ cũng đã có hàng chục loại. Đã vậy có loại “nội địa” 100% như Number One của Tân Hiệp Phát.

Nói đến nước tăng lực ở thị trường trong nước phải nói đến Lipovitan, Red Bull là những sản phẩm có mặt đầu tiên. Sau đó mới ra đời những Sting, Number One, Monster, 247, M150, Rồng đỏ, Rhino, Super Lion (Sư tử đỏ)… Danh sách những nước tăng lực này “nằm lòng” trong “thực đơn” ẩm thực được ưa thích của giới trẻ.

Chỉ với giá khoảng 10-15 nghìn đồng/chai giới trẻ có thể sẵn sàng rút hầu bao “thưởng thức” mà không cần phải cân nhắc tính toán như một số đồ uống khác. Chưa kể tác dụng của nó mang lại được cho là sảng khoái, “dũng mãnh” ngay tức khắc.

Thế nhưng những tác dụng ấy thực sự có thể cải thiện, nâng cao sức lực tận gốc cho người sử dụng không?

Về thành phần nước tăng lực gồm: Cafein, một số vitamin và taurine, guarana… Trong đó, taurine, cafein đều được coi là “chính chất” mang lại sự sảng khoái và “dũng mãnh” cho người sử dụng do taurine là một loại acid amin (nhưng không phải loại acid amine thiết yếu) có nhiều trong não có vai trò quan trọng trong việc phát triển não, nhất là tiểu não và võng mạc.

Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, nếu đưa taurine vào cơ thể theo đường ẩm thực thì taurine bị thải ra ngoài sau khi đã chuyển hóa thành acid mật. Như vậy taurine chẳng ích lợi gì khi có trong nước tăng lực.

Còn một số loại vitamin như vitamin B1, B2, B6… với vai trò chuyển hóa năng lượng của tế bào, tạo ra khả năng chống stress, cải thiện tình trạng mệt mỏi khi hàm lượng nhất định phải theo khoa học. Thế nhưng ở trong nước tăng lực, vitamin nhóm B lại bị lạm dụng đến mức vượt quá cả nhu cầu cho phép hàng ngày trở thành “thần dược” để tạo ra hiệu quả này.

Nếu nhu cầu vitamin B1 đối với người lớn được phép khoảng 1,5mg/ngày. Vậy mà trong nước tăng lực như Lipovitan chẳng hạn vitamin B1 có tới 2,2mg/lon, B2 nhu cầu hàng ngày là 1,2mg/ngày thì trong nước tăng lực có tới 3,2mg, B6 nhu cầu hàng ngày là 2,2 mg thì nước tăng lực chứa 4,0mg…

Như vậy dư thừa một lượng vitamin nhóm B rất lớn trong nước tăng lực. Mà dư thừa thì “lợi bất cập hại”, “quá khẩu thành tàn”sẽ có hại cho cơ thể.

Chỉ còn lại chất cafein, được xem là có tác dụng kích thích hệ thần kinh trung ương, làm minh mẫn và sức khỏe chóng hồi phục sau quá trình lao động mệt mỏi. Nhưng ngay cả khi có tác dụng này thì các nhà y học của WHO đã khẳng định rằng, nếu sử dụng nhiều chất này, vẫn gây ra tác hại cho sức khỏe và sự tỉnh tảo, sáng suốt nhờ cafein thực ra chỉ diễn ra khoảng 2 tiếng đồng hồ chứ không phải hiệu quả “tận gốc”, làm bổ não. Bởi vậy đó chỉ là tác dụng “ảo”.

WHO phân tích: “Trung bình trong đồ uống , hàm lượng cafein cho phép chỉ giới hạn trong 320mg/lít. Song dù ở mức cho phép ấy, người sử dụng nếu uống quá nhiều nước tăng lực, uống hàng ngày, sức khỏe sẽ có vấn đề nhất là về tim, mạch, huyết áp… Chưa kể đến là tình trạng lệ thuộc vào cafein, phải nhờ đó để “tỉnh táo” trong chốc lát”.

Uống nhiều có hại…

Thế mà trong nước tăng lực, lượng cafein còn cao hơn gấp bội, như Red Bull có 80mg cafein/250ml, Energie chứa 86mg cafein/250ml, Rock Star Juice chứa 240mg/473ml, Base: 23mg cafein/250ml… Với hàm lượng cao như vậy chính là nguyên nhân dẫn đến đau tim, loạn nhịp tim, máu đông, tăng huyết áp, hành động thiếu kiểm soát, bạo lực do kích thích… và nặng nhất là tử vong.

Nước tăng lực luôn hấp dẫn với nhiều người, đặc biệt là trẻ em (Ảnh minh họa)

Như ở Mỹ năm 2012 đã có 13 ca tử vong do dùng nước tăng lực hay ở nhiều quốc gia khác cũng đã có trường hợp như vậy. Trong đó phải kể đến trường hợp một cô bé 14 tuổi ở bang Maryland, Mỹ sau khi uống 2 lon nước tăng lực Monster, loại 0,7 lít đã bị rối loạn nhịp tim và tử vong. Các nhà chức trách đã truy tìm nguyên nhân và biết trong mỗi lon nước ngọt Monster loại 0,7 lít chứa đến 480mg cafein, quá cao so với chỉ số cho phép.

Mẹ của cô bé đã nói: “Nước tăng lực là những cái bẫy chết người cho những cậu bé, cô bé nhỏ tuổi như con gái của chúng tôi. Tôi muốn Monster Beverage (Công ty Sản xuất nước tăng lực Monster) phải cảnh báo với người tiêu dùng rằng sản phẩm của họ có thể giết người”.

Một người đàn ông khác ở Nigeria cũng đã tử vong sau khi uống 8 lon nước tăng lực theo lời thách đố của bạn bè. Nguyên nhân tìm ta cũng là vì lượng cafein có trong nước tăng lực cao…

Hay gần đây nhất, một thanh niên 26 tuổi ở bang Texas, Mỹ đã bị một cơn đau tim vì thói quen uống nước tăng lực hàng ngày. Anh đã phải đi cấp cứu bệnh viện và may mắn được cứu sống.

Rất may, tại Việt Nam chưa xảy ra trường hợp nào như vậy. Nhưng nói vậy không có nghĩa là sẽ không xảy ra bởi việc tiêu thụ nước tăng lực ở Việt Nam cũng rất lớn. Mặc dù chưa có con số thống kê nhưng việc xuất hiện hàng chục loại nước tăng lực trên thị trường cho thấy có cung ắt có cầu… Bởi vậy đề phòng chuyện xấu không bao giờ là muộn, nhất là liên quan đến sức khỏe tính mạng của con người.

Theo bác sĩ Đinh Thị Kim Liên cho rằng: Nước tăng lực không phải là sản phẩm cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu, nước tăng lực có hàm lượng đường rất cao 15-19% trong khi ở nước ngọt có gas, được coi là ngọt sắc cũng chỉ 10-12%. Vì vậy uống nhiều nước tăng lực sẽ có nguy cơ bị béo phì, đái tháo đường. Mặt khác do lượng cafein có trong thành phần, nên một số người không hợp với chất này nếu sử dụng sẽ bị tim đập nhanh, loạn nhịp tim, khó thở tức ngực.

Đối với trẻ em nếu dùng nước tăng lực theo bác sĩ Đinh Thị Kim Liên càng có hại do calori rỗng của loại nước này khiến trẻ uống vào luôn cảm thấy no, chán ăn, không muốn ăn dẫn đến thiếu hụt các chất dinh dưỡng thiết yếu làm trẻ bị suy dinh dưỡng nặng.

Uống nước tăng lực cũng không có tác dụng bù nước như nhiều người lầm tưởng. Bởi nước quá nhiều đường không thể bù số lượng lớn mà cơ thể mất nước cần. Và nước tăng lực cũng không có chất điện giải nào như natri, kali… để bù. Uống càng nhiều nước tăng lực thì càng thiếu nước và chất điện giải. Thiếu nước và chất điện giải thì dẫn đến rối loạn phân bố nước, chất điện giải giữa các khu vực trong cơ thể sẽ làm giảm hiệu quả luyện tập, tăng nguy cơ chấn thương.

Với tất cả tác hại trên của nước tăng lực, theo bác sĩ Liên không nên lạm dụng nước tăng lực, nhất là với những đối tượng như người già, trẻ em, người bị tiểu đường, cao huyết áp, thận… người tập thể dục thể thao quá sức, người ốm yếu, sức đề kháng kém… Vì có trường hợp tử vong là do cơ thể yếu không thể dung nạp được các chất có trong nước tăng lực.