Vì sao chậm xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém?
 Tái cơ cấu ngân hàng gắn với xử lý nợ xấu |
| Ngân hàng yếu kém vẫn khó “kết duyên” với nhà đầu tư ngoại |
Trong nhiều năm qua, tiến độ cơ cấu lại các tổ chức tín dụng, đặc biệt là xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém, luôn là vấn đề được đề cập tại Nghị trường. Đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết số 31/2021/QH15 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 (nội dung sẽ được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào sáng 16/10), Chính phủ đã phê duyệt chủ trương chuyển giao bắt buộc đối với 4 ngân hàng được kiểm soát đặc biệt. Bao gồm CBBank, OceanBank, GPBank và DongABank. Hiện đang chuẩn bị phê duyệt phương án cơ cấu lại các ngân hàng này theo trình tự và thủ tục quy định.
 |
| Sắp cơ cấu lại ngân hàng SCB/Ảnh minh họa/https://kinhtexaydung.petrotimes.vn/ |
Đối với Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB), dựa trên báo cáo đánh giá tổng thể tình hình và đề xuất chủ trương cơ cấu lại của SCB và Ban kiểm soát đặc biệt của SCB, Ngân hàng Nhà nước đã trình Chính phủ xem xét và quyết định chủ trương cơ cấu lại SCB theo quy định.
Tình trạng sở hữu chéo giữa các ngân hàng, theo Chính phủ, đã dần được khắc phục. Hiện tại, các tổ chức tín dụng không còn sở hữu cổ phần trực tiếp trong nhau và cũng không còn sở hữu cổ phần trực tiếp giữa ngân hàng và doanh nghiệp. Sở hữu cổ phần vượt quy định chủ yếu còn tồn tại tại các tập đoàn và doanh nghiệp nhà nước chưa thể xử lý triệt hạ.
Tuy nhiên, thực tế xử lý vấn đề sở hữu vượt quy định và sở hữu chéo vẫn gặp khó khăn trong trường hợp cổ đông lớn và người có liên quan của cổ đông lớn cố ý che giấu thông qua cá nhân hoặc tổ chức khác để lách luật về sở hữu chéo và sở hữu vượt quy định. Vấn đề này chỉ có thể được phát hiện và xác định thông qua điều tra và xác minh của cơ quan điều tra theo quy định của pháp luật, theo Chính phủ nêu rõ nguyên nhân.
Kết quả tiếp theo là các ngân hàng thương mại nhà nước đã tích cực thực hiện thoái vốn tại các doanh nghiệp, tổ chức khác không phải là tổ chức tín dụng. Từ năm 2021 đến quý I/2023, đã có việc thoái vốn tổng cộng 2.766,6 tỷ đồng. Việc thoái vốn của các cổ đông như tập đoàn, tổng công ty nhà nước, doanh nghiệp nhà nước tại tổ chức tín dụng cổ phần được thực hiện đồng bộ với quá trình cơ cấu lại tổ chức tín dụng.
Đến thời điểm 31/3/2023, có 20 tổ chức tín dụng cổ phần có cổ đông là các doanh nghiệp nhà nước. Có hơn 70 doanh nghiệp nhà nước đầu tư vào các ngân hàng với hơn 3,4 tỷ cổ phần, tương đương 34 nghìn tỷ đồng tính theo mệnh giá.
Báo cáo cũng đề cập đến một số nguyên nhân chính dẫn đến hạn chế trong quá trình cơ cấu lại tổ chức tín dụng. Một trong những nguyên nhân là bối cảnh phát triển kinh tế giai đoạn 2021-2023 đã đặt ra yêu cầu lớn cho ngành ngân hàng, phải thực hiện nhiệm vụ đặc biệt, tiếp tục thực hiện các giải pháp cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng liên quan đến xử lý nợ xấu, đảm bảo hiệu quả và an toàn hệ thống tài chính và an ninh tiền tệ. Đồng thời, thông qua cơ cấu lại, các tổ chức tín dụng phải hỗ trợ, thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh dịch bệnh.
Luật Các tổ chức tín dụng đã được ban hành và thực thi được hơn 12 năm. Mặc dù năm 2017, Luật Các tổ chức tín dụng đã được sửa đổi và bổ sung, nhưng điều chỉnh và bổ sung này chủ yếu nhằm đáp ứng yêu cầu cơ cấu lại các tổ chức tín dụng yếu kém, không phải là điều chỉnh và bổ sung một cách toàn diện. Nhiều quy định trong Luật Các tổ chức tín dụng đã không còn phù hợp với thực tế và xu hướng phát triển của kinh tế nói chung và công nghệ trong lĩnh vực ngân hàng nói riêng. Sự hiểu biết và thực hiện pháp luật giữa các cơ quan quản lý nhà nước và giữa các cơ quan nhà nước và hệ thống cơ quan tư pháp chưa được đồng bộ, dẫn đến những rào cản trong việc triển khai và áp dụng Luật Các tổ chức tín dụng.
Theo Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nợ xấu đã được xử lý một bước quan trọng, nhưng vẫn tồn tại nhiều rủi ro đối với an toàn và hiệu quả hoạt động của các tổ chức tín dụng. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng vào hết tháng 7 đã vượt quá mức mục tiêu 3% (3,56%). Nợ xấu chủ yếu tập trung tại các tổ chức tín dụng yếu kém, nhưng vẫn khó xử lý nhanh do có nhiều khoản nợ liên quan đến vụ án, hồ sơ pháp lý chưa hoàn chỉnh và khả năng trích lập dự phòng rủi ro của các tổ chức tín dụng vẫn còn hạn chế. Thường trực cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ bổ sung báo cáo về cơ cấu nợ liên quan đến bất động sản, bao gồm cả doanh nghiệp bất động sản, vay mua nhà, và kinh doanh bất động sản.
Tiếp theo, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề xuất với Chính phủ cần đánh giá việc xử lý vấn đề sở hữu vượt quy định và sở hữu chéo. Tình trạng "sở hữu chéo" và định giá tài sản bảo đảm không đúng giá trị, cũng như việc cho vay cho các doanh nghiệp "nội bộ" và "sân sau" vẫn phức tạp. Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng báo cáo của Chính phủ đã đề cập đến các vấn đề tồn tại và hạn chế, nhưng nguyên nhân chủ quan vẫn chưa được xem xét một cách cụ thể cho từng cơ quan liên quan.
Ngoài ra, có ý kiến thẩm tra cho rằng việc tiếp cận vốn tín dụng của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, gặp khó khăn và chưa có sự hợp tác mạnh mẽ với ngân hàng trong việc vay vốn hoặc cơ cấu lại nợ. Các cơ chế hỗ trợ tiếp cận vốn thông qua bảo lãnh của Quỹ Bảo lãnh tín dụng và Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa đạt được kết quả như mong đợi. Thường trực Ủy ban Kinh tế đề xuất Chính phủ bổ sung đánh giá và phân tích về những khó khăn và rào cản này.
Trong thời gian tới, cơ quan của Quốc hội yêu cầu cần hoàn thành dứt điểm việc cơ cấu lại 4 lĩnh vực quan trọng bao gồm cơ cấu lại đầu tư công, cơ cấu lại ngân sách nhà nước, cơ cấu lại các tổ chức tín dụng và cơ cấu lại các đơn vị sự nghiệp công (đã yêu cầu hoàn thành từ nhiệm kỳ trước) để dành nguồn lực cho việc cơ cấu lại các lĩnh vực khác.
Huy Tùng
