Lệch chuẩn nghệ thuật - Cần chấn chỉnh mạnh tay

Một màn biểu diễn tưởng như “ngẫu hứng” của ca sĩ trẻ đã làm dậy sóng dư luận.

Tối 16/10 tại Hà Nội, ca sĩ Jack biểu diễn một ca khúc chưa được cấp phép với những câu hát gây sốc:

“Mấy đứa không ưa anh ngoài đời làm sao mà dám? Anh hát chơi chơi hơn một kiếp của nó đi làm!” và đoạn rap bị nghi ngờ chứa ngôn từ phản cảm: “Lào gì cũng t**”.

Những ca từ ấy không chỉ thể hiện sự ngạo mạn, xem thường khán giả, mà còn phản ánh một xu hướng đáng lo trong âm nhạc hiện nay: sự trỗi dậy của “nhạc rác”, nơi phản cảm được khoác áo cá tính.

(Ảnh minh họa: Internet)

Âm nhạc vốn là tiếng nói của tâm hồn. Nhưng khi lời ca bị biến thành công cụ để phô trương cái tôi, công kích cá nhân, thách thức chuẩn mực, thì đó không còn là nghệ thuật.

Điều đáng lo là một số không nhỏ giới trẻ lại bị hấp dẫn bởi những sản phẩm như vậy. Trong môi trường mạng, nơi mọi thứ lan truyền chỉ sau vài giây, “nhạc rác” dễ trở thành trào lưu, vì nó ồn ào, khác biệt và gây sốc.

Trong khi đó, những ca khúc tử tế, mang thông điệp tích cực lại khó lan tỏa hơn, bởi chúng đòi hỏi sự lắng nghe và cảm nhận.

Hệ quả là, người trẻ dần coi sự ngông nghênh là bản lĩnh, sự lệch chuẩn là cá tính. Và nghệ thuật, thay vì vun đắp cái đẹp, lại vô tình dung dưỡng cái xấu.

Trong đời sống văn hóa, nghệ sĩ là người ảnh hưởng. Một câu hát, một phát ngôn của họ có thể tác động mạnh hơn bất kỳ bài giảng đạo đức nào.

Vì thế, khi những ca khúc có ngôn từ lệch chuẩn như “Sự nghiệp chướng”, “Miền mộng mị”, hay “CLME” được phát hành và biểu diễn công khai, chúng không chỉ làm méo mó giá trị nghệ thuật mà còn gieo vào giới trẻ lối nghĩ phản văn hóa: coi công kích là “chất chơi”, xem thô tục là “thật lòng”.

Khi nghệ sĩ nổi tiếng thiếu kiểm soát, hậu quả không dừng ở một bài hát, mà là một thế hệ bị đầu độc thẩm mỹ.

Trước thực trạng đó, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP HCM đã có động thái quyết liệt. Ngày 24/10/2025, cơ quan này ban hành Công văn số 69-CV/BTGDVTU, đề nghị: “Không mời nghệ sĩ có biểu hiện lệch chuẩn văn hóa, sử dụng ca từ phản cảm, dung tục, làm sai lệch giá trị thẩm mỹ, tham gia các sự kiện của thành phố”. Công văn cũng chỉ rõ các trường hợp tiêu biểu cần chấn chỉnh như Jack, Pháo, GDucky, Andree, Hoàng Tôn, Đạt G, B Ray, cùng các ca khúc có ngôn từ phản cảm, hạ thấp người khác hoặc ẩn dụ về lối sống tiêu cực.

Đây được xem là hình thức “phong sát”, không cực đoan, nhưng đủ răn đe và thể hiện tinh thần trách nhiệm của chính quyền đô thị văn minh: Nghệ sĩ có quyền sáng tạo, nhưng phải chịu trách nhiệm với ảnh hưởng của mình.

Song song, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã chỉ đạo Cục Nghệ thuật Biểu diễn và Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử phối hợp kiểm tra, xử lý, thậm chí đề nghị xử lý hình sự với các hành vi cố ý vi phạm. Việc sửa đổi Nghị định 144/2020/NĐ-CP và Nghị định 38/2021/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý mạnh hơn, đủ sức răn đe và bảo vệ thuần phong mỹ tục.

Khẳng định sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng là chìa khóa để giải quyết vấn đề, Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn Xuân Bắc nhấn mạnh: “Nghệ thuật biểu diễn có đặc thù riêng, diễn ra trực tiếp, có tác động sâu rộng đến tâm tư, tình cảm, nguyện vọng, đôi khi tác động đến cả ý chí, suy nghĩ, nhận thức của người xem”.

Nghệ sĩ Xuân Bắc khẳng định Cục sẽ kiên quyết yêu cầu xử lý nghiêm khắc các hành vi biểu diễn lệch chuẩn, ca từ phản cảm, trang phục không phù hợp, vi phạm thuần phong mỹ tục và thiếu tính giáo dục. Cục Nghệ thuật Biểu diễn cũng đang phối hợp cùng các cơ quan liên quan hoàn thiện hành lang pháp lý, vừa khích lệ sáng tạo, phát triển công nghiệp văn hóa, vừa đảm bảo hoạt động nghệ thuật đi đúng định hướng, tuân thủ quy định của Nhà nước.

Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử Lê Quang Tự Do cho biết, đơn vị đã chủ động trao đổi thông tin khi phát hiện các nội dung vi phạm trên không gian mạng, đặc biệt là trên các mạng xã hội xuyên biên giới như YouTube, TikTok. Quan điểm của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, theo ông Tự Do, là phải chấn chỉnh nghiêm khắc, lập lại trật tự trên không gian mạng để ngăn chặn tác động xấu đến cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Bộ cũng quán triệt quan điểm người nghệ sĩ nói riêng và người có sức ảnh hưởng (KOL) nói chung phải có sự gương mẫu, làm gương vì nhóm đối tượng này có tác động lớn đến cộng đồng.

“Làm sạch” không có nghĩa là cấm đoán, mà là đặt lại trật tự giá trị trong đời sống văn hóa.

Một nền giải trí văn minh cần ba yếu tố song hành: Nhà quản lý nghiêm minh, nghệ sĩ có đạo đức; công chúng tỉnh táo.

Khi người trẻ được tiếp cận âm nhạc có chiều sâu, khi nghệ sĩ được khích lệ sáng tạo tích cực, tạo ra năng lượng và tư duy tích cực, và khi xã hội kiên quyết nói “không” với nội dung độc hại, thị trường giải trí sẽ tự thanh lọc, có khi không cần biện pháp hành chính nặng nề.

Sự việc của Jack và những nghệ sĩ bị nêu tên là hồi chuông cảnh tỉnh cho cả giới làm nghề và công chúng.

Âm nhạc không thể là nơi để cái tôi vượt lên trên đạo đức. Mỗi lời hát, mỗi câu rap phải là sản phẩm của trách nhiệm và tôn trọng khán giả.

Làm sạch nền giải trí - không phải để trừng phạt, mà để giữ cho thế hệ trẻ một không gian văn hóa trong lành, nơi cái đẹp được tôn trọng và cái xấu không còn chỗ đứng.