Hộp đen xe khách: Có cũng như không!

Có cũng như không

Theo Nghị định số 91/2009/NĐ-CP về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ôtô thì hạn chót vào ngày 1/7/2013 tới đây, các doanh nghiệp kinh doanh vận tải chưa lắp thiết bị giám sát hành trình, hoặc lắp nhưng không sử dụng sẽ bị xử phạt theo quy định. Mặc dù đến nay, gần như 100% doanh nghiệp vận tải đều đã thực hiện việc lắp hộp đen nhưng việc sử dụng, khai thác, cũng như chất lượng của thiết bị này vẫn khiến nhiều doanh nghiệp vận tải và cơ quan chức năng đau đầu.

Mặc dù đến nay tất cả doanh nghiệp vận tải đều đã lắp hộp đen, nhưng nhiều lý do mà thiết bị vừa đưa vào sử dụng đã hỏng. Có thể kể đến như lái xe lo ngại bị giám sát nên tìm mọi cách để phá hỏng thiết bị, doanh nghiệp muốn cắt giảm chi phí lắp hộp đen nên chỉ mua thiết bị đã cắt xén linh kiện, kém chất lượng để đối phó với cơ quan chức năng, hay những doanh nghiệp, hợp tác xã nhỏ lẻ loay hoay với việc làm thế nào để “nuôi” được hộp đen.

Ngày 16/4, Thanh tra Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) kiểm tra tại Công ty Sản xuất thiết bị giám sát hành trình Skysoft và đã phát hiện nhiều sai phạm. Tuy đơn vị này đã đăng ký sản xuất lắp ráp trong nước nhưng thực tế kiểm tra lại không có xưởng sản xuất. Điều này cho thấy, họ đã nhập khẩu thiết bị để đội lốt sản xuất lắp ráp trong nước. Qua kiểm tra cho thấy, Skysoft đã nhập nguyên chiếc sản phẩm về rồi kết nối thêm dây và biến hàng ngoại thành hàng nội.

Ông Thạch Như Sỹ - Phó chánh Thanh tra Bộ GTVT

Sáng ngày 18/4, theo chân đoàn thanh tra giao thông kiểm tra hộp đen tại Bến xe Mỹ Đình.

Quá trình kiểm tra, đoàn công tác đã phát hiện thiết bị gắn trên xe khách 14N-5827 không có dấu hợp quy, không nhập được tên lái xe. Kiểm tra xe khách 36B-003.07, đoàn thanh tra còn phát hiện thiết bị của Skysoft không có màn hình theo mẫu đăng ký với Bộ GTVT. Kiểm tra một thiết bị khác của Skysoft, đoàn kiểm tra cũng phát hiện thiết bị không trích xuất được đầy đủ thông tin bắt buộc...

Đáng nói, đơn vị cung cấp thiết bị này lại cấp cho khách hàng giấy chứng nhận hợp quy để họ hợp thức hóa các thiết bị của mình. Việc này đã khiến khách hàng của họ là các doanh nghiệp vận tải yên tâm cho rằng, thiết bị của mình đã đạt chuẩn hoặc sử dụng giấy chứng nhận ấy để xin cấp giấy phép vận tải.

Theo lý giải của ông Nguyễn Trường Giang - đại diện nhà cung cấp Skysoft, nhiều thiết bị giám sát hành trình được lắp đặt từ năm 2008 cho một số doanh nghiệp, nhưng tại thời điểm đó chưa có quy định quy chuẩn nào cho thiết bị giám sát hành trình nên hiện nay vẫn tồn tại những thiết bị không đạt chuẩn, những thiết bị này hoàn toàn phụ thuộc vào doanh nghiệp có muốn nâng cấp hay không. Riêng Skysoft luôn sẵn sàng giúp đỡ các doanh nghiệp vận tải để hoàn chỉnh thiết bị giám sát hành trình này.

Được biết, trong thời gian tới, Đoàn Thanh tra Bộ GTVT tiếp tục kiểm tra các doanh nghiệp sản xuất và cung cấp thiết bị ở TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng bắt đầu từ cuối tháng 4 và dự kiến hoàn thành giữa tháng 5/2013. Đợt cuối cùng sẽ kiểm tra các doanh nghiệp sản xuất, cung cấp thiết bị giám sát hành trình ở các tỉnh, thành phố: Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Bình, Thanh Hóa trong tháng 6/2013. Qua đó, cơ quan chức năng sẽ có đánh giá toàn diện và đưa ra những đề xuất kiến nghị để hộp đen thực sự đi vào cuộc sống.

Bất cập từ nhà cung cấp đến đơn vị thử nghiệm

Theo ông Thạch Như Sỹ, Phó chánh Thanh tra Bộ GTVT, việc lắp hộp đen cho xe khách được Bộ GTVT kỳ vọng sẽ tạo ra một bộ mặt mới cho hoạt động vận tải. Thế nhưng, sau gần một 1 chính thức triển khai, mục tiêu ấy dường như còn xa vời.

Trong đợt 1 kiểm tra, Đoàn Thanh tra đã tiến hành kiểm tra 7 đơn vị chuyên sản xuất, cung cấp thiết bị giám sát hành trình cho xe ôtô và 3 đơn vị đo, kiểm định chất lượng trên địa bàn Hà Nội. Qua đợt kiểm tra các đơn vị thử nghiệm hộp đen, Thanh tra Bộ GTVT phát hiện một số vi phạm tại Trung tâm Đo lường thuộc Cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng của Bộ Quốc phòng. Theo đó, Thanh tra Bộ GTVT đã kiến nghị và được Bộ GTVT đồng ý cho thu hồi giấy phép và không công nhận kết quả thử nghiệm của đơn vị này.

Đối với đơn vị lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, Thanh tra Bộ GTVT cũng đã có văn bản đề nghị Bộ GTVT thu hồi giấy phép một đơn vị và đang chờ để xử lý. Qua đợt kiểm tra hộp đen tại một số đơn vị lần đầu này, đoàn thanh tra đã phát hiện nhiều thiết bị báo trạng thái hoạt động bị lắp thiếu, như: đầu kết nối thiết bị ra ngoài để lực lượng chức năng cắm thiết bị cầm tay để trích xuất các dữ liệu; nhiều thiết bị không trích xuất đủ 6 dữ liệu; việc nhập dữ liệu ban đầu của lái xe để khai báo lái xe lên xe và khai báo xe đó có những sai lệch nhất định; việc lưu trữ vẫn chưa đầy đủ theo quy định (hộp đen phải lưu trữ thông tin ít nhất 30 ngày), hay các doanh nghiệp vận tải do chưa hiểu biết hết về thiết bị nên mua phải những thiết bị chưa chuẩn, ảnh hưởng đến việc theo dõi, hoạt động của doanh nghiệp. Trước những vi phạm về cung cấp thiết bị giám sát hành trình, Thanh tra Bộ GTVT đã đề Bộ trưởng Bộ GTVT thu hồi giấy chứng nhận hợp chuẩn với Công ty CP Vạn Xuân do sản phẩm hộp đen của đơn vị này không đáp ứng được các tiêu chí theo quy định.

Ngoài ra, ông Thạch Như Sỹ cũng cho biết, việc kiểm tra quan trọng nhất là để đánh giá toàn bộ việc hoạt động của thiết bị này, qua đó yêu cầu các đơn vị cung cấp thiết bị còn thiếu, cần phải bổ sung để thiết bị giám sát hành trình hoàn chỉnh theo đúng quy định. Qua kiểm tra, thanh tra sẽ xem xét lại cơ chế việc quản lý của văn bản mà chưa hợp lý sẽ đề xuất, đề nghị sửa đổi văn bản cũng như phối hợp với các Sở GTVT để việc quản lý được tốt hơn.

Sau đợt kiểm tra này, Bộ GTVT sẽ công khai các nhà cung cấp uy tín để các doanh nghiệp vận tải biết. Các thiết bị chưa trích xuất đầy đủ thông tin, sẽ phải bổ sung. Những nhà cung cấp và đơn vị thử nghiệm yếu kém, nhiều vi phạm nghiêm trọng sẽ bị đình chỉ, thậm chí đề nghị rút giấy phép.

Thực tế trên thị trường hoặc vào các trang bán hàng trực tuyến, mọi người thấy rất nhiều các sản phẩm hộp đen được giao bán với chủng loại, chất lượng, giá cả khác nhau. Đặc biệt, các sản phẩm này chỉ thấy người bán nói tốt cho sản phẩm của mình mà chưa thấy sự đánh giá hay phản biện của người mua khiến thị trường này như bị lạc vào mê hồn trận. Hệ quả, nhiều doanh nghiệp vận tải đã mất rất nhiều tiền lắp đặt hộp đen nhưng vẫn không phát huy được hiệu quả quản lý vận tải và bảo đảm an toàn giao thông. Chính những hộp đen kiểu “chợ giời” này tiềm ẩn về tai nạn giao thông, đặc biệt là tai nạn giao thông nghiêm trọng.

Bài và ảnh: Thiên Minh