Dầu khí Syria tụt dốc vì nội chiến

Ai kiểm soát dầu khí Syria?

Các nguồn tài nguyên dầu khí ở Syria hiện chủ yếu nằm dưới sự kiểm soát của Chính phủ Syria và lực lượng Dân chủ Syria (SDF), một liên minh người Kurd và Arập được Washington hậu thuẫn. Chính SDF đang kiểm soát mỏ dầu Al-Omar lớn nhất Syria, cũng như các mỏ Al-Tanak và Jafra ở tỉnh Deir Ezzor phía Đông đất nước. Ở các vùng Hassake (phía Đông Bắc) và Raqa (phía Bắc), lực lượng SDF còn nắm giữ mỏ Rmeilane và các mỏ nhỏ hơn khác. Họ cũng kiểm soát hai mỏ khí ở Deir Ezzor và Hassake.

Về phần mình, Chính phủ Syria nắm giữ các mỏ khí lớn, trong đó có mỏ Chaer lớn nhất nước, ở tỉnh Homs miền trung. Chính phủ Syria cũng kiểm soát các mỏ dầu, bao gồm Al-Ward và Teim ở tỉnh Deir Ezzor và các mỏ khác ở Raqa và Homs.

Người dân xếp hàng chờ đổ xăng ở Damas

Dầu khí Syria thiệt hại thế nào?

Trước cuộc nội chiến nổ ra năm 2011, dầu khí là một trong những nguồn thu chính của Chính phủ Syria.

Năm 2010, dầu khí chiếm 35% xuất khẩu và 20% doanh thu của chính phủ, theo Tạp chí kinh tế trực tuyến The Syria Report.

Sau khi xung đột xảy ra, các cơ sở hạ tầng dầu khí đã bị phá hủy nghiêm trọng, đôi khi dẫn đến việc ngừng sản xuất.

Chính phủ Syria đã mất quyền kiểm soát các mỏ dầu khí lớn và các cường quốc phương Tây đã áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế.

Trước cuộc xung đột, sản lượng dầu thô của Syria đạt 385.000 thùng/ngày (bpd) và 21 triệu m3 khí đốt.

Năm 2016, sản lượng giảm xuống còn 2.000 bpd và 6,5 triệu m3 khí đốt, theo Bộ trưởng Bộ Dầu khí và Tài nguyên Khoáng sản Syria Ali Ghanem.

Năm 2017, khi Chính phủ Syria tiếp quản các mỏ dầu khí ở Homs từ tay tổ chức khủng bố IS, sản lượng tại khu vực này đã tăng lên khoảng 17 triệu m3 khí và 24.000 thùng dầu thô/ngày, theo các phương tiện truyền thông Nhà nước Syria.

Mỏ dầu Al-Omar, lớn nhất Syria, hiện do lực lượng SDF kiểm soát

Nhưng mức sản xuất đó không đáp ứng nhu cầu hàng ngày của Syria, sản xuất hiện tại chỉ đáp ứng được 20% nhu cầu dầu của đất nước và 60-70% nhu cầu khí đốt, theo Bộ trưởng Ghanem.

Do vậy, Chính phủ Syria phải mua dầu từ chính các đối thủ trong đất nước, như của người Kurd, để đáp ứng nhu cầu của người dân.

Tổng cộng, kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột, thiệt hại trong lĩnh vực dầu khí của Syria lên tới 74,2 tỉ USD (66,2 tỉ euro), theo ông Ghanem.

Lệnh trừng phạt của phương Tây

Trước cuộc xung đột, Syria đã thu hút khá nhiều đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực dầu khí. Sau khi phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt, các công ty đa quốc gia đã phải rời đi.

Để tránh tác động của các lệnh trừng phạt và bù đắp cho sự suy giảm sản xuất, Chính phủ Syria đã quay sang các đồng minh.

Một hạn mức tín dụng đã được mở ra với Iran để đáp ứng nhu cầu dầu mỏ của Syria. Song, sự hỗ trợ này gặp khó khăn kể từ khi Mỹ áp lệnh trừng phạt đối với Tehran. Từ tháng 10-2018 đến đầu tháng 5-2019, không có tàu chở dầu Iran nào có thể đến Syria, theo nhật báo al-Watan. Các lệnh trừng phạt của Mỹ với Iran liên quan không chỉ tới các nhà cung cấp, cơ sở hạ tầng dầu mỏ mà cả các tàu chở dầu. Mới đây, một tàu chở dầu của Iran, bị nghi mang dầu đến Syria, đã bị chính quyền Anh bắt giữ ở eo biển Gibraltar.

Do lệnh trừng phạt chống lại Iran, các khu vực công ở Syria đã rơi vào tình trạng thiếu nhiên liệu nghiêm trọng, buộc Damas phải áp dụng các biện pháp “thắt lưng buộc bụng”.

Chính phủ Syria cũng cáo buộc Ai Cập ngăn chặn các tàu chở dầu hướng tới Syria đi qua kênh đào Suez.

Hai lựa chọn cho Chính phủ Syria

Vì miền Đông Syria có các mỏ dầu lớn nhất nước nhưng hiện do lực lượng SDF kiểm soát, nên Chính phủ Syria đang phải đối mặt với hai lựa chọn: Tiến hành chiếm lại bằng quân sự hoặc đàm phán, thỏa thuận với SDF.

Trong quá khứ, SDF đã từng yêu cầu rằng bất kỳ thỏa thuận nào với chính quyền Damas đều phải có tỷ lệ ăn chia công bằng.

Trước chiến tranh, dầu thô khai thác ở miền Đông Syria đã được chuyển đến hai nhà máy lọc dầu duy nhất ở Homs và Banias.

Ngày nay, các vùng lãnh thổ do lực lượng người Kurd chiếm đóng có các nhà máy lọc dầu thủ công nhỏ, cho phép các khu vực bán tự trị này đáp ứng nhu cầu của người dân địa phương.

Chỉ khi giành lại quyền kiểm soát miền Đông Syria, Chính phủ Syria mới bảo đảm đủ nhu cầu trong nước đối với tất cả các sản phẩm dầu mỏ, theo Bộ trưởng Ghanem.

Giải pháp trước mắt

Giữa tháng 4-2019, Chính phủ Syria đã công bố các biện pháp mới nhằm hạn chế tình trạng thiếu xăng dầu mà Tổng thống Bashar al-Assad cho là do các lệnh trừng phạt kinh tế của phương Tây gây ra.

Theo đó, Chính phủ Syria quyết định giảm một nửa lượng xăng dầu phân bổ cho các tổ chức công, thiết lập các điểm phân phối di động và mở lại các trạm xăng dầu đã đóng cửa trước đó. Các nhà chức trách đang tìm cách điều tiết việc phân phối tại các trạm xăng, có tính đến mật độ dân số ở tất cả các vùng, để bảo đảm phân phối công bằng, nhưng cũng để ngăn chặn tình trạng lãng phí và buôn lậu, theo hãng thông tấn Sana của Syria.

Bộ Dầu khí Syria hồi đầu tháng 4-2019 đã tuyên bố về việc giảm hạn ngạch xăng dầu được trợ cấp phân phối cho người dùng. Các biện pháp trừng phạt kinh tế nhắm vào lĩnh vực nhiên liệu và ngăn chặn các tàu chở dầu tới Syria là nguyên nhân của cuộc khủng hoảng hiện nay, Bộ Dầu khí Syria cho biết trên trang Facebook của mình. Tuy nhiên, Bộ Dầu khí Syria bộ cũng hứa sẽ giải quyết tình trạng thiếu xăng dầu trong những ngày tới.

Trong những tháng gần đây, tình trạng thiếu nhiên liệu đã ảnh hưởng nặng nề đến đời sống của người dân Syria. Liên Hiệp Quốc ước tính cuộc nội chiến ở Syria từ năm 2011 đến nay đã làm nước này thiệt hại khoảng 400 tỉ USD (345 tỉ euro).

Trước đó, vào đầu tháng 3-2019, Chính phủ Syria đã cho phép các nhà máy, công ty công nghiệp được nhập khẩu nhiên liệu trực tiếp từ bên ngoài trong thời hạn 3 tháng, mục tiêu là đáp ứng nhu cầu công nghiệp, hỗ trợ cung cấp các sản phẩm phái sinh dầu khí, bảo đảm số lượng bổ sung cho sản xuất và đáp ứng nhu cầu của người dân".

Nhà kinh tế học Chadi Ahmed tại Damas đã ca ngợi đây là một động thái thiết lập loại hình quan hệ đối tác công tư để cung cấp các nhu cầu cơ bản. “Để tránh sự phong tỏa, chúng ta phải xoay bánh xe của nền kinh tế”, ông Ahmed nói với AFP.

Bộ trưởng Bộ Dầu khí và Tài nguyên Khoáng sản Ali Ghanem cũng nói rằng, những nỗ lực đang được tiến hành để thúc đẩy sản xuất khí đốt tại địa phương và xác định các nguồn tài nguyên thay thế để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.

Việc nhập khẩu xăng dầu ở Syria từ trước đến nay hoàn toàn do Chính phủ Syria phụ trách. Nhưng kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột năm 2011, Syria phải đối mặt với các lệnh trừng phạt kinh tế nghiêm khắc từ Mỹ và Liên minh châu Âu khiến đất nước này rơi vào tình trạng thiếu hụt nhiên liệu nghiêm trọng.