Bức tranh tổng thể về những ảnh hưởng do trừng phạt của phương Tây đối với Nga trong năm qua

Lệnh cấm nhập khẩu dầu thô Nga bằng đường biển của EU và Anh có hiệu lực từ 5/12/2022, bước đi mạnh mẽ nhất từ trước, nhằm cắt đi nguồn tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraine. Từ 5/2/2023 cấm toàn bộ các sản phẩm từ dầu Nga và dầu thô cung cấp cho các cơ sở lọc dầu tại châu Âu.

Nga đang phụ thuộc hơn bao giờ hết vào nguồn thu thuế từ dầu, khi mà các nguồn thuế thu nhập đang giảm sút tệ hại, kết quả của các lệnh cấm vận từ phương Tây áp lên nền kinh tế nước này, doanh thu thuế từ khí đốt gần như sụp đổ. Vấn đề lớn là những thị trường mới có thể bù đắp được bao nhiêu về khối lượng và giá. Nga đang phải mời chào, chèo kéo các khách hàng mới với những chiết khấu ngày càng nhiều so với giá quốc tế. Mỹ và phương Tây đang đặt mục tiêu hạ giá hơn nữa bằng cách áp lệnh giá trần lên tất cả dầu Nga được chuyên chở bằng các tàu, mua bảo hiểm hay được vay từ các doanh nghiệp châu Âu và G7, cũng như các nước trong liên minh.

PetroTimes xin giới thiệu nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Môi trường CREA đưa ra một bức tranh tổng thể về những ảnh hưởng do trừng phạt và cấm vận của phương Tây đối với Nga trong năm qua, bao gồm:

- Khối lượng dầu được xuất khẩu sẽ bị ảnh hưởng từ các lệnh cấm là như thế nào, Nga có nỗ lực đổi hướng toàn bộ dầu xuất khẩu không và có bị giảm sút không, động lực nào sẽ dẫn dắt các sản phẩm từ dầu.

- Nga có cố gắng tìm kiếm những phương tiện vận chuyển thay thế cho các tầu dầu sở hữu của châu Âu và mua bảo hiểm của họ để tránh giá trần hay không.

- EU và Anh có tăng mua các sản phẩm từ dầu từ những nước thứ ba đang nhập khẩu dầu thô Nga, như Thổ Nhĩ Kỳ, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập, Ấn Độ và Malaysia không.

- Điều gì sẽ xảy ra với giá dầu và các sản phẩm dầu Nga.

Nga đang tìm kiếm khách hàng mới

Nhập khẩu dầu thô Nga tăng liên tục hàng tháng từ tháng 3 năm ngoái, giao dịch dầu thô Nga của EU đã diễn ra tới phút chót trước khi các lệnh cấm và áp giá trần có hiệu lực.

Doanh số xuất khẩu dầu Nga tăng liên tục hàng tháng lần đầu tiên kể từ tháng 7 do EU nhập khẩu dầu tăng lên. Xuất khẩu dầu thô Nga bắt đầu đi xuống kể từ lệnh cấm và áp giá trần có hiệu lực. Điều này cho thấy cần phải xem lại giá trần có làm giảm nguồn thu của Nga hay không khi số lượng giao hàng tăng lên?

Nga đang tìm kiếm tàu chở dầu thay thế cho tàu của châu Âu?

Do giá trần, các nhà xuất khẩu Nga sẽ cần tiếp cận khả năng nhiều tàu chở dầu hơn nữa. Đa số các tàu chở dầu và các sản phẩm dầu Nga do châu Âu sở hữu hay mua bảo hiểm ở châu Âu và các nước G7. Do vậy Nga sẽ khó có thể tìm được các tàu chở dầu và các nhà cung cấp bảo hiểm thay thế. Điều này minh họa cho các biện pháp của liên minh áp giá trần có sức mạnh như thế nào trong việc kéo doanh thu từ dầu Nga xuống bằng cách hạ trần giá dầu.

Một chỉ số quan trọng là các nhà khai thác nhiên liệu hóa thạch có đang gặp khó khăn tìm kiếm khách hàng mới không? Khi các đơn hàng giảm sút, các nhà khai thác dầu thường phải lưu trữ dầu trên các tàu mới hy vọng hàng sẽ lên giá sau đó. Các nhà buôn mua dầu với giá hạ với mục đích là sẽ bán lại cho các bên mua. Nếu như thế chúng ta sẽ thấy số lượng tàu báo cáo điểm đến "theo đơn hàng" tăng lên. Việc các tàu chở hàng "theo đơn hàng" rời bến tăng lên chứa LNG khi châu Âu đã bơm đầy kho dự trữ và giá lao dốc vào tháng 11. Các tàu chở LNG "theo đơn” tiếp tục từ đấy. Việc tăng mua dầu của EU làm số lượng tàu chở dầu lênh đênh trên biển giảm xuống vào tháng 11, trong khi đó sản phẩm từ dầu vẫn tăng đều. Dầu lênh đênh trên biển và các sản phẩm từ dầu đã giảm xuống mức tháng 11.

Giá dầu Nga đang giảm?

Giá dầu thô Urals giao ngay giảm xuống mức 60-65 USD/thùng vào tháng 11 năm ngoái, mức thấp nhất từ đầu năm 2021. Giá đã đạt đỉnh 97 USD/thùng vào tháng 6. Được tính giá bằng đồng rúp, với tỷ giá đồng rúp cao, giá dầu thô Nga vào cuối tháng 11 thấp nhất kể từ dịch COVID-19. Cho tới tháng 1/2023 giá này vẫn nằm dưới giá trần, nhưng có dấu hiệu nhích lên tiệm cận với trần giá ở mức 60 USD/thùng.

Tăng cường cấm vận tiếp theo

Các nhà hoạch định chính sách của Mỹ và phương Tây thấy rằng cách tốt nhất để cắt doanh thu xuất khẩu thêm nữa là hạ giá trần xuống. Chính phủ Nga thu thuế từ chênh lệch giữa giá bán và chi phí khai thác cộng với phí vận chuyển. Như vậy hạ giá bán sẽ tước đi khoản thu để tài trợ cho chiến tranh. Mức khuyến nghị là 25-35 USD/thùng, tuy vẫn còn cao hơn nhiều các chi phí, và vẫn có lợi nhuận khi cung cấp dầu ra bên ngoài nhưng giảm đáng kể nguồn thu. Chỉ trong tháng11 và 12/2022 Nga đã kiếm được 18 tỷ USD khi bán dầu ngoài EU và Anh. Từ đó bức tranh có vẻ nhiều mảng: xuất khẩu sang Trung Quốc và Ấn độ giảm trong khi đó xuất sang Ai Cập và các nước không xác định lại tăng. Đó là lý do vì sao cần thiết phải giảm trần giá xuống mạnh. EU và G7 sẽ sử dụng mức giới hạn được xem xét hai tháng một lần để có thể giảm giá dầu của Nga khi Nga tăng cường các hoạt động quân sự và phá hủy các cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine.