Bài 1: Đảm bảo một quy hoạch điện lực bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội

Quy hoạch điện VIII cần điều chỉnh trong bối cảnh mới

Thực hiện Quyết định số 1710/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về nhiệm vụ lập điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII), Bộ Công Thương đã xây dựng đề án điều chỉnh nhằm đảm bảo phù hợp với xu hướng phát triển của nền kinh tế và yêu cầu chuyển đổi năng lượng bền vững. Hội thảo được tổ chức kết hợp giữa hình thức trực tiếp và trực tuyến, với sự chủ trì của Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long; cùng sự tham dự của đại diện các bộ, ngành, doanh nghiệp điện, tổ chức quốc tế và các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực năng lượng...

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long phát biểu khai mạc Hội thảo.

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh về vai trò quan trọng của việc đảm bảo cung ứng đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân. Thứ trưởng khẳng định, đây là quan điểm nhất quán của Đảng và Nhà nước, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của một quy hoạch dài hạn, thống nhất và hiệu quả để giải quyết các thách thức hiện nay.

Quy hoạch điện VIII được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023, đưa ra nhiều điểm đổi mới, trong đó có tính động và mở. Quy hoạch này hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo cam kết tại COP26, đồng thời đảm bảo tốc độ tăng trưởng GDP khoảng 7%/năm trong giai đoạn 2021-2030 và từ 6,5-7,5% trong giai đoạn 2031-2050, phù hợp với Nghị quyết số 81/2023/QH15 của Quốc hội.

Ngay sau khi Quy hoạch điện VIII được ban hành, Bộ Công Thương đã tích cực triển khai kế hoạch thực hiện, với các quyết định quan trọng như Quyết định số 262/QĐ-TTg ngày 1/4/2024 và Quyết định số 1682/QĐ-TTg ngày 28/12/2024. Bộ Công Thương cũng xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành nhiều văn bản quan trọng, bao gồm Luật Điện lực sửa đổi, các nghị định về mua bán điện trực tiếp, khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà và hệ thống thông tư về khung giá năng lượng tái tạo, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án năng lượng.

Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn đối diện nhiều khó khăn. Nhiều dự án quan trọng đang chậm tiến độ, đặc biệt là nguồn nhiệt điện khí LNG, khi chỉ có 3/13 dự án đang triển khai đúng kế hoạch. Các dự án khí nội địa như Báo Vàng và Cá Voi Xanh gặp thách thức do chưa xác định rõ trữ lượng và tiến độ khai thác. Nhiều dự án năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời gặp rào cản do giá điện chưa đủ hấp dẫn và quy trình thủ tục đầu tư còn phức tạp. Bên cạnh đó, các dự án điện khí nhập khẩu yêu cầu vốn đầu tư lớn, công nghệ hiện đại, thời gian chuẩn bị và xây dựng kéo dài.

Toàn cảnh Hội thảo.

Ngoài ra, tình hình trong nước và quốc tế cũng có nhiều biến động tác động đến nhu cầu tiêu thụ điện và định hướng phát triển nguồn điện. Cụ thể, Nghị quyết số 174/2024/QH15 của Quốc hội ngày 30/11/2024 đề cập đến việc tiếp tục triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận với quy mô công suất 6.000 MW, có thể làm thay đổi đáng kể cơ cấu nguồn điện quốc gia. Bên cạnh đó, Chỉ thị số 01/CT-TTg ngày 03/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 trên 8% và giai đoạn 2026-2030 đạt mức “2 con số”, kéo theo nhu cầu tiêu thụ điện tăng từ 12-16% mỗi năm.

Các yếu tố địa chính trị như xung đột Nga - Ukraine, căng thẳng tại Trung Đông và các biện pháp trừng phạt kinh tế cũng tác động mạnh đến giá nhiên liệu nhập khẩu và dòng vốn đầu tư FDI vào ngành điện. Ngược lại, sự phát triển của công nghệ lưu trữ năng lượng với chi phí ngày càng giảm tạo điều kiện thuận lợi để tích hợp nhiều hơn nguồn điện gió, điện mặt trời vào hệ thống.

Trước những thách thức này, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan liên quan và Viện Năng lượng xây dựng Đề án Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII. Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh, những ý kiến đóng góp tại Hội thảo sẽ là cơ sở quan trọng để Bộ Công Thương tiếp thu, chỉnh sửa và hoàn thiện đề án, đảm bảo một quy hoạch điện lực bền vững, phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

“Với mong muốn xây dựng được Đề án Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII có tính khả thi trong thực tiễn, các ý kiến góp ý của các chuyên gia có mặt tại Hội thảo này rất có giá trị. Bộ Công Thương sẽ tiếp thu, ghi nhận những ý kiến xác đáng để chỉnh sửa và hoàn thiện trong thời gian tới”, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh.

5 vấn đề trọng tâm khi điều chỉnh Quy hoạch điện VIII

Cũng tại Hội thảo, ông Trần Kỳ Phúc, Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương), đã nêu ra 5 vấn đề trọng tâm cần được thảo luận, gồm: Những bài học kinh nghiệm từ quá trình thực hiện các quy hoạch điện trước đây; Dự báo nhu cầu tiêu thụ điện trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội; Định hướng phát triển nguồn điện giai đoạn 2030-2035 và tầm nhìn đến năm 2050, bao gồm quan điểm đối với các nguồn điện truyền thống như nhiệt điện than, nhiệt điện khí trong nước, khí hóa lỏng nhập khẩu, điện hạt nhân, cũng như chính sách phát triển năng lượng tái tạo và hệ thống lưu trữ điện; Quy hoạch phát triển lưới điện truyền tải, đặc biệt là hệ thống đường dây kết nối liên vùng; Các yếu tố kinh tế, môi trường và quản trị trong quy hoạch điện, bao gồm cơ chế chính sách thúc đẩy đầu tư, giá điện, thị trường điện, huy động vốn và các chính sách đặc thù, đặc biệt là sự cần thiết của các chế tài mạnh mẽ để xử lý những dự án chậm tiến độ, nhằm đảm bảo hiệu quả thực thi quy hoạch điện quốc gia.

Ông Trần Kỳ Phúc, Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) nêu các vấn đề trọng tâm trong điều chỉnh Quy hoạch điện VIII.

Dự báo về nhu cầu điện liên quan đến Quy hoạch điện VIII, TS. Nguyễn Ngọc Hưng, Trưởng Phòng Kinh tế năng lượng, Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho biết, giai đoạn 2016-2024, sản lượng điện thương phẩm toàn quốc tăng trưởng gấp 1,7 lần (từ khoảng 158 tỷ kWh lên khoảng 276 tỷ kWh), với tốc độ bình quân khoảng 7,2%/năm. Theo đó, tốc độ tăng trưởng trong giai đoạn 2021-2024 đạt khoảng 7,1%/năm, thấp hơn so với giai đoạn 2016-2020 khoảng 8%/năm. Đáng chú ý, phụ tải điện miền Bắc có xu hướng tăng mạnh, cụ thể là phụ tải công nghiệp và tiêu dùng dân cư. Đặc biệt, khu vực công nghiệp chế biến, chế tạo có cường độ điện cao nhất.

Đại diện Viện Năng lượng cũng nêu phương pháp và số liệu dự báo nhu cầu điện với cách tiếp cận từ trên xuống là sử dụng phương pháp đa hồi quy để điều chỉnh dự báo nhu cầu điện cho toàn quốc, các miền và các tổng công ty điện lực trong giai đoạn 2021-2030; cách tiếp cận từ dưới lên là rà soát lại nhu cầu điện của các tỉnh trong toàn quốc từ giai đoạn 2010-2019 dựa theo chuỗi số liệu tiêu thụ điện thực tế của các tỉnh thành từ giai đoạn 2010-2019, dựa vào kế hoạch tiêu thụ điện các tỉnh do các tổng công ty điện lực lập và cập nhật thông tin về các hộ tiêu thụ điện lớn sẽ đưa vào trong giai đoạn đến năm 2025.