Ả Rập Xê-út có thực sự đủ khả năng thực hiện Tầm nhìn 2030?

Ảnh: OP

Thời điểm hiện tại, với các kế hoạch chi tiêu đầy tham vọng cho một nền kinh tế đa dạng của Ả Rập Xê-út, khoản chi phí thấp hơn đó đang trở nên ít phù hợp hơn. Chi phí hòa vốn của dầu mới là vấn đề cần lưu tâm.

Đầu năm nay, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rằng Ả Rập Xê-út sẽ cần giá dầu ở mức 96,20 USD/thùng để hòa vốn. Theo cơ quan này, bất cứ mức giá nào thấp hơn cũng sẽ đồng nghĩa với việc thâm hụt hàng năm khác đối với nền kinh tế vùng Vịnh.

IMF cho rằng việc điều chỉnh tăng giá là do chi tiêu trong Tầm nhìn 2030 của Ả Rập Xê-út và quyết định giảm sản lượng dầu hàng ngày nhằm hỗ trợ giá.

Ả Rập Xê-út đã không chú ý đến lời khuyên bất thành văn là khôi phục sản lượng lên hơn 10 triệu thùng mỗi ngày, do đó mức giá hòa vốn của họ vẫn ở mức cao – và chi tiêu cũng vậy. Năm ngoái, Quỹ đầu tư công của vương quốc, hay gọi tắt là PIF, đã trở thành quỹ chi tiêu lớn nhất thế giới trong số các quỹ đầu tư quốc gia với tổng hóa đơn là 124 tỷ USD.

Những khoản đầu tư đó được thực hiện ở cả trong nước - chẳng hạn như siêu dự án thành phố thông minh Neom và hãng hàng không mới, Riyadh Air - hay ở nước ngoài, với nhiều khoản đầu tư khác nhau, bao gồm ô tô điện, các dự án tiết kiệm năng lượng...

Tuy nhiên, do đợt chi tiêu này, tài sản của PIF đã giảm đáng kể, từ hơn 105 tỷ USD vào năm 2022 xuống còn 37 tỷ USD vào tháng 9 năm ngoái. Kể từ đó, những tài sản này đã phục hồi trở lại, với phần tiền mặt trong đó tăng từ 15 tỷ USD vào tháng 9 năm 2023, lên tới 65 tỷ USD vào tháng 7 này, theo Bloomberg. Hơn nữa, vào năm 2023, PIF đã có lãi sau khi thua lỗ vào năm 2022. Tuy nhiên, giá dầu hòa vốn ngân sách vẫn quá cao - theo quan điểm của một số nhà quan sát.

Học giả Li-Chen Sim của Viện Trung Đông nói với CNBC: "Ít nhất là cho đến năm 2030, Ả Rập Xê-út sẽ có nhu cầu ngân sách lớn do cần phải chứng minh một số kết quả quan trọng trong các dự án quan trọng của Tầm nhìn 2030 cũng như chuẩn bị và tổ chức các sự kiện văn hóa và thể thao quy mô lớn".

"Tất cả điều này diễn ra trong bối cảnh nguồn cung dầu dự kiến ​​tăng trưởng từ Mỹ, Guyana, Brazil, Canada và thậm chí cả UAE, hay khả năng tăng trưởng tiêu thụ dầu yếu ở Trung Quốc, khách hàng dầu lớn nhất của Ả Rập Xê-út, có nghĩa là giá hòa vốn tài chính của Vương quốc này có lẽ sẽ tăng đến khoảng 100 USD", nhà phân tích nói thêm.

Tăng trưởng khai thác dầu ngoài OPEC đã trở thành điệp khúc phổ biến của các nhà dự báo giá dầu giảm, những người cũng muốn chỉ ra tăng trưởng nhu cầu đang suy yếu từ Trung Quốc - nước nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới. Lập luận cho rằng giá dầu sẽ yếu hơn trong thời gian dài hơn do tăng trưởng nhu cầu dầu yếu hơn ở Trung Quốc và nguồn cung không ngừng tăng từ các nước ngoài OPEC.

Tuy nhiên, sự yếu kém trong nhu cầu dầu mỏ của Trung Quốc cũng như quy mô tăng trưởng khai thác đều không phải là điều gì đó được đảm bảo. Điển hình như tại Mỹ, Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) dự kiến ​​​​tăng trưởng sản lượng sẽ chậm lại trong năm nay sau mức tăng đáng ngạc nhiên 1 triệu thùng/ngày vào năm 2023. Rất có khả năng cơ quan liên bang, từng sai lầm trước đây, lần này sẽ đúng. Ngành này đang trong quá trình hợp nhất, với việc ra quyết định khai thác tập trung vào tay ít công ty hơn.

Ở Guyana, sản lượng có thể sẽ tiếp tục tăng vọt khi Exxon đưa thêm nhiều giếng vào hoạt động và khi Brazil mong muốn đạt được mức tăng trưởng sản lượng lớn, nhưng những điều đó rất có thể sẽ phụ thuộc vào giá quốc tế - giống như tăng trưởng sản lượng của Mỹ.

Bất chấp tất cả các vấn đề về hòa vốn, Ả Rập Xê-út vẫn là nhà khai thác dầu thô có chi phí thấp nhất trên thế giới. Về mặt lý thuyết, họ có thể trì hoãn một số kế hoạch chi tiêu của mình, nhưng có thể chống chọi với tình trạng giá dầu thấp kéo dài tốt hơn các công ty khoan đá phiến của Mỹ và các nhà khai thác dầu tiền muối của Brazil.

Ngoài ra, giá dầu hòa vốn có thể không thực sự mang lại cái nhìn thực tế về sức mạnh của nền kinh tế, như đề xuất trong một bài báo của Tim Callen, một thành viên thỉnh giảng tại Viện các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập ở Washington. Callen viết: "Đối với Ả Rập Xê-út, khai thác và chi tiêu dầu thường thay đổi đáng kể và nhanh chóng.

"Với năng lực khai thác dầu dự phòng đáng kể và chính sách tích cực điều chỉnh sản lượng tùy theo điều kiện cung cầu trên thị trường toàn cầu đã được chứng minh, sản lượng dầu sẽ biến đổi nhiều hơn đối với một quốc gia luôn khai thác hết công suất. Trong lịch sử, chi tiêu chính phủ cũng có xu hướng tăng khi giá dầu tăng, có nghĩa là thị trường và giá dầu hòa vốn thường di chuyển cùng nhau", ông lưu ý.

Nói cách khác, ý kiến ​​cho rằng Ả Rập Xê-út đang gặp rắc rối vì nước này không thể hoàn thành mục tiêu ngân sách theo kế hoạch là chính xác - nếu xét theo một mức độ nào đó. Các siêu dự án có thể bị trì hoãn như trước đây khi môi trường giá cả chưa tối ưu. Tiền cũng có thể được rút ra từ các thị trường nợ quốc tế, nơi trái phiếu của Ả Rập Xê-út dường như rất được ưa chuộng, không giống như cổ phiếu Aramco.

Có vẻ như các nền kinh tế phụ thuộc vào dầu mỏ vẫn thu hút các nhà đầu tư vào quá trình chuyển đổi và tăng trưởng sản lượng ngoài OPEC.