Trí tuệ nhân tạo - Động lực cách mạng hóa ngành công nghiệp năng lượng tại Việt Nam và thế giới

Ông Vương Quân Ngọc, Giám đốc Hợp danh FPT Digital, Tập đoàn FPT:

Phóng viên:

Thưa ông, AI đang định hình lại ngành công nghiệp năng lượng như thế nào? Đâu là những thay đổi nổi bật mà AI mang đến cho lĩnh vực này tại Việt Nam và trên thế giới?

Ông Vương Quân Ngọc:

Trong ngành năng lượng, AI đang mang lại những thay đổi mạnh mẽ, từ việc phân tích dữ liệu, tối ưu hóa vận hành cho đến mở rộng mạng lưới một cách hiệu quả. Đây không chỉ là công nghệ hỗ trợ mà còn là động lực chính để đưa ngành công nghiệp năng lượng bước vào một kỷ nguyên phát triển bền vững hơn.

AI đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta phân tích và dự báo trong lĩnh vực năng lượng. Trước đây, việc dự báo thường dựa vào các phương pháp truyền thống với độ chính xác không cao, đặc biệt khi xử lý khối lượng lớn dữ liệu từ nhiều nguồn. Giờ đây, nhờ khả năng xử lý vượt trội của AI, các chuyên viên có thể phát hiện các xu hướng tiêu thụ năng lượng và dự đoán nhu cầu một cách nhanh chóng và chính xác hơn. Trong việc dự báo sản lượng khai thác và khối lượng dầu khí còn lại tại các mỏ, thông qua phân tích khối lượng lớn dữ liệu địa chất, lịch sử khai thác và các yếu tố môi trường, AI cung cấp những dự báo chính xác hơn, từ đó giúp tối ưu hóa kế hoạch khai thác. Ở Việt Nam, các doanh nghiệp dầu khí đã bắt đầu ứng dụng AI để xây dựng mô hình dự đoán sản lượng theo thời gian thực, từ đó giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa chi phí trong các hoạt động vận hành. Trên thế giới, các tập đoàn lớn như ExxonMobil hay Chevron sử dụng AI để lập kế hoạch khai thác thông minh, giúp giảm lãng phí tài nguyên và tăng cường hiệu quả hoạt động.

Điều này cũng đặc biệt quan trọng đối với năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời, nơi các yếu tố thời tiết đóng vai trò then chốt. Tại Việt Nam, AI đã được áp dụng trong dự báo sản lượng điện gió và điện mặt trời, giúp doanh nghiệp ngành năng lượng không chỉ tối ưu hóa kế hoạch sản xuất mà còn giảm thiểu lãng phí nguồn tài nguyên quý giá.

Không chỉ dừng lại ở việc phân tích, AI còn giúp nâng cao hiệu quả vận hành và giảm chi phí. Các hệ thống AI hiện đại có khả năng tự động giám sát và điều chỉnh quy trình trong thời gian thực. Với sự hỗ trợ của các thuật toán học máy (machine learning), AI có thể phân tích dữ liệu địa vật lý và địa hóa học để xác định các khu vực tiềm năng chứa dầu khí mà các phương pháp truyền thống không thể phát hiện. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn giảm thiểu chi phí và rủi ro trong giai đoạn thăm dò. Trên thế giới, các tập đoàn như BP hay Shell đã áp dụng AI trong quá trình khoan thăm dò, vừa giảm chi phí nhân lực vừa nâng cao độ chính xác. Tại Việt Nam, ứng dụng AI trong thăm dò dầu khí đang được các công ty tiên phong triển khai, hứa hẹn mở ra cơ hội mới cho ngành công nghiệp này.

Một khía cạnh không thể không nhắc đến là khả năng duy trì sự ổn định trong vận hành mà AI mang lại. Nhờ vào công nghệ này, doanh nghiệp ngành năng lượng có thể giám sát liên tục tình trạng thiết bị và phát hiện các bất thường trước khi xảy ra sự cố. Điều này cho phép doanh nghiệp thực hiện bảo trì dự đoán, tránh được những gián đoạn không đáng có. Có thể nói, AI đã giúp giảm thiểu đáng kể chi phí bảo trì và kéo dài tuổi thọ của các thiết bị đắt tiền. Ví dụ, tại châu Âu, AI đã giảm 30% số lần bảo trì không cần thiết, tiết kiệm hàng tỷ USD mỗi năm. Tại Việt Nam, mặc dù quy mô áp dụng còn nhỏ, nhưng những kết quả ban đầu cho thấy đây là hướng đi đầy tiềm năng cho các doanh nghiệp năng lượng.

Cuối cùng, AI còn là công cụ quan trọng trong việc mở rộng mạng lưới năng lượng. Với khả năng phân tích dữ liệu địa lý và xu hướng tiêu thụ, doanh nghiệp ngành năng lượng có thể xác định chính xác những khu vực cần ưu tiên đầu tư, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa. Đồng thời, các hệ thống điều khiển từ xa tích hợp AI đã giúp đảm bảo việc vận hành ổn định và hiệu quả, ngay cả khi điều kiện thời tiết không thuận lợi. Đây là lý do tại sao các tập đoàn lớn như Tesla đang đầu tư mạnh mẽ vào lưới điện thông minh tích hợp AI. Việt Nam cũng đang từng bước áp dụng công nghệ này để tối ưu hóa mạng lưới điện, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Chúng tôi tin rằng AI không chỉ giúp ngành năng lượng đáp ứng được các thách thức hiện tại mà còn mở ra những cơ hội lớn trong tương lai. Với khả năng nâng cao hiệu quả, giảm chi phí và hỗ trợ phát triển bền vững, AI là một phần không thể thiếu trong chiến lược chuyển đổi của chúng ta. Ở Việt Nam, việc đẩy mạnh ứng dụng AI sẽ giúp ngành năng lượng không chỉ cải thiện năng lực cạnh tranh mà còn góp phần xây dựng một hệ thống năng lượng hiện đại và bền vững hơn trong dài hạn.

Phóng viên:

Vâng thưa ông, với tiềm năng to lớn của AI, Petrovietnam có thể ứng dụng công nghệ này như thế nào để hoạch định chính sách chiến lược? Chẳng hạn, làm thế nào AI có thể giúp dự đoán chính xác nhu cầu thị trường và giá cả dầu khí trong năm 2025 và những năm tiếp theo, để đảm bảo lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh đầy biến động hiện nay?

Ông Vương Quân Ngọc:

Các mô hình phân tích dữ liệu lớn (BigData) kết hợp với AI có thể đưa ra các mô hình tính toán để xác định nhu cầu, khả năng cung cấp và các mô hình giá để dự báo được khoảng giá cần thiết cho từng thời điểm và các xu hướng có thể xảy ra.

AI phân tích dữ liệu lịch sử, dữ liệu thời gian thực, và các yếu tố địa chính trị, kinh tế để dự đoán chính xác nhu cầu thị trường và biến động giá dầu khí. Ngân hàng đầu tư Goldman Sachs đã ứng dụng AI để dự báo giá dầu, cho thấy AI có thể giảm giá sản xuất và dự đoán chính xác nhu cầu năng lượng toàn cầu. Tại Việt Nam, PVN đang nghiên cứu ứng dụng AI để phân tích thị trường và xây dựng chiến lược xuất nhập khẩu dầu khí linh hoạt hơn, đảm bảo lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh biến động kinh tế.

AI đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa quy trình vận hành của Petrovietnam trên toàn chuỗi giá trị, từ upstreams (thượng nguồn) đến downstreams (hạ nguồn).

Phóng viên:

Trong bối cảnh các nhà máy lọc dầu phải đối mặt với áp lực tối ưu hóa vận hành và giảm thiểu rủi ro, AI có thể đóng vai trò gì để cải thiện hiệu suất và dự đoán các sự cố bảo trì một cách chính xác? Ông có thể chia sẻ những ví dụ điển hình về việc áp dụng AI trong lĩnh vực này, đặc biệt tại Việt Nam?

Ông Vương Quân Ngọc:

AI không chỉ dựa trên các thông số có sẵn của nhà sản xuất mà còn dựa trên thực tế sử dụng thiết bị tại nhiều đơn vị trên toàn thế giới để tính toán được các sự cố có thể xảy ra trong quá trình sử dụng, từ đó đưa ra được các kế hoạch bảo trì dự đoán để đảm bảo vận hành liên tục và ngăn ngừa rủi ro. Với đặc trưng các thiết bị của nhà máy lọc dầu thường có cấu trúc phức hợp và có quan hệ nên các kế hoạch này cần được tính toán đầy đủ và chi tiết, đồng thời xác định sớm để không chỉ đảm bảo vận hành mà còn tiết giảm chi phí cho việc bảo trì cũng như sửa chữa lớn.

AI hỗ trợ bảo trì dự đoán (predictive maintenance), giúp phát hiện và ngăn chặn các sự cố trước khi chúng xảy ra. Chevron đã áp dụng AI tại lưu vực Permian, Hoa Kỳ, để tối ưu hóa thiết bị và giảm chi phí bảo trì, đồng thời tăng cường hiệu suất khai thác. Tại Việt Nam, BIENDONG POC đã phát triển giải pháp AI để bảo trì thiết bị trên giàn khai thác khí Hải Thạch - Mộc Tinh, đảm bảo thời gian vận hành liên tục trên 97% và giảm thiểu rủi ro vận hành.

Phóng viên:

Với tiềm năng cách mạng hóa trong ngành công nghiệp, AI có thể được Petrovietnam khai thác ra sao để tối ưu hóa toàn bộ quy trình từ thăm dò, khai thác đến quản trị và tiếp cận khách hàng? Đâu là những lĩnh vực mà AI có thể tạo ra đột phá lớn nhất?

Ông Vương Quân Ngọc:

AI có tiềm năng to lớn trong việc tối ưu hóa các quy trình trong Petrovietnam. Từ thăm dò khai thác, sản xuất chế biến, đến quản trị nội bộ và trải nghiệm khách hàng, AI đang mở ra những cơ hội lớn để nâng cao hiệu quả và tạo ra giá trị mới.

Đầu tiên, AI đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa quy trình vận hành của Petrovietnam trên toàn chuỗi giá trị, từ upstreams (thượng nguồn) đến downstreams (hạ nguồn). Trong lĩnh vực thăm dò và khai thác dầu khí, AI giúp phân tích dữ liệu địa chất để xác định các mỏ dầu tiềm năng nhanh hơn và chính xác hơn, giảm thiểu rủi ro và chi phí cho các dự án thăm dò. Khi đi vào sản xuất và chế biến, các hệ thống AI hỗ trợ giám sát và điều chỉnh tự động các thông số kỹ thuật trong thời gian thực, giúp tăng hiệu suất vận hành và giảm lãng phí tài nguyên. Đối với mảng phân phối bán lẻ, AI được ứng dụng để tối ưu hóa chuỗi cung ứng, từ quản lý kho bãi đến điều phối vận chuyển, đảm bảo sản phẩm đến tay người tiêu dùng một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Không chỉ giới hạn trong vận hành, AI còn cải thiện đáng kể các quy trình quản trị nội bộ của Petrovietnam. Với các hoạt động như mua sắm, quản lý tài sản, hay kế toán tài chính, AI giúp tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, từ đó giảm thời gian xử lý và tăng độ chính xác. Chẳng hạn, việc quản lý bảo trì tài sản có thể được tối ưu hóa bằng các mô hình bảo trì dự đoán, giúp phát hiện và khắc phục sớm các sự cố, giảm thiểu thời gian ngừng hoạt động của thiết bị. Trong lĩnh vực nhân sự và hành chính, AI hỗ trợ các quy trình từ tuyển dụng, đánh giá hiệu suất đến quản lý hồ sơ nhân viên, giúp giảm phụ thuộc vào con người và nâng cao chất lượng dịch vụ nội bộ. Đây chính là cách mà Petrovietnam có thể tăng tốc độ phản hồi, tối ưu hóa chi phí và tập trung hơn vào các hoạt động chiến lược.

Bên cạnh đó, trải nghiệm khách hàng cũng là một lĩnh vực mà AI có thể tạo ra sự khác biệt lớn. Trong mảng bán lẻ xăng dầu, việc tích hợp AI vào các nền tảng đa kênh giúp Petrovietnam không chỉ cải thiện sự hài lòng của khách hàng mà còn mở rộng thị phần một cách nhanh chóng. Các hệ thống AI có thể phân tích hành vi người tiêu dùng, từ đó đề xuất các sản phẩm phù hợp hoặc triển khai các chiến lược bán chéo (cross-selling). Đồng thời, AI hỗ trợ Petrovietnam tận dụng không gian số mới để phát triển các mô hình kinh doanh đa lĩnh vực, từ đó tạo ra những cơ hội tăng trưởng mới. Với khả năng tự động hóa và cá nhân hóa, AI giúp Petrovietnam xây dựng mối quan hệ bền vững với khách hàng, mang lại giá trị không chỉ về doanh thu mà còn về thương hiệu.

Theo chúng tôi, AI không chỉ là một công cụ hỗ trợ mà còn là chìa khóa giúp Petrovietnam đạt được hiệu quả vượt trội trong cả vận hành, quản trị nội bộ và tiếp cận khách hàng. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, việc đầu tư vào AI không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình mà còn đảm bảo Petrovietnam giữ vững vị thế là một trong những tập đoàn năng lượng hàng đầu khu vực. Ở Việt Nam, chúng ta đang đứng trước cơ hội lớn để tận dụng AI, và tôi tin rằng nếu được triển khai đúng cách, công nghệ này sẽ mang lại giá trị to lớn, không chỉ cho Petrovietnam mà còn cho toàn bộ ngành dầu khí.

Thực tế, AI không phải là một công cụ "lắp ghép và sử dụng" ngay lập tức.

Phóng viên:

Thưa ông, trong quá trình triển khai AI trong ngành dầu khí, đâu là những thách thức lớn nhất mà doanh nghiệp thường gặp phải? Các nhà tư vấn (như FPT Digital) có những giải pháp nào hiệu quả, nhằm vượt qua những rào cản này và tối ưu hóa lợi ích mà AI mang lại?

Ông Vương Quân Ngọc:

Việc triển khai trí tuệ nhân tạo (AI) trong ngành dầu khí là một nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp giữa công nghệ, dữ liệu và con người. Dưới góc độ FPT Ditital đã tư vấn cho nhiều doanh nghiệp dầu khí Việt Nam, chúng tôi nhận thấy rằng các thách thức lớn nhất không chỉ nằm ở mặt kỹ thuật mà còn ở tư duy, văn hóa và cách thức tổ chức thực hiện.

Một trong những thách thức đầu tiên là nhận thức sai lầm rằng AI là một sản phẩm có thể mua sẵn và dễ dàng triển khai. Thực tế, AI không phải là một công cụ "lắp ghép và sử dụng" ngay lập tức. Nhiều doanh nghiệp trong ngành dầu khí kỳ vọng AI sẽ mang lại kết quả nhanh chóng mà không cần đầu tư nghiêm túc vào các giai đoạn chuẩn bị, từ đánh giá hiện trạng đến xây dựng lộ trình chi tiết. Tư duy này dẫn đến việc triển khai không hiệu quả hoặc không tận dụng được hết tiềm năng của công nghệ. FPT Digital giúp giải quyết vấn đề này thông qua các chương trình tư vấn và đào tạo, nhằm giúp doanh nghiệp hiểu rõ rằng AI cần được tích hợp một cách bài bản, với chiến lược và mục tiêu cụ thể.

Thách thức thứ hai đến từ dữ liệu, yếu tố cốt lõi cho mọi ứng dụng AI. Trong ngành dầu khí, dữ liệu thường không đồng nhất, bị phân tán giữa các hệ thống hoặc không đầy đủ để AI hoạt động hiệu quả. Việc làm sạch, chuẩn hóa và tích hợp dữ liệu là một nhiệm vụ đòi hỏi thời gian và nguồn lực. FPT Digital cung cấp các giải pháp về quản lý và chuẩn bị dữ liệu, từ đó đảm bảo rằng các hệ thống AI được xây dựng trên một nền tảng dữ liệu chất lượng cao.

Thách thức tiếp theo là về nguồn nhân lực. Ngành dầu khí hiện nay đang đối mặt với sự thiếu hụt nhân sự có kiến thức và kinh nghiệm trong triển khai AI. Không chỉ các kỹ sư AI mà ngay cả đội ngũ quản lý cũng cần được đào tạo để hiểu rõ về công nghệ này và cách áp dụng nó vào các quy trình thực tiễn. FPT Digital giải quyết vấn đề này bằng cách tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu, từ cơ bản đến nâng cao, giúp đội ngũ nhân sự nắm bắt được cách thức triển khai và vận hành AI hiệu quả.

Bên cạnh đó, yếu tố rủi ro và bảo mật cũng là một thách thức lớn khi triển khai AI trong ngành dầu khí, một lĩnh vực luôn yêu cầu mức độ an toàn cao. Các hệ thống AI không chỉ cần được thiết kế để chống lại các cuộc tấn công mạng mà còn phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn bảo mật dữ liệu. FPT Digital hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng các giải pháp AI với lớp bảo mật đa tầng, đảm bảo an toàn cho cả dữ liệu lẫn hệ thống vận hành.

Kinh phí và kế hoạch đầu tư cũng là một trở ngại. Việc triển khai AI đòi hỏi các khoản đầu tư đáng kể, không chỉ vào công nghệ mà còn vào việc xây dựng hạ tầng và nâng cấp hệ thống hiện có. Nhiều doanh nghiệp chưa xác định được lộ trình đầu tư phù hợp hoặc ngần ngại trước chi phí ban đầu. FPT Digital giúp doanh nghiệp xây dựng kế hoạch đầu tư khả thi, tập trung vào các mục tiêu ưu tiên và tối ưu hóa hiệu quả đầu tư.

Cuối cùng, một thách thức quan trọng là yếu tố văn hóa trong tổ chức. Tôi nhận thấy rằng nỗi sợ mất việc do AI thay thế đang trở thành rào cản trong việc chấp nhận công nghệ mới. Để giải quyết vấn đề này, cần có một chiến lược truyền thông nội bộ minh bạch, nhấn mạnh rằng AI không phải để thay thế mà là để hỗ trợ con người, giúp họ làm việc hiệu quả hơn. FPT Digital thường xuyên tổ chức các hội thảo và chương trình truyền thông nội bộ nhằm thay đổi tư duy và khuyến khích sự hợp tác giữa con người và công nghệ.

Chúng tôi tin rằng với một cách tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa công nghệ, dữ liệu và con người, các thách thức khi triển khai AI trong ngành dầu khí có thể được khắc phục. FPT Digital luôn sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp trong hành trình này, từ việc xác định mục tiêu đến triển khai và tối ưu hóa các giải pháp AI, nhằm mang lại giá trị bền vững và hiệu quả lâu dài.

Trân trọng cảm ơn ông!