Phương pháp... bất hợp pháp?

Bộ Y tế đề nghị xử lý trang mạng quảng cáo nano vàng chữa ung thư

Nano vàng điều trị được ung thư?

“Thần dược” nghiên cứu trên… chuột

Người được cho là đã nghiên cứu thành công nano vàng chữa ung thư là Tiến sĩ Doãn Hà Thắng - Chánh Văn phòng Ủy ban Vũ trụ, thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ.

Theo ông Thắng, để phát hiện khối u, người ta nối một đoạn phóng xạ vào glucose - một loại thức ăn của tế bào ung thư để đưa vào trong máu. Dựa trên cơ chế này, ông đã bọc glucose xung quanh nano vàng để đưa vào trong máu. Trong 2,5 giờ đầu đưa vào, tế bào ung thư sẽ ăn glucose có nano vàng, khi đó sẽ sử dụng hệ thống tia bức xạ ở ngoài như X-quang hay CT scan quét vào cơ thể. Kim loại nano vàng nóng lên khoảng 40-41^oC sẽ làm chết tế bào ung thư.

Điều đáng nói là, phương pháp dùng nano vàng hiện nay trên thế giới mới thử nghiệm ở chuột và theo ông Thắng, công trình của ông cũng thế. Tuy nhiên, dù cho biết mới thử nghiệm trên chuột nhưng ông Thắng đã thông qua một bệnh viện để cho những người đang điều trị ung thư tại đây uống nano vàng và khẳng định: “Chúng tôi đã làm theo đúng tiêu chuẩn của Bộ Y tế, làm lần lượt từng bước, nên hiệu quả khá tốt”.

Về câu hỏi “nhóm nghiên cứu đã xin cấp phép của Bộ Y tế cho ứng dụng của nano vàng hay chưa?”, ông Thắng cho hay, các nước xếp nano vàng vào dạng vật liệu và nếu nó đạt tiêu chuẩn về độ sạch, sẽ theo kênh vật liệu tiên tiến, chứ không giống như các loại thực phẩm chức năng hay dược liệu phải đăng ký nên không phải thông qua Bộ Y tế.

Điều này nghe không hợp lý, vì khi bất cứ sản phẩm nào tác động đến sức khỏe con người đều phải được bảo chứng bởi các cơ quan có trách nhiệm chứ không lẽ nano vàng lại nằm ngoài danh mục do Bộ Y tế quản lý?

Trong khi ông Thắng khẳng định hiệu quả của nano vàng trong điều trị ung thư, thì nhiều người lại cho biết, người nhà họ bị bệnh ung thư và vì đã tin tưởng sử dụng nano vàng để rồi tuột khỏi tay cơ hội điều trị theo phác đồ, cuối cùng tuyệt vọng khi người bệnh tử vong vì tác dụng phụ của nano vàng. Cũng chỉ khi bệnh nhân tử vong, nhiều gia đình mới hối hận vì đã bỏ qua thời gian “vàng”, nhưng đã quá muộn.

Nano vàng được đựng trong chai dịch truyền Glucose, quảng cáo điều trị ung thư (ảnh do bệnh nhân cung cấp)

Các gia đình nạn nhân cho biết, bệnh nhân đã sử dụng các chai nano vàng với giá không hề rẻ, từ 10-14 triệu đồng mỗi chai, mỗi đợt sử dụng 5 chai. Nhiều người sau khi uống các chai nano vàng đều bị tác dụng phụ, khiến bệnh dường như nặng hơn.

Bộ Y tế chưa cấp phép

Theo PGS.TS Lê Văn Quảng, Phó giám đốc Bệnh viện K: Hiện nay các phương pháp điều trị ung thư phổ biến gồm: phẫu thuật, hóa trị, xạ trị và chăm sóc giảm nhẹ. Việc lựa chọn phương pháp điều trị ung thư nào phải dựa trên bằng chứng thực tế cũng như dựa trên các nguồn lực sẵn có. Thế giới cũng như Việt Nam chưa có phương pháp điều trị ung thư bằng nano vàng.

Theo các chuyên gia y tế, đã có nhiều nghiên cứu chỉ ra khả năng gây độc của hạt nano vàng đối với tế bào người. Vì thế, việc ứng dụng nano vàng vào điều trị đòi hỏi cao về kiểm soát kích thước của hạt nano, liều lượng để bảo đảm không gây độc cho cơ thể con người. Mặc dù nano vàng là một hướng nghiên cứu hứa hẹn trong liệu pháp hướng đích điều trị ung thư, song từ nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đến thực nghiệm trên thực tế là một hành trình dài, đòi hỏi sự nghiêm túc, nỗ lực chân chính.

Các chuyên gia y tế đều thống nhất rằng, chữa trị bằng phương pháp chính thống tại bệnh viện sẽ nâng cao tỷ lệ sống sót cho bệnh nhân ung thư.

Bác sĩ Đào Văn Tú, Phó trưởng Khoa Điều trị theo yêu cầu (Bệnh viện K, cơ sở Quán Sứ): Nano vàng dễ gây ngộ độc

Hạt nano vàng được nhà vật lý Faraday tổng hợp đầu tiên từ thế kỷ XIX. Các hạt nano, theo tiêu chuẩn của American Society for Testing and Materials (ASTM) là những hạt có kích thước ở giới hạn nano (nanoscale dimensions) từ 1nm (nanomet) đến 100nm được sản xuất từ vàng nguyên chất. Vàng nguyên chất lại có tính trơ, rất khó bị đào thải ra khỏi cơ thể, nên người uống nano vàng với một khối lượng lớn trong thời gian ngắn rất dễ dẫn đến ngộ độc, thậm chí tử vong.

Đến nay, hạt nano vàng được ứng dụng trong lĩnh vực y học như các thiết bị chẩn đoán và trong các nghiên cứu điều trị bệnh. Ngoài ứng dụng trong chẩn đoán hình ảnh để chẩn đoán bệnh ung thư thì hạt nano vàng kết hợp với yếu tố hướng đích (kháng thể nhắm trúng đích) đang là một hướng nghiên cứu tiềm năng trong điều trị ung thư.

Công nghệ gắn hạt nano vàng với các phản ứng hóa học, với một kháng thể đơn dòng là một hợp chất hữu cơ đòi hỏi thực hiện với công nghệ rất cao. Hạt nano vàng gắn kháng thể đặc hiệu sẽ tìm đến đúng các tế bào ung thư có biểu hiện quá mức các biomarker (các tế bào bình thường không có hoặc biểu hiện rất thấp), do đó nồng độ hạt nano vàng tại khối u sẽ rất cao, tạo điều kiện cho điều trị bệnh mà tránh đi việc tích lũy không cần thiết và có thể nguy hiểm trên mô lành, các cơ quan quan trọng của cơ thể như gan, thận, não… Hạt nano vàng không tự phát huy hiệu quả điều trị mà cần tác động của một loại tia đặc biệt có bước sóng phù hợp làm nóng chúng, qua đó để tiêu diệt tế bào.

Tuy nhiên, việc nghiên cứu tác dụng trên tế bào ung thư bằng kháng thể đơn dòng gắn hạt nano vàng mới được thử nghiệm trong ống nghiệm và tiêm trên động vật, chưa có nghiên cứu trên người bệnh ung thư. Sau khi được tiêm, các hạt nano vàng sẽ thâm nhập và tích lũy vào các mô như lách, gan, thận, não, tinh hoàn… Các nghiên cứu cũng ghi nhận độc tính của hạt nano vàng trên cơ thể động vật, do đó chưa thể xác định được nano vàng là một phương pháp điều trị hiệu quả.

Để có thể đưa ra một phương pháp điều trị hay một loại thuốc mới cần có một quá trình nghiên cứu đúng tiêu chuẩn, đúng phương pháp, trải qua đầy đủ các bước: trong ống nghiệm, trên động vật và trên người trước khi sử dụng. Nhưng phương pháp này trước khi được nghiên cứu trên người cần phải có các bằng chứng đầy đủ về tính hiệu quả, độc tính và liều dùng trên động vật, tất cả những bằng chứng này vẫn chưa được đưa ra một cách thuyết phục với hạt nano vàng tự do.

Hạt nano vàng chưa được chứng minh có tác dụng khi sử dụng một mình trong điều trị bệnh ung thư. Hạt vàng nano tự động sẽ không hấp thụ đặc hiệu vào khối u mà hấp thụ và tích lũy vào các cơ quan trong cơ thể, không rõ cơ chế bài tiết hạt nano vàng, do đó việc tích lũy các hạt này sẽ gây độc tính tích lũy dần dần có thể nguy hiểm đến sức khỏe. Vì thế chưa thể xác định được nano vàng là một phương pháp điều trị hiệu quả.

Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và Cơ quan Quản lý dược phẩm châu Âu (EMA) chưa cho phép thử nghiệm nano vàng trên người bệnh ung thư. Tại Việt Nam, hạt nano vàng chưa kết hợp với kháng thể đặc hiệu nào hướng tới tế bào ung thư.

Hiện nay, có thể khẳng định, nano vàng không có tên trong danh mục thuốc điều trị ung thư ở Việt Nam. Việc sử dụng hạt nano vàng tự do để điều trị ung thư là không có cơ sở khoa học thuyết phục, tích lũy hạt nano vàng ở các cơ quan quan trọng của cơ thể có thể gây ra các độc tích cấp tính và mạn tính, gây nguy hiểm đến sức khỏe người bệnh.

TS Phùng Thị Huyền, Trưởng khoa Nội (Bệnh viện K, cơ sở Quán Sứ): Nano vàng mới thử nghiệm trên động vật

Nano vàng đưa vào cơ thể bằng đường uống sẽ gây độc với các tế bào, làm suy gan, viêm gan, làm cho tình trạng bệnh nặng lên, đặc biệt là với bệnh nhân ung thư gan và có thể dẫn đến tử vong.

Chúng tôi không khuyến cáo bệnh nhân ung thư sử dụng nano vàng trong điều trị. Vì hiện nay Bộ Y tế cũng chưa cấp bất kỳ giấy phép nào để nghiên cứu nano vàng điều trị ung thư trên người. Các tạp chí y khoa có uy tín trên thế giới cũng chưa thấy có công bố nào về vấn đề này.

Nano vàng mới dừng ở mức nghiên cứu trên động vật, chưa phải là trên người. Do đó, phải nghiên cứu trên động vật về tác dụng với khối u, độc tính ra sao một cách đầy đủ, đặc biệt là vấn đề an toàn thì mới nghiên cứu trên người, mà chỉ ở một nhóm ít và ít có cơ hội sống, sau đó nghiên cứu tiếp tục trên nhóm người khác để xem có độc tính không, rồi mới nghiên cứu cả tác dụng và độc tính. Còn mới nghiên cứu trên động vật thì không thể khẳng định được điều gì.

PGS.TS Lê Văn Quảng, Phó giám đốc Bệnh viện K: Điều trị ung thư bằng nano vàng là phi pháp

Để có thể đưa ra một phương pháp điều trị hay một loại thuốc mới cần có một quá trình nghiên cứu đúng tiêu chuẩn, đúng phương pháp, trải qua đầy đủ các bước, từ trong ống nghiệm, nghiên cứu trên động vật, trên người trước khi sử dụng. Nhưng trước khi được nghiên cứu trên người cần phải có các bằng chứng đầy đủ về tính hiệu quả, độc tính và liều dùng trên động vật. Hiện nay, nano vàng chưa được phép nghiên cứu trên người. Bệnh viện K đang có hàng chục thử nghiệm lâm sàng về phương pháp điều trị ung thư mới, tuy nhiên chưa có kế hoạch nghiên cứu về nano vàng.

PGS.TS Lê Văn Quảng, Phó giám đốc Bệnh viện K phát biểu tại buổi họp báo về nano vàng chữa ung thư do Bộ Y tế tổ chức sau khi có không ít người uống nano vàng trị bệnh

Nhiều bệnh nhân khi đến khám và điều trị tại Bệnh viện K đã hỏi bác sĩ về phương pháp điều trị bằng nano vàng. Thực tế, các thầy thuốc của Bệnh viện K chưa từng tiếp nhận bệnh nhân nào đã từng điều trị ung thư bằng hạt nano vàng. Đến nay, Việt Nam chưa cấp giấy phép cho việc nghiên cứu nano vàng điều trị ung thư trên người. Hơn nữa, sản phẩm đang được rao bán là nano vàng đó có phải hạt nano vàng hay không, hoặc có phải là hạt nano vàng mà thế giới nghiên cứu hay không?

Mỗi loại thuốc mới, phương pháp mới chỉ được đưa vào phác đồ điều trị khi được phép của Bộ Y tế, còn chưa được Bộ Y tế và Hiệp hội Ung thư quốc tế cấp phép thì chưa được phép điều trị. Hiện nay phương pháp điều trị ung thư bằng nano vàng chưa được cấp phép điều trị trên bất kỳ nước nào và cũng chưa được Hiệp hội Ung thư thế giới công nhận. Do đó, có thể khẳng định, việc sử dụng nano vàng để điều trị ung thư ở Việt Nam hiện nay là phi pháp, vì Bộ Y tế không cho phép.

Điều trị cho bệnh nhân ung thư tại Bệnh viện K

Là cơ sở chuyên khoa đầu ngành của cả nước về khám, chữa bệnh ung bướu, Bệnh viện K luôn không ngừng nghiên cứu, tiếp thu phương pháp điều trị mới để có được hiệu quả điều trị tốt nhất cho bệnh nhân ung thư. Chúng tôi mong muốn người bệnh tin tưởng vào những phương pháp điều trị ung thư chính thống như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, điều trị trúng đích, điều trị sinh học, điều trị miễn dịch. Việc điều trị khỏi ung thư phụ thuộc nhiều vào từng loại ung thư cũng như giai đoạn của bệnh, nếu được chẩn đoán và điều trị càng sớm thì khả năng thành công càng cao.

Hiện nay có tình trạng có nhiều bệnh nhân đang điều trị ung thư nhưng lại bỏ điều trị theo phác đồ chính thống để đi điều trị các cách khác theo tin đồn, như uống hay đắp lá nam, để rồi bệnh thêm nặng, cơ hội khỏi bệnh ít đi. Nếu không may mắc ung thư, người bệnh nên đến chuyên khoa ung bướu để các bác sĩ khám, tư vấn, điều trị sớm, tránh mất đi cơ hội vàng chữa trị, tốn kém trong điều trị ung thư. Khi mắc bệnh, bệnh nhân phải nghe thầy thuốc, để thầy thuốc chỉ định phương pháp điều trị hợp lý, đã được công nhận, chứ không phải nghe theo… truyền miệng.