PDVSA: Vì đâu nên nỗi?

Tháng 11/2017, Tổng thống Nicolas Maduro đã bổ nhiệm Thiếu tướng Manuel Quevedo vào chức Chủ tịch PDVSA với mục tiêu làm tăng sản lượng khai thác dầu mỏ thêm 1 triệu thùng/ngày. Trái ngược với kỳ vọng, năng suất lại giảm đúng với con số trên.

Trong nhiệm kỳ của cố Tổng thống Hugo Chavez (1999-2013), năng suất của PDVSA từng đạt mức 3,1 triệu thùng/ngày, cao hơn rất nhiều so với con số 1,1 triệu thùng/ngày hiện nay - mức khai thác thấp nhất trong vòng 30 năm trở lại đây của tập đoàn này, theo OPEC.

Chính quyền Maduro cáo buộc chính các lệnh trừng phạt kinh tế của Hoa Kỳ là nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của ngành dầu khí Venezuela. Ngày 28/1/2019, Washington công bố lệnh đóng băng 7 tỉ USD tài sản ở Mỹ và cấm vận kinh tế nhằm vào PDVSA. Chính phủ Mỹ, một trong những quốc gia đầu tiên công nhận “Tổng thống lâm thời” Juan Guaido, kỳ vọng sẽ tạo một áp lực nhất định để ông Maduro buộc phải tổ chức lại cuộc bầu cử tổng thống theo yêu cầu của phần lớn cộng đồng quốc tế.

Năm 2014 chứng kiến mức giảm chấn động của giá dầu từ mức kỷ lục 100 USD/thùng xuống dưới 30 USD/thùng. Nhờ giá dầu ở mức cao, Venezuela đã thu được đến 750 tỉ USD từ việc xuất khẩu dầu thô trong giai đoạn 2004-2014.

Theo tuần báo Petroleum Intelligence, PDVSA từng xếp trên cả những “người khổng lồ trong lĩnh vực dầu khí” như Shell hay Chevron. Các chuyên gia cho rằng, công ty nhà nước này gặp khó khăn do phải bù đắp khoản thâm hụt ngân sách tương đương với 20% GDP. Ông José Gonzales, Giám đốc Công ty Tư vấn tài chính GCG Advisors cho biết: “PDVSA sắp bị phá sản, tại sao lại như thế? Đó là vì nó bị biến thành một ngân hàng”.

Vấn nạn tham nhũng

Trong giai đoạn kiểm soát ngoại hối 2003-2018, PDVSA thậm chí còn bị buộc phải bán rẻ ngoại tệ cho Ngân hàng Trung ương. Điều này đã gây khó khăn cho việc tái đầu tư vào bảo trì cơ sở hạ tầng của tập đoàn và trả lương cho lượng nhân viên tăng gấp 4 lần từ 40.000 lên 150.000 người.

Trái phiếu của PDVSA chiếm đến 1/3 nợ nước ngoài của Venezuela. Tháng 8/2017, Chính phủ Mỹ ban hành lệnh cấm mua vào thêm trái phiếu do nhà nước Venezuela phát hành. Trong thời gian trên, PDVSA cũng dừng việc tái đàm phán trả nợ. Tháng 11/2017, Chính phủ Venezuela và PDVSA cùng bị xếp hạng “có nguy cơ phá sản” theo đánh giá của nhiều hãng xếp hạng tín dụng quốc tế.

Chuyên gia kinh tế Jesus Casique nói với Hãng thông tấn AFP: “Trong những điều kiện như trên, việc khôi phục sản lượng là bất khả thi”. Theo đánh giá của nhà phân tích José Toro Hardy, để tăng sản lượng khai thác thêm 400 nghìn thùng/ngày trong 1 năm, nhà nước Venezuela cần phải vay mượn thêm 30 tỉ USD và có một “sự cải tổ chính sách”.

Tham nhũng là vấn nạn dẫn đến sự “tuột dốc không phanh” của năng suất khai thác dầu mỏ, ngành kinh tế đóng góp đến 96% ngân sách nhà nước. Theo báo cáo của Quốc hội Venezuela, cơ quan duy nhất thuộc sở hữu của phe đối lập, trong thời kỳ hoàng kim 2004-2014, PDVSA đã bị “đục khoét” đến 11 tỉ USD, hơn cả nguồn dự trữ ngoại hối vào khoảng 8,6 tỉ USD hiện nay của quốc gia này.

Việc giá dầu nội địa gần như cho không trong thời gian dài làm tình hình ngày càng phức tạp thêm.

Do không có biện pháp làm tăng sản lượng, Caracas buộc phải nhập khẩu xăng dầu từ Mỹ, cụ thể hơn là dầu nhẹ được tinh chế tại Mỹ với nguyên liệu là dầu thô do PDVSA khai thác. Vì thế, nền kinh tế Venezuela đã bộc lộ sự mong manh trước những lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ - đối tác chiếm đến 80% khoản thu từ việc bán dầu thô của quốc gia Nam Mỹ này.

Tìm kiếm lối thoát sang thị trường Âu - Á

PDVSA đang tìm cách bán thêm lượng lớn dầu cho các khách hàng khu vực châu Âu và châu Á do lệnh trừng phạt của Mỹ ngăn cản khách hàng ở nước này nhập dầu thô từ PDVSA, một quan chức cấp cao của Venezuela, người cùng phe Tổng thống Nicolas Maduro trả lời với tờ Sputnik Nga vào ngày 13/2.

“Đúng vậy, chúng tôi đang phải đối mặt với lệnh trừng phạt bất hợp pháp từ Washington. Trước đây, chúng tôi từng xuất khẩu gần 500.000 thùng dầu thô/ngày cho nước này. Nhưng hiện nay, PDVSA sẽ phải định hướng lại việc xuất khẩu của mình cho các khách hàng khác tại châu Âu và châu Á”, cố vấn kỹ thuật của PDVSA và Bộ Dầu khí Quốc gia Venezuela, kiêm đại diện của nước này ở OPEC tuyên bố.

Các biện pháp trừng phạt hiện đang áp dụng đối với các tổ chức tại Mỹ, “dù sao đi nữa, Nga và Trung Quốc cũng không để tâm đến lệnh trừng phạt này”, Sputnik dẫn lời Cố vấn kỹ thuật PDVSA Romero trong bài phỏng vấn về cách mà PDVSA sẽ thuyết phục thế nào để thị trường Âu - Á nhập thêm dầu thô từ họ.

Từ tuần trước, Hoa Kỳ đã bắt đầu áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với PDVSA với lý do “ngăn chặn ông Maduro tham nhũng tài sản quốc gia, đồng thời bảo vệ số tài sản này cho người dân Venezuela”. Ông Steven T.Mnuchin, Bộ trưởng Tài chính Mỹ cho rằng: “Để PDVSA có thể thoát khỏi sợi dây siết chặt từ Washington là nhanh chóng chuyển giao quyền lực cho Tổng thống lâm thời hoặc cho một chính phủ được bầu cử dân chủ”.

Lệnh trừng phạt từ Washington cũng đóng băng các khoản thanh toán trên các tài khoản của PDVSA. Người mua dầu thô của Caracas được yêu cầu chuyển tiền vào một tài khoản riêng mà PDVSA không thể truy cập.

Điều này cũng tạo nên những bất cập đối với các đơn hàng dầu thô được ký hợp đồng trước lệnh trừng phạt. Theo thông tin, hiện các tàu chở có đến 7 triệu thùng dầu thô nặng của Venezuela buộc phải trú lại ở vịnh Mexico để chờ hướng giải quyết.

Cùng lúc đó, Hãng tin Reuteurs cũng đưa tin, Juan Guaidó, nhà lãnh đạo phe đối lập, được xem là Tổng thống lâm thời của Venezuela nhờ nhận được sự ủng hộ từ Mỹ và một số quốc gia lớn của châu Âu, đã ra lệnh cho Quốc hội bổ nhiệm ban điều hành mới chuẩn bị tiếp quản PDVSA và chi nhánh Citgo ở Bắc Mỹ.

Ngân hàng Gazprombank của Nga đóng băng tài khoản của PDVSA

Cuộc chiến tranh giành Citgo