Hoán cải xe xăng sang xe điện: Một ý tưởng hay, nhưng…

Khi đọc tin một doanh nghiệp tại TP HCM đề xuất “cải tạo xe máy xăng thành xe máy điện”, tôi giật mình. Đề xuất nghe có vẻ thân thiện với môi trường, lại gắn với mục tiêu giảm phát thải mà Việt Nam đang theo đuổi. Nhưng càng nghĩ, càng thấy dấy lên hàng loạt dấu hỏi. Liệu đây có phải là “con đường xanh” thật sự, hay chỉ là một đề xuất ngẫu hứng, chiêu PR của doanh nghiệp, thiếu nền tảng khoa học và pháp lý?

Xe xăng và xe điện tuy cùng có hai bánh, một tay ga, một phanh, nhưng khác nhau từ gốc đến ngọn. Xe xăng được thiết kế để mang động cơ đốt trong, có khung chịu lực, tản nhiệt và trọng tâm phù hợp cho máy nổ. Xe điện thì trái lại, phải tính toán toàn bộ kết cấu xung quanh khối pin nặng hàng chục ký, đảm bảo cân bằng, an toàn, chống cháy nổ và chịu va đập.

“Cải tạo xe máy xăng thành xe máy điện”: Một đề xuất ngẫu hứng hay chiêu PR của doanh nghiệp!? (Ảnh minh họa: Internet)

Một khi ta “rút ruột” động cơ xăng, thay bằng mô-tơ và pin, toàn bộ kết cấu đó bị phá vỡ. Trọng tâm thay đổi, khung chịu lực khác, hệ thống phanh và truyền động không tương thích. Chưa kể, những khoang chứa pin không được thiết kế chuẩn sẽ tăng nguy cơ chập điện, cháy nổ.

Các hãng sản xuất, dù là Yamaha hay Honda, đều từ chối bảo hành xe bị hoán cải. Tức là, nếu xảy ra sự cố, người tiêu dùng tự gánh hết rủi ro. Trong khi đó, cơ quan đăng kiểm không thể cấp phép cho một loại phương tiện có “thân xăng - ruột điện” như thế.

Pháp luật hiện hành quy định rất chặt chẽ về kết cấu phương tiện giao thông. Mọi hành vi tự ý thay đổi động cơ, hệ thống truyền động hay kết cấu kỹ thuật của xe đều bị xem là vi phạm và có thể bị xử lý, thu hồi giấy phép lưu hành. Các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hiện nay không có khung pháp lý nào cho một phương tiện "hoán cải” giữa hai loại này.

Một khi xe bị hoán cải, số khung, số máy, chứng nhận kiểu loại, bảo hiểm dân sự đều mất hiệu lực. Xe sẽ không còn được phép tham gia giao thông hợp pháp. Nói cách khác, chủ xe dù có thiện chí bảo vệ môi trường, vẫn vô tình biến phương tiện của mình thành “xe tự chế”.

Ở nhiều nước, việc hoán cải chỉ áp dụng cho xe buýt hoặc ô tô cũ, và phải trải qua hàng chục bài kiểm định an toàn nghiêm ngặt. Chưa có quốc gia nào cho phép hoán cải hàng loạt xe máy dân dụng - lĩnh vực vốn đòi hỏi quản lý rủi ro cao và liên quan trực tiếp đến sinh mạng con người.

Nếu tính sơ bộ chi phí hoán cải 10-15 triệu đồng/xe, nhân với khoảng 20 triệu xe cũ đang lưu hành, tổng chi phí có thể lên tới hàng trăm nghìn tỷ đồng. Thêm vào đó là hạ tầng kiểm định, cấp phép, đào tạo kỹ thuật viên, quản lý pin thải, những khoản chi phí đi theo không nhỏ.

Trong khi đó, nếu cùng số tiền ấy được dùng để trợ giá xe điện mới đạt chuẩn, thu hồi và tái chế xe cũ gây ô nhiễm, đầu tư hạ tầng sạc công cộng, hiệu quả kinh tế - môi trường - xã hội đều cao hơn nhiều. Chuyển dịch năng lượng không thể chỉ là “đổi cái máy”, mà phải là đổi cả hệ sinh thái sản xuất, tiêu dùng, pháp lý.

Ở nhiều nước, việc hoán cải chỉ áp dụng cho xe buýt hoặc ô tô cũ (Ảnh minh họa: Internet)

Tôi hiểu, nhiều doanh nghiệp muốn đóng góp ý tưởng cho xu hướng năng lượng sạch. Nhưng ý tưởng chỉ có giá trị khi đứng vững trên nền khoa học và pháp luật. Một nền công nghiệp bền vững không thể dựa trên những sáng kiến chắp vá, kiểu “đổi máy là thành xe điện”.

Nguy hiểm hơn, những đề xuất “xanh nửa vời” có thể làm lệch hướng dư luận, khiến công chúng hiểu sai rằng chuyển dịch và chuyển đổi năng lượng chỉ là chuyện kỹ thuật đơn giản. Trên thực tế, đó là quá trình đổi mới toàn diện, từ quy hoạch đô thị, hạ tầng giao thông, đến thói quen tiêu dùng và quản trị rủi ro.

Chúng ta cần khuyến khích sáng kiến, nhưng cũng phải đặt ra tiêu chuẩn. Mọi “ý tưởng xanh” phải được thử nghiệm, kiểm định, đánh giá rủi ro rõ ràng trước khi nhân rộng.

Chúng ta hoàn toàn có thể chọn một hướng đi tích cực và khả thi hơn; tạo cơ chế cho phát triển nguồn năng lượng sạch; tăng ưu đãi thuế và tín dụng cho các mẫu xe điện mới đạt chuẩn trong nước hoặc khu vực; đầu tư hệ thống trạm sạc, trung tâm tái chế pin và chương trình thu hồi xe cũ; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp nội địa phát triển những dòng xe điện giá hợp lý, an toàn và phù hợp điều kiện vận hành. Những bước đi ấy đòi hỏi sự kiên nhẫn và tầm nhìn dài hạn, nhưng sẽ giúp chúng ta tiến vững chắc, an toàn và thực chất trên hành trình chuyển đổi năng lượng.

Một là điện, hai là xăng - chứ không thể kiểu “hồn Trương Ba, da hàng thịt”, thân xác của xe xăng mà cố gắn cho linh hồn xe điện. Cái “xanh” thật sự không nằm ở việc lắp pin vào khung cũ, mà ở cách chúng ta kiến tạo một hệ thống giao thông vận hành sạch hơn, thông minh hơn và an toàn hơn cho cộng đồng. Mọi ý tưởng dù xuất phát từ thiện chí cũng cần được nuôi dưỡng bằng nền tảng khoa học, pháp lý và thực tiễn sản xuất, không thể chỉ dựa vào cảm hứng hay khẩu hiệu, PR.