Buồn, vui chuyện "Đệ nhất hùng quan"

Hải Vân quan cần được trùng tu, vừa bảo vệ di tích vừa đưa vào khai thác có hiệu quả

“Nỗi buồn” di sản

Ngược Bắc, xuôi Nam trên con đường thiên lý, nhiều người biết đèo Hải Vân, nơi đó có Ải Vân quan (hay Hải Vân quan) được vua Lê Thánh Tông ngợi ca là “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”. Hải Vân quan lưng dựa vào dãy Bạch Mã, mặt hướng Biển Đông.

Năm 2017, Hải Vân quan được công nhận là là Di tích quốc gia. Nhưng từ trước đó, đây đã là chốn dừng chân, điểm tham quan du lịch, nơi mưu sinh của rất nhiều người. Song, số phận thật trớ trêu khiến nơi này bị “ngó lơ”, bởi vị trí vô cùng đặc biệt: Hải Vân quan nằm giữa địa giới hành chính của Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng (huyện Phú Lộc của Thừa Thiên Huế và quận Liên Chiểu của Đà Nẵng). Thế nên, “chuyện của bên nớ chứ chẳng phải bên ni” đã diễn ra nhiều năm trời.

Nhiều năm qua, đây là điểm du lịch được nhiều du khách tìm tới, nhưng cũng chính nơi đây lại thể hiện rõ nét nhất “nỗi buồn” của di sản. Một thời gian dài, do không được quản lý chặt chẽ, tình trạng tham quan bát nháo diễn ra thường xuyên. Cổng Hải Vân quan bị du khách vô tư xâm hại. Có thể dễ dàng nhận thấy nhiều phần gạch bị mục ruỗng, mòn nhẵn do du khách giẫm đạp. Trên mạng xã hội thường xuyên xuất hiện những hình ảnh người leo trèo lên lô cốt nằm trong khu di tích để chụp ảnh, những nét chữ nguệch ngoạc viết thẳng vào tường gạch hay trên những phiến đá của di tích... khiến nhiều người xót xa.

Vào thời điểm đông khách du lịch, xe chở khách thiếu chỗ đậu gây nên tình trạng bát nháo

Cũng vì chưa có tiền lệ việc hai địa phương cùng sở hữu một di sản vật thể nên sự phối hợp giữa chính quyền các cấp còn nhiều lúng túng. Tình trạng khai thác du lịch một cách tự phát vẫn chưa được chấn chỉnh do hai địa phương chưa thống nhất được quy chế quản lý. Vì vậy, thời gian lưu lại của khách du lịch không lâu, chỉ khoảng 10 phút. Tại đỉnh đèo không chỉ có người dân của Đà Nẵng lên mở các quán kinh doanh mà người dân Thừa Thiên Huế cũng bám trụ để mưu sinh. Những hàng quán lèo tèo, lụp xụp, chủ yếu bán nước giải khát. Người bán hàng ứng xử, giao tiếp với khách còn hạn chế, trang phục tự do. Bãi đậu xe hoàn toàn không có, các quán bố trí đậu xe tại các khu vực trước quán. Lúc cao điểm, du khách đông, luôn diễn ra tình trạng xe đậu lộn xộn, không bảo đảm an toàn giao thông... Nhiều du khách ngao ngán khi nhìn toàn cảnh khu vực không xứng tầm với một điểm du lịch độc đáo, riêng có của hai địa phương.

Buồn, vui chuyện "Đệ nhất hùng quan"

“Hùng quan” sống dậy

Hải Vân quan đã phải chịu số phận “hẩm hiu” nhiều năm trời. Ngay cả thời điểm khai quật, phát lộ nhiều nền móng cũ, nhiều người đã tin rằng hai địa phương sẽ cùng ngồi lại với nhau để chung tay làm “sống dậy” di tích.

Thế rồi, tới trung tuần tháng 5-2018, sau gần 4 tháng khai quật trên diện tích gần 900m2, nhóm chuyên gia Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế, Sở Văn hóa - Thể thao Đà Nẵng đã làm sáng rõ di tích Hải Vân quan, xác định được quy mô, kết cấu nền móng kiến trúc của công trình, cung cấp những cứ liệu khoa học cần thiết để phục hồi và phát huy giá trị di tích.

Năm 2017, Hải Vân quan được xếp hạng di tích Quốc gia về lịch sử và kiến trúc nghệ thuật

Cuối cùng, “Đệ nhất hùng quan” đã được quan tâm, khi ngày 19-12-2021, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế phối hợp Sở Văn hóa - Thể thao Đà Nẵng chính thức quyết định cả hai địa phương sẽ tổ chức trùng tu, phục hồi di tích Hải Vân quan. Di tích Hải Vân quan sẽ được trùng tu, tu bổ với tổng diện tích 6.500m2, thời gian triển khai là 2 năm, tổng kinh phí hơn 42 tỉ đồng do Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng đóng góp, mỗi địa phương 50%.

Ông Huỳnh Hùng, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao Đà Nẵng cho biết, trước cuộc trùng tu, những nhà quản lý văn hóa ở Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo với nhiều nhà nghiên cứu văn hóa tham gia. Có ý kiến cho rằng, nên khôi phục Hải Vân quan theo hiện trạng dưới thời vua Minh Mạng năm 1826, song cũng có quan điểm nên bảo tồn theo hướng thích nghi. Điều quan trọng nhất, không phải để khai thác du lịch thu về nhiều tiền, mà là gìn giữ danh thắng để giáo dục truyền thống cho con cháu.

Khi có sự chung tay ấy, Hải Vân quan sẽ “sống dậy” như một thời hào hùng thuở xưa, nơi mà người người đi qua phải nhớ đến. Trong kế hoạch trùng tu, để bảo tồn di tích đang dần xuống cấp, Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng cần thiết nâng cấp cơ sở vật chất và có quy chế bảo tồn di tích lịch sử này. Sự quản lý chặt chẽ sẽ tạo nguồn thu không nhỏ cho ngân sách của địa phương, giải quyết việc làm cho người dân địa phương và chấm dứt tình trạng lộn xộn, bát nháo ở nơi đây.

UBND quận Liên Chiểu (Đà Nẵng) từng đề xuất một số giải pháp để sớm đưa Hải Vân quan vào khai thác hiệu quả, như việc xây dựng trạm hạ thế điện và xây dựng điện chiếu sáng từ nội thành Đà Nẵng lên đỉnh đèo Hải Vân; thiết kế điện trang trí quanh khu di tích để tạo điểm nhấn tham quan về đêm.

Hải Vân quan sẽ “sống dậy”, người qua lại trên con đường thiên lý Bắc - Nam sẽ được chứng kiến một di tích uy nghi và lừng lẫy trên đỉnh núi, nơi mà đứng từ Đà Nẵng có thể nhìn thấy, đứng từ Lăng Cô cũng có thể quan sát được. Nơi đây sẽ là sợi dây kết nối quan trọng của Con đường di sản miền Trung từ Cố đô Huế, đến Phố cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn và xuyên dài vào phương Nam.

10 năm, 20 năm hay sau đó nữa, trên đỉnh ngàn năm mây trắng, Hải Vân quan chắc chắn vẫn sẽ sừng sững giữa đất trời, chạm vào nơi sâu thẳm nhất của lòng người trước những cảm khái lịch sử.

Tiêu Dao

Chuyện chưa kể về Nhà máy Xơ sợi Đình Vũ - Kỳ cuối

Chuyện chưa kể về Nhà máy Xơ sợi Đình Vũ - Kỳ 2

Chuyện chưa kể về nhà máy xơ sợi Đình Vũ

VNPOLY được đưa ra khỏi danh sách các dự án doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả