Bí mật phía sau quyết định của Mỹ trừng phạt quan hệ quân sự Trung Quốc và Nga

Trung Quốc còn vũ khí gì trong cuộc chiến thương mại với Mỹ

Đợt thuế mới của Mỹ và Trung Quốc chính thức hiệu lực

Mỹ cấm Trung Quốc mua vũ khí của Nga

Nga và Trung Quốc tham gia cuộc tập trận chung Vostok 2018

Ngày 24/9/2018, thuế nhập khẩu của Mỹ áp lên số hàng hóa trị giá 200 tỷ USD nhập từ Trung Quốc bắt đầu có hiệu lực. Trung Quốc cũng đáp trả bằng thuế nhập khẩu với 60 tỷ USD hàng hóa Mỹ. Trước đó, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã đánh thuế lên 50 tỷ USD hàng hóa của nhau. Tổng thống Mỹ Donald Trump còn đe dọa áp thêm thuế với 267 tỷ USD hàng Trung Quốc nữa.

Trong khi Trung Quốc nhập khẩu ít hàng hóa từ Mỹ hơn, đồng nghĩa, họ không thể áp thuế trả đũa với quy mô tương đương thì đáng lý Mỹ còn “dư đạn để bắn” vì mỗi năm Washington nhập trên 500 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc nhưng trong tuần qua, chính quyền Tổng thống Donald Trump bắt đầu mở mặt trận mới tấn công Bắc Kinh.

Ngày 20/9, Washington tuyên bố xử phạt Cục Phát triển Thiết bị, một tổ chức giám sát công nghệ quân sự của Trung Quốc, cùng giám đốc tổ chức này, ông Li Shangfu. Theo lý giải của chính quyền Mỹ, Cục Phát triển Thiết bị Trung Quốc đã thực hiện "các giao dịch quan trọng" với Rosoboronexport, nhà xuất khẩu vũ khí hàng đầu của Nga. Rosoboronexport nằm trong số các tổ chức bị Mỹ cấm theo lệnh trừng phạt chống lại Moskva được thông qua vào năm ngoái. Theo đó, Chính phủ Hoa Kỳ cấm bất kỳ giao dịch nào với 33 cá nhân và tổ chức quân sự, tình báo của Nga. Những ai vi phạm đều bị trừng phạt. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, Cục Phát triển Thiết bị Trung Quốc trên đã mua 10 máy bay chiến đấu SU-35 vào năm 2017, và các thiết bị liên quan đến hệ thống tên lửa địa đối không S-400 vào năm 2018. Bộ Ngoại giao Mỹ cấm cục nói trên của Trung Quốc và ông Li xin giấy phép xuất khẩu và tham gia vào hệ thống tài chính của Hoa Kỳ. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng bổ sung Cục Phát triển Thiết bị Trung Quốc và ông Li vào danh sách đặc biệt của Bộ Tài chính nêu tên các cá nhân mà người Mỹ bị cấm làm ăn, kinh doanh cùng.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc coi đây là một quyết định gây ra "những hậu quả nghiêm trọng". "Trung Quốc bày tỏ sự phẫn nộ mạnh mẽ với những động thái phi lý của phía Mỹ và đã phản đối kịch liệt", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng phát biểu với các phóng viên ở Bắc Kinh ngày 21/9. Ông nói thêm là động thái của Mỹ đã làm tổn hại nghiêm trọng tới các mối quan hệ song phương và quân sự. "Chúng tôi mạnh mẽ thúc giục phía Hoa Kỳ sửa chữa sai lầm ngay lập tức và hủy bỏ các lệnh trừng phạt, nếu không phía Mỹ sẽ phải chịu trách nhiệm về hậu quả", ông nói, nhưng không đi vào chi tiết. Trung Quốc trao đổi và hợp tác quân sự “bình thường” với Nga, nhằm bảo vệ hòa bình và ổn định ở khu vực, không trái với luật pháp quốc tế hoặc nhằm vào bất kỳ bên thứ ba nào, ông Cảnh nói thêm. Trung Quốc sẽ tiếp tục hợp tác với Nga để thúc đẩy hợp tác chiến lược ở mức cao hơn nữa, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc quả quyết.

Sang ngày 23/9, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Trịnh Trạch Quang đã triệu đại sứ Mỹ ở Bắc Kinh lên Bộ Ngoại giao để chính thức phản đối lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, Bộ Quốc phòng Trung Quốc tuyên bố triệu hồi Phó đô đốc hải quân Thẩm Kim Long đang thăm Mỹ, đồng thời hoãn cuộc đối thoại quốc phòng song phương dự kiến kéo dài từ ngày 25 đến 27/9 tại Washington D.C. Trong thông cáo, Bộ Quốc phòng Trung Quốc nhấn mạnh có quyền áp dụng các biện pháp trả đũa tiếp theo tùy diễn biến tình hình. Đối với bộ Quốc phòng Trung Quốc, Hoa Kỳ không có quyền can thiệp vào mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga - hai nước có chủ quyền.

Nga cũng ngay lập tức lên tiếng phản đối. Ngày 21/9, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov cảnh báo rằng Mỹ chớ có "chơi với lửa". "Chúng tôi đề nghị những người vận hành bộ máy trừng phạt của Washington ít nhất cũng cần làm quen với lịch sử của chúng tôi để ngừng việc đi vào những vòng tròn luẩn quẩn", ông Ryabkov nói.

Tại Moskva, nghị sĩ Nga Franz Klintsevich nói các biện pháp trừng phạt sẽ không ảnh hưởng đến các thỏa thuận về S-400 và SU-35. "Tôi chắc chắn rằng các hợp đồng này sẽ được thực hiện đúng lịch trình", ông Klintsevich được hãng tin Interfax của Nga trích lời cho hay. "Việc sở hữu các thiết bị quân sự này rất quan trọng đối với Trung Quốc", ông nói.

Một quan chức giấu tên của chính quyền Mỹ cho biết rằng các biện pháp trừng phạt đối với Cục Phát triển Thiết bị của Trung Quốc thực ra nhằm vào Moskva, chứ không phải Bắc Kinh hay quân đội Trung Quốc, cho dù đang có cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Các nhà phân tích an ninh ở châu Á cho biết động thái này chủ yếu có tính biểu tượng và sẽ chỉ càng đẩy Moskva và Bắc Kinh lại gần nhau hơn.

Ông Ian Storey, thuộc Viện ISEAS Yusof Ishak của Singapore, nói: “Việc Mỹ áp đặt các biện pháp trừng phạt sẽ không ảnh hưởng đến việc bán vũ khí của Nga cho Trung Quốc”. Ông nói thêm rằng Moskva cần tiền của Trung Quốc, còn Bắc Kinh muốn có công nghệ quân sự tiên tiến. Ông Collin Koh, một nhà phân tích an ninh tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S Rajaratnam của Singapore, cho rằng các biện pháp trừng phạt sẽ không làm được gì nhiều để chống lại mối quan hệ đang phát triển giữa Trung Quốc và Nga.

Mặt trận mới nhắm vào Bắc Kinh của chính quyền Tổng thống Trump mở ra khi một phái đoàn Trung Quốc đi tiền trạm chuẩn bị cho chuyến công du Mỹ của Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc để đàm phán về tranh chấp thương mại giữa hai nước vào tuần này đã bị hủy bỏ.

Giới phân tích nhận định, cuộc “chiến tranh mậu dịch” Mỹ-Trung Quốc không thể giải quyết trước ngày bầu cử Quốc hội Mỹ, đầu tháng 11 tới. Vì dân Mỹ sắp đi bỏ phiếu cho nên Tổng thống Donald Trump phải tỏ ra cứng rắn hơn trong bất kỳ cuộc thương thuyết mậu dịch nào. Ông cần bảo vệ sự tín nhiệm trong khối cử tri “nền tảng” của mình, bảo đảm họ sẽ bỏ phiếu cho các ứng cử viên mà ông ủng hộ. Thái độ này tỏ rõ trong cuộc thương thuyết NAFTA với Canada và Mexico, cho tới vụ đánh thuế nhập khẩu xe hơi của hai nước đó và châu Âu. Nhưng đặc biệt nhất là trong cuộc chiến thuế quan với Trung Quốc.

Sở dĩ ông Trump mở mặt trận mới nhắm vào Trung Quốc vì sợ rằng một khi đã lún sâu vào cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh thì kiểu gì Mỹ cũng bị thương nặng. Đảng Cộng hòa của ông có thể giành nhiều phiếu bầu hơn nhưng sau cuộc bầu cử, việc dọn dẹp chiến trường thương mại với Trung Quốc là rất nặng nề. Mặc dù “hết đạn thương mại” nhưng Trung Quốc vẫn còn nhiều loại “đạn khác để đấu” với Mỹ. Chẳng hạn các biện pháp phi thuế quan như gây khó dễ về thủ tục với các doanh nghiệp Mỹ, kêu gọi sự tẩy chay hàng Mỹ của người tiêu dùng Trung Quốc, giảm đầu tư vào Mỹ… Tuy nền kinh tế Mỹ có vẻ hết sức bền bỉ, hầu hết có thể có nguyên nhân từ những kích thích tạm thời qua giảm thuế và tăng chi, nếu hai nền kinh tế lớn nhất thế giới lâm vào một cuộc chiến kéo dài, sự bình tĩnh của thị trường lúc đó có lẽ sẽ bị lung lay.