“Phép thử” trong thực tiễn

Thực tế không “màu hồng”

Ngày 23-4, Ban Soạn thảo chương trình GDPT mới vừa kết thúc 1 tháng đi địa phương để thực nghiệm các môn học, nhằm đánh giá tính khả thi và tác động của chương trình mới đến người dạy và học. Cuộc thực nghiệm được coi là “phép thử” nhằm phục vụ cho chương trình GDPT mới đang được kỳ vọng sẽ làm thay đổi căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam.

Cuộc thực nghiệm được thực hiện tại 6 tỉnh, thành phố, gồm: Hà Nội, Lào Cai, Bình Định, Lâm Đồng, Cần Thơ, Bà Rịa - Vũng Tàu. Tại mỗi địa phương này, có 3 trường tiểu học, 3 trường THCS và 3 trường THPT đại diện cho các vùng thuận lợi, khó khăn trên địa bàn tham gia thực nghiệm.

Giáo viên và học sinh trong một tiết học

Để chuẩn bị cho quá trình thực nghiệm, sau khi xây dựng nội dung bài giảng thực nghiệm của các môn, Ban Soạn thảo chương trình GDPT tổ chức tập huấn trong 2 ngày cho các cán bộ quản lý giáo dục địa phương và các trường, sau đó triển khai thực nghiệm tại một số trường được chọn.

Các trường thực nghiệm được phát phiếu trưng cầu ý kiến của giáo viên (GV) về chương trình các môn học, hình thức trả lời của GV là theo hình thức online để bảo đảm tính khách quan. Bên cạnh đó cũng tổ chức dạy học để kiểm nghiệm tính khả thi và tác động đến việc dạy và học của học sinh (HS) như thế nào. Các bài học này có thể chứa nội dung mới hoặc các nội dung đã có trong sách giáo khoa hiện hành nhưng dạy theo phương pháp mới, cũng có áp dụng một số phương pháp đánh giá mới.

Tuy nhiên, khi bắt tay vào áp dụng chương trình mới, Ban soạn thảo đã nhận thấy thực tế “không nhiều màu hồng”.

TS Bùi Phương Nga - Chủ biên chương trình môn khoa học ở cấp tiểu học - cho biết: “Chúng tôi tổ chức thực nghiệm chương trình là để nhận phản ánh trung thực về thực tế, chứ không muốn tự lừa dối mình, không muốn “ăn bánh vẽ” rằng, chương trình là rất tốt. Quá trình thực nghiệm cho thấy, có không ít vấn đề chưa được như mong muốn, nhưng chúng tôi hài lòng ở chỗ GV và HS, dù ở vùng dân tộc thiểu số, không chuẩn bị trước, không “cầm tay chỉ việc” nhưng đã tổ chức được một giờ dạy có thể đánh giá là đạt yêu cầu của chương trình mới”.

GS Nguyễn Minh Thuyết - Tổng chủ biên chương trình GDPT tổng thể - cũng nói: “Chính những giờ dạy không thành công giúp cho chúng tôi hiểu vì sao chưa thành công để hoàn thiện”.

Đồng quan điểm, GS Đỗ Ngọc Thống - Chủ biên chương trình môn Ngữ văn cho rằng, kinh nghiệm của các lần cải cách trước cho thấy, ít nhất cũng phải mất 1-2 năm sau khi chính thức triển khai thì GV mới có thể quen được. Ở trong quá trình thực nghiệm, có GV làm tốt, có GV chưa làm được và điều này là hết sức bình thường.

Giáo viên đóng vai trò then chốt

Sau 1 tháng tổ chức thực nghiệm, Ban Soạn thảo cho rằng, cả GV và HS đều rất hào hứng với chương trình GDPT mới và để chương trình phát huy tác dụng như mong đợi, GV là yếu tố quan trọng.

GS.TS Phạm Hồng Tung - Chủ biên chương trình môn Lịch sử - chia sẻ: Trước đây khi không có thực nghiệm chương trình, các thầy cô giáo ở bậc phổ thông thường tiếp xúc với sách giáo khoa, sách hướng dẫn. Sách giáo khoa thường được coi như là pháp lệnh, nếu bài học này quy định 2 tiết mà sau 2 tiết chưa hết bài thì gọi là “cháy giáo án”. Còn bây giờ tiếp cận theo chuẩn năng lực thì khác. Ví dụ như một chủ đề môn Sử ước lượng khoảng 20 tiết, việc cắt thời lượng cho một bài cụ thể nào đó là bao nhiêu tiết hoàn toàn do GV chủ động.

Trong thời gian thực nghiệm chương trình mới, trước và sau mỗi giờ dạy học thực nghiệm, GS Tung thường xin 5 phút để giao lưu với HS. Trước giờ học, ông thường đặt câu hỏi: “Các con có chán học sử không?”, nhiều HS trả lời rất thẳng thắn là “rất chán”, nguyên nhân thì khác nhau. Tuy nhiên, sau giờ học, nhiều HS cho rằng, nếu GV dạy như những giờ thực nghiệm thì HS sẽ rất thích học lịch sử.

GS khẳng định: “Điều đó cho thấy đóng vai trò then chốt vẫn là GV vì HS rất nhanh nhạy trong tiếp thu cái mới. Ở đâu GV hiểu đúng chương trình thì phương pháp dạy học sẽ rất phù hợp, lôi cuốn được HS; ngược lại nếu GV hiểu sai thì càng nhiệt tình lại càng… sai”.

PGS Mai Sỹ Tuấn - Chủ biên chương trình môn Khoa học tự nhiên ở cấp THCS chia sẻ: “GV có tâm tư lo lắng vì đây là môn học có nhiều điểm mới. Chúng tôi cũng nói rõ với GV, chương trình có soạn tốt đến mấy cũng chỉ giống như bản thiết kế một cái nhà. Bản thiết kế đó được thi công và xây dựng thế nào thì phải chờ người viết sách, nhưng quan trọng nhất là GV”.

Thực tế ở nhiều trường cho thấy, trong quá trình thực nghiệm, phần lớn GV gặp khó khăn trong lần dạy đầu chương trình mới. Ở lần dạy thứ hai, sau khi được Ban Soạn thảo hướng dẫn cụ thể, tiết học của họ đã gây hứng thú cho HS. Các chủ biên kết luận: Việc tập huấn phương pháp dạy học cho thầy, cô giáo là khâu quan trọng, quyết định thành bại của chương trình GDPT mới.

Sau 1 tháng tổ chức thực nghiệm tại các trường học với nhiều điều được và chưa được, song các thành viên Ban Soạn thảo đều khẳng định, để áp dụng chương trình GDPT mới, cần trao quyền tự chủ cho GV. GV có được chủ động thì mới sáng tạo được. Đây cũng chính là mục tiêu hướng tới khi triển khai chương trình GDPT mới.