Những chuyển động khác thường về Syria

Ngoại trưởng Nga và Mỹ bên lề cuộc gặp 4 bên tại Vienne ngày 23/10

Sau chuyến thăm Nga ngày 20/10 của Tổng thống Syria Al-Assad, tình hình đang có diễn biến khác thường.

Chỉ hai ngày sau cuộc gặp trên, Nga đề xuất cuộc gặp 4 bên gồm (Nga, Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và Arập Xê út) để tìm một giải pháp hòa bình cho Syria. Cuộc họp đặt dưới sự chủ tọa của Ngoại trưởng bốn nước liên quan. Thổ Nhĩ Kỳ và Arập Xê Út là hai quốc gia Hồi giáo theo hệ phái Sunni. Tới nay cả Ankara lẫn Ryad cùng chủ trương Tổng thống Bachar Al Assad phải từ bỏ quyền lực để giải quyết khủng hoảng Syria. Ngược lại Iran, quốc gia Hồi giáo theo hệ phái Shia là điểm tựa quan trọng thứ nhì của chính quyền Damas, sau Moskva. Iran không được mời tham gia cuộc họp này.

Như vậy cũng giống như năm 2011, Nga lên tuyến đầu trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng Syria. Từ năm 2011 đến nay, Nga luôn chủ trương duy trì Tổng thống Bachar al-Assad trong tiến trình đàm phán để giải quyết khủng hoảng Syria. Ngược lại cả Ankara, Ryad lẫn phương Tây đều muốn ông Assad phải ra đi.

Bước đi tiếp theo của Nga là thông báo có thể hỗ trợ phe đối lập Syria. Ngày 25/10, Ngoại trưởng Sergei Lavrov tuyên bố trên đài truyền hình Rossyia 1 rằng Nga đang xem xét khả năng không kích IS để yểm trợ cho các nhóm đối lập ở Syria như Quân đội Syria Tự do.

Từ khi mở các cuộc không kích ở Syria từ cuối tháng 9/2015, Moskva vẫn tuyên bố rõ ràng chỉ ủng hộ quân đội chính phủ trong cuộc chiến chống khủng bố mà tất cả lực lượng chống Tổng thống Bachar al- Assad đều là khủng bố. Giờ đây, khi tuyên bố sẵn sàng hỗ trợ cho đối lập ôn hòa, đặc biệt là Quân đội Syria Tự do, Ngoại trưởng Nga đã mở một cánh cửa cho phe chống đối tại Syria.

Đại diện của Quân đội Syria Tự do tỏ ý nghi ngờ lời nói của Ngoại trưởng Nga. Phát biểu với AFP, Trung tá Ahmad Saoud đặt câu hỏi: Nga đã oanh kích chúng tôi từ ba tuần nay để giúp Bachar al Assad. Bây giờ đề nghị yểm trợ chúng tôi là vì sao?

Một đại diện chính trị của đối lập Syria, Samir Nashar cũng phản ứng tương tự và yêu cầu Nga thực hiện lời nói bằng việc làm: không cần Nga giúp chỉ cần ngưng oanh kích là được rồi vì hơn 80% phi vụ của không quân Nga là nhắm vào Quân đội Syria Tự do.

Theo giới quan sát, khi đưa ra đề nghị yểm trợ không quân cho cả phe đối lập Syria, Ngoại trưởng Nga muốn thúc đẩy vế chính trị và hy vọng bầu cử Tổng thống và Quốc hội tại Syria sớm được diễn ra. Cũng có ý kiến cho rằng, khi mở cửa thoát cho đối lập Syria, Nga tính đến việc chia sẻ quyền lực tại Syria, từ đó tìm kiếm một giải pháp hòa bình lâu dài cho quốc gia này.

Về phía chính quyền Damas cũng có bước đi phù hợp với các chuyển động của Nga. Hãng thông tấn RIA của Nga hôm 26/10 đưa tin lãnh đạo Syria Bachar al-Assad tuyên bố “nếu nhân dân ủng hộ thì tôi sẽ tổ chức bầu Tổng thống”.

Bộ trưởng Ngoại giao Sergei Lavrov nói Moskva muốn Syria chuẩn bị bầu cử quốc hội và tổng thống, và cho biết chính phủ Nga sẽ có hành động cụ thể, nếu cần, để đưa tiến trình này tiến tới.

Phát biểu trên Rossiya 1, ông Lavrov nói Điện Kremlin đang tăng cường nỗ lực “để biến ảnh hưởng ngày càng tăng đối với Damas thành một giải pháp chính trị”. Ông nói: “Nước ngoài không thể quyết định bất cứ việc gì cho người Syria. Chúng ta phải thúc đẩy người Syria tiến tới một kế hoạch cho nước họ trong đó quyền lợi của bất cứ phe nhóm chính trị, tôn giáo và sắc tộc nào cũng đều được bảo vệ chu đáo… Người Syria cần chuẩn bị cho cuộc bầu cử quốc hội lẫn tổng thống”.

Trong khi đó, báo chính thức Syria lại nhấn mạnh đến các điều kiện của Damas. Nghị sĩ Serguei Gavrilov, một thành viên của phái đoàn đại biểu cao cấp Nga thăm Syria, tóm lại quan điểm của Tổng thống Assad: “Mục tiêu đầu tiên là chiến thắng khủng bố, tiếp theo đó là bầu cử”. Mà, trên nguyên tắc, chính quyền Damas coi là khủng bố tất cả các tổ chức chống lại chế độ. Một nghị sĩ khác của Nga, tham gia vào chuyến đi Damas, cho biết thêm: “Ông Assad khẳng định sẵn sàng tham gia bầu cử, nếu nhân dân Syria cho việc này là cần”.

Cho dù số phận của Tổng thống Assad gây chia rẽ, vận động ngoại giao vẫn tiếp tục. Sau cuộc hội đàm giữa Nga với Mỹ, Arập Xê Út và Thổ Nhĩ Kỳ hôm 23/10 tại Vienna, Ngoại trưởng Mỹ đề nghị một hội nghị quốc tế về Syria, với thành phần rộng rãi hơn, ngay từ ngày 30/10 tới, với sự tham gia của các quốc gia chủ chốt trong khu vực, cũng như các đối tác châu Âu.

Số phận của Tổng thống Syria đi về đâu trên bàn cờ quốc tế đó? Có một số ý kiến cho rằng, dù tiếp đón trọng thể Assad nhưng không nhất thiết là Nga giữ ông ta lại bằng mọi giá. Việc Tổng thống Putin điện đàm với lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ và Quốc vương Arập Xê Út sau cuộc tiếp đón ông Assad có thể hiểu như là một tín hiệu báo trước Moskva đang dàn xếp để Tổng thống Syria ra đi êm thắm, miễn là quyền lợi của Nga tại Syria và trong khu vực Trung Đông được bảo đảm. Vấn đề là các nước kia có chịu điều kiện của Nga đưa ra hay không. Ẩn số về số phận ông Assad vẫn còn đó.

Liên quan đến Mỹ. Kể từ khi Nga tiến hành không kích IS tại Syria cho đến nay, liên quân do Mỹ dẫn đầu đã giảm hẳn cường độ các cuộc không kích nhắm vào tổ chức Nhà nước Hồi giáo.

Theo AFP, liên minh này thực hiện 359 vụ không kích vào tháng 7/2015. Đến tháng 8, con số này giảm xuống còn 206 vụ, tháng 9 là 115 vụ và tháng 10 giảm còn 95 vụ không kích. Tính đến ngày 25/10, liên minh hơn 60 quốc gia do Mỹ dẫn đầu đã thực hiện 2.679 vụ không kích tại Syria.

Lý giải về tình trạng này, các quan chức quốc phòng Mỹ cho biết việc Mỹ hạn chế các cuộc không kích trong những ngày vừa qua không liên quan đến Nga. “Các cuộc không kích lúc dồn dập lúc giảm dần… chúng tôi dựa trên các thông tin tình báo đề tìm ra mục tiêu hành động sao cho có thể không kích mà không gây thiệt hại cho dân thường” - Jeff Davis, một phát ngôn viên Lầu Năm Góc cho biết.

Trái ngược với Mỹ, Nga liên tục duy trì cường độ đánh bom trong tháng đầu tiên tiến hành các chiến dịch quân sự tại Syria.

Cách xử lý vấn đề Syria đang gia tăng vị thế đáng kể cho Nga. Hôm 23/10, Nga bất ngờ thông báo đạt thỏa thuận phối hợp chiến dịch quân sự trên bầu trời Syria với Jordani, một đồng minh lâu đời của Mỹ. Cùng ngày, hãng thông tấn nhà nước Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết Chính phủ Iraq đã cho phép Nga được quyền không kích vào các đoàn xe vận chuyển của IS từ Syria vào Iraq ngay trên địa phận lãnh thổ nước này.