Dự án Nhiệt điện Long Phú 1: Giải bài toán vốn theo hướng nào?

NMNĐ Long Phú 1 nằm trong Quy hoạch điện VII điều chỉnh, là dự án nằm trong chương trình hợp tác kinh tế - thương mại giữa Nga và Việt Nam, luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN).

NMNĐ Long Phú 1 có công suất 1.200MW, tổng mức đầu tư 1,5 tỉ USD. Khi PTSC tổ chức đấu thầu quốc tế, chỉ duy nhất nhà thầu PM-BTG (Nga) đáp ứng yêu cầu. Mặt khác, nhà thầu này cũng cam kết thu xếp vốn cho phần mua thiết bị chính khoảng 900 triệu USD, phần xây lắp khoảng 300 triệu USD.

Người lao động PTSC trên công trường NMNĐ Long Phú 1

Có một vấn đề nảy sinh: Trách nhiệm của nhà thầu chính đối với dự án, đặc biệt là trách nhiệm nghiệm thu, chạy thử nhà máy. Trong khi đó, PM-BTG vừa cung cấp thiết bị chính, vừa thu xếp vốn 900 triệu USD lại làm nhà thầu phụ cho một doanh nghiệp chỉ thực hiện phần xây lắp 300 triệu USD. Vì thế, PTSC và PM-BTG nhất trí đề nghị thay tổng thầu và đã thành lập một liên danh nhà thầu gồm PM-BTG và PTSC, đứng đầu là PM-BTG (sau này là PM và PTSC). Việc thay đổi tổng thầu EPC sẽ giải quyết được nhiều vấn đề trong quá trình xây dựng, nghiệm thu, chạy thử và gắn kết trách nhiệm của các nhà thầu cung cấp thiết bị chính.

Đúng theo tiến độ, dự án đã lắp đặt xong phần “quả tim” của nhà máy và dự kiến đến cuối tháng 10-2018, Tổ máy số 1 Nhiệt điện Long Phú sẽ đi vào vận hành. Nhưng dự án bất ngờ bị dừng lại do nhà thầu PM bị dừng cung cấp hàng loạt thiết bị đặt mua từ Mỹ, lý do: Ngày 26-1-2018, Bộ Tài chính Mỹ bất ngờ tuyên bố bổ sung nhà thầu PM vào danh sách các tổ chức của Nga bị Mỹ cấm vận liên quan đến vấn đề Crime. Dự án rơi vào thế bị động và mất khả năng làm chủ tiến độ.

Lãnh đạo Ban Quản lý Dự án (QLDA) Điện lực Long Phú cho hay, đến thời điểm hiện nay, tổng tiến độ chung theo hợp đồng EPC đạt 77%, bao gồm cả gia công, mua sắm và lắp đặt thiết bị. Trong đó, các hạng mục khác dù vẫn đang thi công, nhưng phần lắp đặt hạng mục quan trọng nhất - turbine hơi và máy phát điện - đang bị dừng vô thời hạn bởi lý do trên.

Trong trường hợp không tiếp tục thực hiện các hợp đồng thầu phụ nêu trên mà phải bắt đầu lại công tác lựa chọn nhà thầu và tiến hành thiết kế, gia công, chế tạo thì tiến độ của dự án chắc chắn sẽ bị kéo dài. Đặc biệt, turbine, máy phát và các thiết bị chính của nhà máy có thời gian chế tạo, chạy thử cho đến khi hoàn thành, xuất xưởng lên đến 3 năm.

PVN/Ban QLDA và tư vấn thu xếp vốn đã liên tục tổ chức họp với liên danh tổng thầu PM - PTSC, các nhà thầu phụ và các ngân hàng Nga, ngân hàng quốc tế để trao đổi về các giải pháp tiếp tục triển khai dự án, trong điều kiện Chính phủ Mỹ tiếp tục duy trì lệnh cấm vận với nhà thầu PM. Đến nay, các bên đã đánh giá phương án chuyển đổi chủ thể của các hợp đồng thầu phụ với các nhà thầu ở Mỹ/chủ sở hữu ở Mỹ từ PM sang PVN/bên thứ 3 (không bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm vận) là giải pháp hợp lý nhất có thể để xử lý các vấn đề liên quan đến cấm vận đối với PM, các nhà thầu phụ và tiếp tục triển khai dự án, đồng thời hạn chế thấp nhất chi phí phát sinh và thời gian chậm tiến độ.

Tại Dự án Nhiệt điện Long Phú 1, vấn đề định mức, đơn giá xây dựng cũng đang là rào cản lớn, ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng.

Giám đốc Ban QLDA Nguyễn Doãn Toàn phân tích: Tổng mức đầu tư dự án được phê duyệt từ năm 2009. Có một so sánh: Dự án Nhiệt điện Thái Bình 1 công suất 600MW có tổng vốn đầu tư khoảng 1,5 tỉ USD, nhưng Dự án Nhiệt điện Long Phú có công suất gấp đôi, 1.200MW, vốn đầu tư chỉ khoảng 1,6 tỉ USD, hầu như sử dụng thiết bị châu Âu nên chuyện điều chỉnh tổng mức đầu tư là cần thiết, bảo đảm đủ chi phi thực hiện dự án.

Mặt khác, Dự án Nhiệt điện Sông Hậu 1 và Dự án Nhiệt điện Long Phú 1 đều được thực hiện theo Quyết định 2414/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh danh mục, tiến độ một số dự án điện và quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù để đầu tư các công trình điện cấp bách trong giai đoạn 2013-2020 (gọi tắt là Quyết định 2414).

Điểm nổi bật của Quyết định 2414 là làm đến đâu thanh toán đến đó, hay còn gọi là cơ chế thanh toán theo giá điều chỉnh và nghiệm thu trên cơ sở thiết kế bản vẽ thi công và khối lượng thi công thực tế theo quy định của Nhà nước và được quy định trong Hợp đồng EPC. Nghĩa là, dù doanh nghiệp có là tổng thầu EPC một dự án lớn nào đó nằm trong danh mục thực hiện theo Quyết định 2414 thì cũng không có toàn quyền quyết định đối với các phần việc thi công xây dựng, lắp đặt của dự án mà phải thực hiện theo các quy định hiện hành của Nhà nước.

Đây là quyết định hết sức kịp thời, đúng đắn, nhằm hạn chế thất thoát, lãng phí trong xây dựng cơ bản. Song, thực tế quá trình triển khai lại phát sinh nhiều vướng mắc khiến các dự án nhiệt điện lớn có nguy cơ bị chậm tiến độ.

Cụ thể, với Dự án Nhiệt điện Long Phú 1, do nhà thầu PM chia nhỏ thành 129 gói thầu nên công tác quản lý thầu phụ rất phức tạp. Công tác thu xếp vốn và thanh toán của dự án còn chậm, đến nay vẫn chưa thu xếp đủ vốn cho dự án, chưa có kế hoạch thanh toán, giao hàng theo tiến độ do khó khăn từ PM, ảnh hưởng đến khả năng thanh toán cho các nhà thầu. Nhiều nhà thầu đã không còn đủ nguồn lực để thi công, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ chung toàn dự án.

Bên cạnh đó, theo quy định trong hợp đồng EPC của Dự án Nhiệt điện Long Phú 1, nhà thầu PM có trách nhiệm hỗ trợ chủ đầu tư làm việc với ngân hàng để thu xếp vay vốn tín dụng xuất khẩu (ECA) 740 triệu USD và phần còn lại của hợp đồng EPC bằng vay thương mại. Tuy nhiên, đến nay việc vay vốn cho dự án từ các nguồn vốn vay của Đức, Italia, Hàn Quốc không còn khả thi do ảnh hưởng của lệnh cấm vận của Chính phủ Mỹ đối với PM. Số lượng vốn vay từ các ngân hàng của Nga gồm: Vốn vay Ngân hàng IIB không có bảo lãnh Chính phủ tối đa 100 triệu USD; khoảng 187 triệu euro được thu xếp từ nguồn của Ngân hàng VEB, không có bảo lãnh Chính phủ. Ngoài ra, VEB đang xem xét khoản vay thương mại với giá trị không lớn hơn giá trị tài trợ cho hàng hóa dịch vụ có xuất xứ từ Nga, giá trị dự kiến gần 200 triệu euro.

Hiện PVN, Ban QLDA, Tư vấn PVcomBank đã cung cấp hồ sơ để VEB thẩm định khoản vay cho dự án, dự kiến sẽ triển khai đàm phán chi tiết với các ngân hàng Nga trong thời gian tới. Tuy nhiên, phần thiếu của dự án lên tới khoảng 700 triệu USD rất lớn và chưa xác định được nguồn vay.

Theo quy định tại Nghị định 91/2015/NĐ-CP, sau khi nộp thuế thu nhập doanh nghiệp 22%, phần lợi nhuận sau thuế chỉ được trích lập 3 quỹ (khoảng 30% giá trị lợi nhuận sau thuế), phần còn lại nộp hết vào ngân sách Nhà nước. Do đó, phần để lại cho PVN không đủ thực hiện trách nhiệm của nhà đầu tư. Khi khả năng huy động vốn cho dự án không đủ, sẽ phải tiến hành thu xếp vốn từ các nguồn vốn vay khác có chi phí cao, thời gian trả nợ ngắn, làm giảm hiệu quả của dự án, vì thời gian đầu tư xây dựng và thu hồi vốn tại các dự án này khá dài. Việc thu xếp vốn để triển khai các dự án này rất khó khăn và không hiệu quả nếu không có bảo lãnh Chính phủ.

Vì vậy, việc PVN kiến nghị Chính phủ bảo lãnh vay vốn cho các dự án lớn như NMNĐ Long Phú 1 là cần thiết và khách quan.

Lắp đặt thành công Tuabin cao áp và trung áp (HIP) của tổ máy số 1 NMNĐ Sông Hậu 1

Cấp bách tháo gỡ khó khăn cho các dự án của PVN