Đòn trí mạng đánh vào ngành kinh doanh thuốc lá ở Úc

Một số mẫu vỏ bao thuốc lá gây ra làn sóng phản đối của ngành thuốc lá lên Tòa án Tối cao

Sức khỏe quần chúng trên lợi ích thương mại

Luật mới của Úc sẽ buộc thuốc lá phải được đóng gói trong các vỏ bao màu xanh ô-liu không in tên thương mại mà thay vào đó là những hình ảnh cảnh báo nguy cơ sức khỏe.

Luật mới dự kiến có hiệu lực vào tháng 12/2011 nhưng bị trì hoãn thực thi sau khi các công ty thuốc lá lớn, trong đó có British American tobacco, Philip Morris, Imperial Tobacco và Japan Tobacco, phản đối mạnh mẽ.

Quyền sở hữu trí tuệ?

Các công ty thuốc lá biện luận chính phủ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của họ, trong đó có tên thương mại, mà không đền bù thỏa đáng.

Trái lại, chính phủ cho rằng luật mới chỉ quy định những thông tin được phép in trên vỏ bao nhưng không ảnh hưởng tới tên thương mại.

Tòa án Tối cao Úc nay đã phán quyết nghiêng về phía chính phủ, mở đường cho các mẫu bao thuốc lá không in tên thương mại sẽ được bày bán từ 1/12/2012.

Thắng lợi của chính phủ Úc

Quyết định này được coi là “thắng lợi lớn” cho chính phủ và cho Bộ trưởng Tư pháp Nicola Roxon, người đã khởi sự chiến dịch khi còn là Bộ trưởng Y tế.

Để chào đón quyết định “mang tính lịch sử”, bà Nicola Roxon đã kêu gọi các công ty thuốc lá không đấu tranh với luật mới mà nên bắt đầu thực hiện đóng gói sản phẩm theo mẫu chung không có tên thương mại. “Đây là một tin tức tốt lành với các bậc cha mẹ ở Úc, những người luôn lo lắng con họ sẽ bị nghiện thuốc lá, một thói quen chết người”- bà Nicola Roxon phát biểu tại một cuộc họp báo ở thủ đô Canberra.

Bà Tanya Plibersek, người kế nhiệm bà Nicola Roxon trong vai trò Bộ trưởng Y tế, nhận xét quyết định đã lấy đi “tấm biển quảng cáo di động” của các công ty thuốc lá trong túi của những người nghiện thuốc. “Đây là một chiến thắng đối với các gia đình đã mất đi người thân do những căn bệnh liên quan tới thuốc lá. Đối với những người mất người thân do thuốc lá, đây là thắng lợi của họ”- bà Plibersek nói.

Trong một tuyên bố, Tòa án Tối cao cho biết sẽ công bố lý do đưa ra quyết định vào một ngày gần đây.

Công ty thuốc lá chưa bỏ cuộc

Vụ việc này đang được theo dõi sát sao từ khắp nơi trên thế giới. Một số nước khác, trong đó có Anh và New Zealand, cũng đang cân nhắc ban hành dự luật tương tự.

Sau thất bại ở Úc, các đại công ty thuốc lá sẽ dời trận địa sang Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nơi Cộng hòa Dominican, Ukraine và Honduras đang dẫn đầu cuộc phản đối chống lại điều họ gọi là “biện pháp phản thương mại”.

Quyết định lịch sử - Australia tiên phong

Ông Jonathan Liberman thuộc Trung tâm Luật pháp và Bệnh Ung thư McCabe hoan nghênh quyết định của Tòa án Tối cao. “Đây là bài học cho các nước khác: cách duy nhất để giải quyết những đòi hỏi phi thực tế và vô căn cứ của ngành sản xuất thuốc lá là đưa họ ra tòa”- ông Liberman nêu ý kiến. “Và Tòa án Tối cao đã nghe các ý kiến của hai bên trước khi đưa ra phán quyết. Hệ thống luật pháp đã phát huy tác dụng. Nay chúng ta đã có quyết định của tòa án, một quyết định lịch sử”.

Ông Liberman cho rằng quyết định của Tòa án Tối cao đã đề cao lập luận của chính phủ, đồng thời mong muốn các nước khác cũng sẽ noi theo. “Các công ty thuốc lá luôn phản đối với các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng trong nhiều năm qua. Khi Tòa án Tối cao nhận định các lý lẽ của họ là vô căn cứ, đây là những thông điệp mạnh mẽ. Và quy định bao bì thuốc lá không in tên thương mại sẽ được thực hiện trong vài tháng tới. Đây là sự kiện đầu tiên trên thế giới. Và thật đáng ngạc nhiên nếu không có nước nào noi gương Australia”- ông Liberman nói.

Không có quyền kháng án

Giáo sư Mark Davison, chuyên gia luật sở hữu trí tuệ tại Đại học Monash, đưa ra khuyến nghị với chính phủ về hướng phát triển bao bì sản phẩm. “Đây là quyết định có tầm ảnh hưởng rộng.  Tòa án Tối cao đã đưa ra phán quyết rõ ràng không có việc vi phạm quyền sở hữu, nghĩa là đòi hỏi của ngành thuốc lá hoàn toàn vô lý”.

Ông Davison cho biết thêm vì đây là vấn đề thuộc về hiến pháp, các công ty thuốc lá không có quyền kháng cáo trước quyết định của Tòa án Tối cao, và từ 1/12/2012, tất cả các bao thuốc lá bán lẻ phải tuân thủ quy định này.

Ông Scott McIntyre, người phát ngôn của British American Tobacco, nói vẫn chưa có bằng chứng cho thấy việc sử dụng bao thuốc lá không in tên thương mại sẽ khiến cho mọi người bỏ thuốc lá. “Chúng tôi kêu gọi chính phủ đánh giá lại quyết định này sau 12 tháng”- ông McIntyre nói.

Tác động phụ

Trong khi đó, Bộ trưởng Nicola Roxon cho rằng nguy cơ trước mắt là thị trường thuốc lá đen sẽ phát triển. “Hiện tại, Ailen đang vấp phải vấn đề thuốc lá bất hợp pháp chiếm khoảng 30% so với thị trường chính thống. Quyết định mới sẽ làm nảy sinh một số vấn đề. Nếu chính phủ không nhanh chóng ngăn chặn nguy cơ này ở Úc, khi tất cả các sản phẩm trông giống nhau, dễ bắt chước và hiện tượng buôn lậu xuyên biên biên giới tràn lan, thị trường thuốc lá có nguy cơ sẽ đi theo hướng này” - bà Roxon cho biết.

Th.Long (Theo The Australian)