Doanh nghiệp xuất khẩu rơi vào thế khó

Tính đến hết tháng 4-2023, xuất khẩu thủy sản đạt trên 2,6 tỉ USD, thấp hơn 31% so với cùng kỳ năm 2022

Theo đại diện Công ty CP Gỗ Lâm Việt, từ cuối năm 2022 đến nay, lượng đơn hàng xuất khẩu của công ty giảm sâu, do hai thị trường xuất khẩu chính là Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đều giảm cầu. Dù đã vào giữa quý II/2023 nhưng đơn hàng vẫn rất khan hiếm, chỉ đủ để nhà máy hoạt động khoảng 40% công suất. Trong khi đó, nhà máy phải đạt ít nhất 70% công suất thiết kế thì doanh nghiệp mới hòa vốn và giữ được việc làm cho người lao động.

Đây cũng là tình trạng chung của nhiều doanh nghiệp ngành gỗ trong những tháng qua. Phần lớn doanh nghiệp hiện chỉ duy trì được 35-40% công suất nhà máy, phải bù lỗ, nên rất khó bảo toàn lực lượng lao động. Nhiều doanh nghiệp sau thời gian cắt giảm giờ làm, ca làm vẫn không thể “gánh gồng” được chi phí, buộc phải cắt giảm dần nhân công, chờ tín hiệu đơn hàng mới.

Từ đầu năm 2023, hai thị trường xuất khẩu đồ gỗ, nội thất lớn của Việt Nam là Mỹ và EU hầu như không có đơn hàng do ảnh hưởng của lạm phát, người dân chỉ ưu tiên chi tiêu cho lương thực, năng lượng. Những đơn hàng mà doanh nghiệp nhận được chủ yếu là các đơn hàng nhỏ, số lượng ít và chỉ đủ sản xuất cầm chừng đến hết quý II, chưa có các đơn hàng cho nửa cuối năm 2023...

Tương tự, nhiều doanh nghiệp dệt may cũng trong tình trạng “có đâu làm đó” khi sức tiêu thụ của thị trường quá thấp. Ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Việt Thắng Jean, thông tin: Thị trường dệt may hiện rất ảm đạm khi nhu cầu tại EU đang giảm sâu, thị trường Mỹ chưa có tín hiệu phục hồi. Trong khi đó, các thị trường khác ở châu Á cũng giảm dần khi lạm phát, suy thoái lan rộng. Trong quý I/2023, doanh thu xuất khẩu của công ty giảm khoảng 20% so với quý I/2022. Sang quý II, tình hình đơn hàng vẫn chưa được cải thiện.

Không chỉ doanh nghiệp dệt may, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cũng chịu áp lực nặng nề vì thị trường tiêu thụ lao dốc, giá xuất khẩu sụt giảm mạnh trong khi chi phí sản xuất, chế biến trong nước tăng cao, nhất là chi phí thức ăn, con giống và các chi phí cơ bản khác.

Theo thông tin từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu thủy sản tháng 4-2023 sụt giảm 28% so với cùng kỳ năm 2022, chỉ đạt 810 triệu USD. Tính đến hết tháng 4-2023, kim ngạch xuất khẩu thủy sản chỉ đạt khoảng 2,6 tỉ USD, thấp hơn 31% so với cùng kỳ năm 2022.

Một số doanh nghiệp thủy sản cho biết, trong 4 tháng đầu năm 2023, số lượng đơn hàng đã giảm hơn 30% nên buộc phải cho người lao động nghỉ luân phiên và giảm hơn 40% giờ làm, đồng nghĩa với việc giảm thu nhập.

Phần lớn doanh nghiệp gỗ hiện chỉ duy trì 35-40% công suất nhà máy

Tại Hội nghị “Tháo gỡ khó khăn trong sản xuất kinh doanh và đẩy mạnh xuất khẩu” do Bộ Công Thương tổ chức cuối tháng 4-2023, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký VASEP cho biết, sự sụt giảm xuất khẩu thủy sản đã được dự báo từ cuối năm ngoái, nhưng mức giảm sâu như những tháng đầu năm 2023 dường như nằm ngoài dự tính của các doanh nghiệp.

Dự báo xuất khẩu thủy sản tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn trong năm 2023 bởi các thị trường xuất khẩu chính như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản đều giảm mạnh, do lạm phát tăng cao, nhu cầu tiêu dùng thủy sản giảm. Nhiều doanh nghiệp dù đã ký hợp đồng nhưng khách hàng dời lại thời gian thực hiện, khiến lượng hàng tồn kho nhiều. Xuất khẩu giảm khiến dòng tiền lưu chuyển chậm. Cùng với đó, nguồn vốn tín dụng hạn hẹp khiến các doanh nghiệp không có tiền để mua nguyên liệu hoặc không mua nguyên liệu đúng giá cho nông dân, ngư dân.

Các chuyên gia dự báo, khó khăn trong xuất khẩu nhiều hàng hóa sẽ còn kéo dài ít nhất đến hết quý II/2023, ngay cả nửa cuối năm có phục hồi cũng sẽ chậm. Do đó, các doanh nghiệp không thể ngồi chờ mà phải vận dụng mọi nguồn lực, tận dụng mọi cơ hội nhỏ nhất để duy trì hoạt động.

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, để hỗ trợ doanh nghiệp, cần giảm lãi suất đối với khoản vay ngân hàng bằng USD vì các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thủy sản chủ yếu vay USD. Ngoài ra, Chính phủ cần có gói tín dụng lãi suất thấp cho các doanh nghiệp thu mua nguyên liệu, giúp nông dân, ngư dân duy trì việc nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản. Mặc dù đó chỉ là giải pháp mang tính tạm thời nhưng rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay để ngành thủy sản trụ vững trong năm 2023 và có đà hồi phục khi thị trường tiêu thụ tốt hơn.

Còn theo ông Phạm Văn Việt, dù các thị trường mới, thị trường ngách chưa thể bù đắp cho phần sụt giảm tại các thị trường chính nhưng trong bối cảnh hiện tại, doanh nghiệp dệt may phải kiên trì mới có thể trụ lại được. Không chỉ chấp nhận làm các đơn hàng nhỏ, lẻ trong thời gian ngắn, doanh nghiệp phải thích nghi bằng cách tự mình đánh giá thị trường, quyết định các kế hoạch sản xuất ngắn hạn theo tháng thay vì theo quý, theo năm như trước đây.

Đối với ngành gỗ, nhiều doanh nghiệp cho biết, mục tiêu lớn nhất trong nửa đầu năm 2023 là duy trì được hoạt động sản xuất của nhà máy ở mức hòa vốn để giữ được càng nhiều lao động càng tốt; chủ động rà soát, cắt giảm tối đa các chi phí không cần thiết; đồng thời tìm những thị trường ngách, đơn hàng nhỏ để duy trì hoạt động liên tục. Nhiều doanh nghiệp đã tìm cách chuyển hướng sang các thị trường mới như Canada, Nhật Bản, Trung Đông, Ấn Độ... nhằm bù đắp mức sụt giảm từ các thị trường chính Mỹ và EU. Thời gian này, các nhà máy cũng ưu tiên tái cấu trúc dây chuyền sản xuất, đầu tư trang thiết bị để giảm chi phí nhân công trên một sản phẩm. Để tiết kiệm chi phí nguyên liệu, tăng khả năng cạnh tranh về giá, doanh nghiệp nên ưu tiên sử dụng nguyên liệu sẵn có trong nước.

Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP Hồ Chí Minh (HAWA) cho biết, để hỗ trợ doanh nghiệp ngành gỗ tìm kiếm khách hàng, thị trường, HAWA cùng các hiệp hội chế biến gỗ lớn trên cả nước nỗ lực liên kết với nhau, kết nối với mạng lưới tham tán thương mại Việt Nam tại các quốc gia để cùng tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ, xây dựng thương hiệu...

Tuy nhiên, sau thời gian dài khó khăn, để doanh nghiệp có thêm động lực duy trì sản xuất, đón đầu sự phục hồi của thị trường, Nhà nước cần có giải pháp ưu đãi cụ thể về thuế, lãi suất để giảm bớt áp lực tài chính cho doanh nghiệp.

Khuyến cáo doanh nghiệp cẩn trọng khi xuất khẩu sang Italy

Lạm phát tăng cao, doanh nghiệp xuất khẩu “đứng ngồi không yên”

Công bố danh sách 281 doanh nghiệp xuất khẩu uy tín

Thị trường trầm lắng: Doanh nghiệp xuất khẩu nỗ lực tìm hướng đi mới