Di sản Hugo Chavez

“Người hùng Chavez”

Sau một thời gian chống chọi với bệnh tật, hôm  5/3, Tổng thống Hugo Chavez đã qua đời ở tuổi 58. Nhìn lại các nhiệm kỳ tổng thống, ông Chavez đã để lại những gì? Theo các nhà quan sát, ông đã có công đổi mới bộ mặt chính trị, kinh tế và xã hội của Venezuela. Nếu như những người tiền nhiệm của Chavez chỉ có sức thuyết phục đối với khoảng 20% dân số thì kết quả 4 cuộc bầu cử tổng thống Venezuela gần đây cho thấy đã có tới 80% cử tri đi bỏ phiếu.

Giáo sư Olivier Compagnon, chuyên gia về châu Mỹ Latinh thuộc Viện nghiên cứu Khoa học xã hội Pháp nhắc lại hoàn cảnh cho phép ông Hugo Chavez lên cầm quyền năm 1998: “Hugo Chavez nổi lên trên chính trường Venezuela sau cuộc bầu cử năm 1998 trong bối cảnh toàn cảnh chính trị Venezuela rệu rã: khủng hoảng kinh tế kéo dài từ đầu những năm 1990, những vụ tai tiếng tham nhũng, khiến người dân chán ngán. Không mấy ai tin tưởng vào các nhà lãnh đạo vào nhà nước và cũng chẳng ai muốn tham gia vào các hoạt động chính trị. Hai đảng phái chính trị lớn nhất ở Venezuela đã hoàn toàn đánh mất lòng tin. Thắng lợi vẻ vang của ông Chavez năm 1998 được xây dựng trên ý tưởng đổi mới chính trị, xã hội và kinh tế cho Venezuela. Qua đó, Caracas tìm lại một chỗ đứng cho Venezuela trên sân khấu quốc tế”.

Tổng thống Chavez (trái) cùng Chủ tịch Fidel Castro và Tổng thống Bolivia Evo Morales trong một cuộc tuần hành tại Havana, Cuba ngày 29/4/2006

Theo giáo sư Compagnon, hào quang có được ngày hôm nay của ông Chavez là nhờ vào những tiến bộ không thể chối cãi trên phương diện xã hội. Dầu hỏa của Venezuela là chìa khóa cho phép quốc gia với 28 triệu dân xóa đói giảm nghèo cho một phần dân số. Chính sách đó của Tổng thống Hugo Chavez được thuận lợi khi biết rằng giá dầu hỏa trên thế giới đang từ 13 USD/thùng năm 1999 nhảy vọt lên đến 100USD ngày nay.

Sau 4 nhiệm kỳ của Tổng thống Chavez, tỷ lệ mù chữ của Venezuela giảm từ 9,1% (năm 1999) xuống còn 4,9% (năm 2011); 83% thanh niên được ghi danh ở đại học; tỷ lệ tử vong nơi trẻ em đang từ 19% giảm xuống còn chưa đầy 14%; tuổi thọ trung bình được tăng thêm 2 năm.

Khi lên ông Chavez chính thức ngồi vào chiếc ghế tổng thống đầu năm 1999, gần một nửa dân số Venezuela sống dưới ngưỡng nghèo khó. Tỷ lệ đó hôm nay chỉ còn chưa đầy 30%. Hugo Chavez cũng là người đã đem lại cho đất nước một hệ thống an sinh xã hội. Nếu như các dịch vụ y tế và giáo dục tại Venezuela được trở nên miễn phí, điều đó cũng là nhờ công lao của “người hùng Chavez”.

Julien Rebotier, chuyên gia về Venezuela thuộc Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp cho biết: “Tất cả mọi người đều đồng ý trên một điểm: đó là khi nhìn vào các chỉ số kinh tế hay về phương diện xã hội, chúng ta nhận thấy rằng tình trạng của người dân Venezuela đã được cải thiện đáng kể trong những năm ông Hugo Chavez cầm quyền. Điều đó thể hiện qua chỉ số y tế và giáo dục hay qua tỷ lệ mù chữ … Năm 1999, tỷ lệ người sống dưới ngưỡng nghèo khó của Venezuela là 50%; nay chỉ còn là 27-28%. Đó là thành quả quan trọng nhất của Hugo Chavez và đấy chính là điều đọng lại trong lòng người dân Venezuela”.

Stéphane Witkowski, cố vấn về ngoại thương của Pháp nhấn mạnh: tại khu vực Nam Mỹ, Venezuela được coi là một trong những quốc gia khác biệt giàu nghèo tương đối thấp, chỉ sau Cuba và Uruguay.

Giáo sư Olivier Compagnon cho rằng khó có thể phủ nhận những tiến bộ về mặt xã hội của Venezuela trong 14 năm qua, bản tổng kết về 14 năm cầm quyền của ông Chavez gần như hoàn hảo cả về mặt kinh tế lẫn xã hội. Dưới sự lãnh đạo của ông, GDP của Venezuela đã tăng 17% trong năm 2004 và 9% năm 2005. Ngành công nghiệp dầu hỏa bảo đảm đến 50% GDP của Venezuela, đem lại 50% thuế cho nhà nước và chiếm đến 80% kim ngạch xuất khẩu.

Những người ủng hộ ông Chavez than khóc sau khi hay tin Tổng thống qua đời

Cuộc cách mạng còn dang dở

Tuy nhiên cũng phải thừa nhận rằng Venezuela vẫn còn nhiều khó khăn mà Tổng thống Hugo Chavez sinh thời chưa giải quyết xong. Nếu vàng đen là chìa khóa tăng trưởng của Venezuela thì đây cũng là một nhược điểm của nền kinh tế nước này. Bởi lẽ trong 4 nhiệm kỳ, ông Chavez vẫn đã chưa giảm bớt được mức độ lệ thuộc của kinh tế nước nhà vào ngành khai thác dầu hỏa.

Venezuela phải nhập khẩu đến 2/3 lương thực, thực phẩm và hàng tiêu dùng. Lạm phát trong 14 năm qua tại Venezuela thường xuyên mấp mé ngưỡng 30%.

Tồn lại lớn nhất của Venezuela hậu Hugo Chavez là tình trạng mất an ninh. Venezuela hiện là một trong những quốc gia có tỷ lệ phạm pháp cao nhất thế giới và bị coi là nơi mất an ninh nhất. Những năm gần đây, đặc biệt là ở các thành phố lớn, tỷ lệ tội phạm tăng nhanh do các đường dây ma túy hoành hành. Ngoài ra, các nhà quan sát cũng cho rằng mặc dù là nguồn xuất khẩu dầu hỏa số 1 của châu Mỹ Latinh, nhưng Venezuela vẫn chưa tìm được một chỗ đứng xứng đáng trong số 10 nhà cung cấp vàng đen của thế giới.

Về mặt đối ngoại, tại Nam Mỹ, Venezuela dù chỉ là cường quốc kinh tế số 4 đứng sau Brazil, Achentina và Mexico nhưng ảnh hưởng của Caracas trong những năm cầm quyền của ông Chavez lại rất lớn. Vị tổng thống cánh tả này đã liên kết với Cuba và thuyết phục nhiều quốc gia khác trong vùng để làm đối trọng với siêu cường kinh tế số 1 thế giới là Mỹ.

Năm 2004, ông Chavez ủng hộ kế hoạch xây dựng một vùng nam Mỹ vững mạnh để làm đối trọng với chính sách toàn cầu hóa do Mỹ chủ xướng. Nhiều quốc gia trong khu vực đã xích lại gần với trục La Habana-Caracas. Nói cách khác, ông Chavez đã đóng một vai trò hết sức quan trọng tại toàn khu vực Nam Mỹ. Giới phân tích nhận định cái chết của ông có thể làm thay đổi sự cân bằng chính trị và là một đòn giáng mạnh vào các quốc gia cánh tả ở Mỹ Latinh. Nó cũng có thể gây ra tác động về kinh tế khi Venezuela đang bán dầu với giá thấp hơn giá thị trường cho một số nước láng giềng, đặc biệt là các quốc gia ở vùng biển Caribê.

G.K (Tổng hợp)