Ai chịu trách nhiệm vụ sập nhà ở Bangladesh?

Mohammed Sohel Rana (giữa), chủ nhân tòa nhà bị sập ở Bangladesh, bị bắt ngày 28/4 và bị đem ra trình diện trước báo chí, sau khi tìm cách trốn qua Ấn Độ

Cảnh sát Bangladesh ngày 29/4 cho biết tòa nhà xưởng may bị sập hôm 24/4 khiến cho ít nhất 377 người bị thiệt mạng. Số tử vong dự kiến sẽ tăng vì còn nhiều người mất tích. Trên 2.400 người được cứu thoát từ khi tòa nhà bị sập, và ít nhất phân nửa số người này bị thương. Tòa nhà bị sập có 5 xưởng may ở bên trong. Trên 3.000 người có mặt bên trong khi tòa nhà bị sập. Nhà chức trách Bangladesh hiện vẫn chưa biết bao nhiêu người bị mất tích. Cũng trong ngày 29/4, nhân viên cứu hộ đã bắt đầu dùng thiết bị nặng để dọn dẹp địa điểm của vụ sập nhà ở ngoại ô thủ đô Dhaka, sau nhiều ngày tìm kiếm bằng tay không và cuốc xẻng, và sau khi xảy ra một đám cháy làm tiêu tan mối hy vọng tìm được người sống sót trong đống gách vụn.

Cho đến nay, tổng cộng 7 người bị bắt giữ vì vụ này. Mới nhất, ngày 28/4, chủ tòa nhà sập đã bị bắt. Cảnh sát ở Bangladesh cho biết ông Mohammed Sohel Rana bị bắt ở Benapole, thuộc miền Tây Bangladesh, lúc định trốn sang tiểu bang West Bengal của Ấn Độ, và được đưa về Dhaka bằng trực thăng. Ông Rana bị đưa ra trình diện trước báo chí tại tổng hành dinh lực lượng đặc biệt ở Dhaka và sẽ được bàn giao cho cảnh sát. Ông sẽ ra tòa trong vòng 24 giờ để xét xử về tội bất cẩn. Ông Rana bị bắt theo lệnh của Thủ tướng Sheikh Hasina, ngoài ra, vợ của ông, hai kỹ sư chính phủ từng phê chuẩn đồ án xây cất tòa nhà, cùng chủ nhân của hai xưởng may trong tòa nhà-chủ tịch Công ty Quần áo New Wave, ông Mahmudur Rahman Tapash và ông Bazlus Samad, giám đốc quản lý công ty, cũng bị giữ để điều tra.

Báo chí Bangladesh cho biết ông Mohammed Sohel Rana là chính trị gia địa phương. Cảnh sát nói rằng ông Rana và các viên giám đốc công xưởng đã làm ngơ những lệnh cảnh báo chính thức yêu cầu di tản những người bên trong tòa nhà sau khi các nhân viên kiểm tra phát giác những vết nứt trong tòa nhà này một ngày trước khi tai nạn xảy ra.

Sau vụ sập nhà trên, những mối quan ngại đã được khơi lại về việc liệu các công ty may mặc nổi tiếng toàn cầu có thực hiện đủ các biện pháp để cải thiện các tiêu chuẩn an toàn thê thảm trong công nghiệp phát đạt nhất ở Bangladesh này hay không. Vụ này đang được xếp loại là một trong các thảm họa công nghiệp tệ hại nhất.

Biểu tình bên ngoài cửa hàng bán quần áo Primark tại trung tâm London, ngày 27/4/2013. Nhiều người đổ lỗi cho các công ty châu Âu và Mỹ về điều kiện làm việc tệ hại vì những công ty này đòi các xưởng may bán hàng với giá rẻ

Báo chí Bangladesh cho rằng cái chết của 377 người cùng hàng trăm công nhân khác bị thương khiến người dân ở Bangladesh cảm thấy vô cùng đau đớn, nhưng họ không ngạc nhiên. Vấn đề không tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn tại các nhà máy dệt may đã là mối quan tâm hàng đầu ở Bangladesh sau khi một đám cháy kinh hoàng tại một nhà máy làm hơn 100 người thiệt mạng hồi tháng 11 năm ngoái.

Trong vụ tòa nhà Rana Plaza bị sập, những vết nứt đã được phát giác 1 ngày trước khi xảy ra thảm họa. Một ngân hàng và một ngôi chợ nằm trong khu nhà đã quyết định đóng cửa và cho nhân viên về nhà, nhưng nhiều xưởng dệt may làm lơ trước mối nguy hiểm.

Kinh tế gia Mamun Rashid ở Dhaka nói một phần vấn đề là sự bành trướng nhanh chóng của công nghiệp dệt may ở Bangladesh.

Một thập niên trước, đó chỉ là một công nghiệp nội địa. Nay các doanh gia đang dọn tới bất cứ nơi nào mà họ có thể tìm được khoảng trống để đáp ứng với luồng đơn đặt hàng ồ ạt từ các cửa hàng bán lẻ quần áo của phương Tây. Trong tiến trình đó, theo ông Rashid, các tiêu chuẩn thường bị vi phạm: “Ngành công nghiệp này đã tăng trưởng một cách vô kế hoạch hay kế hoạch nửa vời tốc độ nhanh đến mức có thể các nhà kinh doanh không thể tính tới chuyện tuân thủ 100% các tiêu chuẩn an toàn. Dĩ nhiên đã xảy ra những trường hợp thiếu phối hợp theo dõi và chấp thuận của nhà nước. Có sự kiện thiếu các thanh tra công nghiệp hay thanh tra công xưởng và các vấn đề có liên quan đến tiêu chuẩn công xưởng, tiêu chuẩn xây dựng và an toàn cho công nhân bên trong nhà máy”.

Bộ trưởng Nội vụ Bangladesh Mohiuddin Khan Alamgir nói toà nhà bị sập đã vi phạm các luật lệ xây dựng. Một thí dụ là tòa nhà 8 tầng này chỉ có giấy phép để xây nhà 5 tầng. Các câu hỏi đang được đưa ra về việc vì sao các thanh tra không để ý đến sự kiện này sớm hơn và đóng cửa tòa nhà, nhất là sau khi các vết nứt xuất hiện.

Các tổ chức tranh đấu cho người lao động ở Bangladesh và nước ngoài nói các hãng bán lẻ toàn cầu phải chia sẻ gánh nặng cải thiện điều kiện thiếu an toàn tại những nơi cung cấp hàng cho họ. Các tổ chức lao động đã vận động từ 2 năm nay với các công ty phương Tây đòi ký một thỏa thuận có liên quan đến các cuộc thanh tra độc lập, nâng cấp cấu trúc và các hệ thống phòng chống hỏa hoạn tại các xưởng dệt may trong nước.

Cho đến nay, chỉ có hai công ty, là PVH, công ty mẹ của Calvin Klein và Tommy Hilfiger, và Tchibo, một hãng bán lẻ của Ðức, là ủng hộ thỏa thuận này, nhưng họ cũng muốn các công ty khác phải tham gia trước. Một phát ngôn viên của tổ chức Vận động cho Quần áo Sạch có trụ sở ở châu Âu, bà Ineke Zeldenrust, nói những lời cảnh báo dành cho các hãng bán lẻ phương Tây đã không được chú ý tới: “Sự kiện chúng tôi thấy các công ty làm chỉ là nói suông bằng cách đề xuất có thể là những thay đổi mang tính cách mỹ thuật như huấn luyện thêm đôi chút cho công nhân, họ cũng có thể kiểm tra một đôi chút, nhưng họ không sẵn sàng thực hiện những thay đổi cơ bản trong các tập tục và trong phương pháp làm ăn. Chúng tôi thực sự tin rằng sau những gì vừa xảy ra, thì làm thế nào họ có thể nhắm mắt làm ngơ được. Ðiều rất quan trọng là người mua phải cam kết trả loại giá cả giúp cho tình trạng này có thể sửa chữa được”.

Nhân viên tình nguyện tiếp tay cứu người bị vùi lập trong tòa nhà ở ngoại ô Dhaka. Số người chết có thể tăng lên vì 900 người hiện mất tích

Các chuyên gia phân tích thừa nhận rằng sự cạnh tranh ráo riết trong công nghiệp dệt may đã biến Bangladesh thành nước cung cấp quần áo cho toàn cầu lớn vào hàng thứ hai trên thế giới còn có nghĩa là mức lời của các công ty này rất thấp. Điều này làm cho những người chủ xưởng có rất ít vốn để đầu tư vào việc cải thiện hạ tầng cơ sở.

Ông Sahfiul Mohidueen Islam là cựu chủ tịch Hiệp hội Sản xuất Dệt may Bangladesh. Nhóm vận động cho ngành công nghiệp này đã cảnh báo các chủ nhân của nhà máy bị sập chớ nên hoạt động, nhưng rõ ràng là không ai thực thi lời cảnh báo. Ông Sahfiul nói mặc dù cải thiện điều kiện an toàn là một ưu tiên, điều đó có thể khó khăn bởi vì áp lực kinh tế to lớn đè nặng lên các công ty dệt may cỡ nhỏ và trung bình. “Ở đây mọi thứ đều là tổn phí. Ta không có sự chọn lựa. Ðây là thị trường của người mua. Chung cuộc thì mọi siêu thị và hệ thống bán lẻ ngự trị giá cả. Giá cả không nằm dưới sự kiểm soát của nhà sản xuất”-ông Sahfiul cho biết.

Các điều kiện thiếu an toàn trong ngành công nghiệp trị giá 20 tỷ USD không phải là mối quan tâm duy nhất. Lương bổng thấp ở mức 37 USD một tháng cho 4 triệu công nhân cũng đã châm ngòi cho những vụ bất ổn trong một công nghiệp tăng trưởng nhanh tới mức một số người tin rằng rồi đây Bangladesh có thể vượt qua nước dẫn đầu thế giới là Trung Quốc. Hiện có 80% phụ nữ ở Bangladesh làm việc trong ngành dệt may, 10 tiếng mỗi ngày, 6 ngày trên 7, với đồng lương hàng tháng từ 30 đến 70 euro.

Th.Long (Tổng hợp)