Vì sao Bộ Công Thương đề xuất điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII?

Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch Điện VIII) được phê duyệt vào tháng 5/2023 với mục tiêu chuyển đổi năng lượng, phát triển hệ sinh thái năng lượng tái tạo và xuất nhập khẩu điện.

Song, Bộ Công Thương vừa có công văn gửi các bộ ngành, tập đoàn năng lượng nhà nước và các đơn vị liên quan đề nghị tham gia ý kiến với dự thảo báo cáo Thủ tướng về chủ trương điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII.

Lo thiếu điện, Bộ Công Thương đề xuất điều chỉnh Quy hoạch điện VIII (Ảnh minh họa)

Lý do được Bộ Công thương nhắc tới là tốc độ tăng trưởng điện thương phẩm giai đoạn 2021-2025 như dự báo trong Quy hoạch Điện VIII khó khả thi, nên cần thiết phải rà soát, cập nhật lại tình hình phát triển kinh tế - xã hội để chuẩn xác lại tình hình phát triển phụ tải, làm cơ sở để rà soát, định hướng lại tình hình phát triển nguồn và lưới điện trong giai đoạn tiếp theo. Cùng với đó, các nguồn điện được phê duyệt không đáp ứng tiến độ theo kế hoạch, nguy cơ thiếu điện năng sử dụng trong tương lai.

Báo cáo chi tiết hơn, nhà chức trách cho biết giai đoạn 2021-2025, tốc độ tăng trưởng điện thương phẩm toàn quốc dự kiến đạt 9,08%. Thực tế, 7 tháng đầu năm, con số này tăng tới 13,7%, cao đáng kể so với giai đoạn 2021-2023 chỉ chưa tới 5%.

Chưa kể, nhiều nguồn điện lớn (khí, than) khó đáp ứng tiến độ vận hành đến năm 2030. Nên việc điều chỉnh quy hoạch là cần thiết để thay thế các dự án chậm tiến độ, đảm bảo khả thi, khả năng cung ứng điện.

Chẳng hạn, Quy hoạch Điện VIII phê duyệt 23 dự án điện khí với công suất 30.424 MW đến năm 2030. Tuy nhiên, mới có một nhà máy vào vận hành là Nhiệt điện Ô Môn 1; một dự án đang xây dựng là Nhà máy điện Nhơn Trạch 3 và 4 đạt tiến độ 92%, dự kiến vận hành vào tháng 5/2025.

Các nhà máy điện khí khác thuộc chuỗi dự án điện khí Lô B, chuỗi dự án khí điện Cá Voi Xanh, Hiệp Phước 1, Cà Ná, Nghi Sơn hay các dự án khác vẫn đang thực hiện các thủ tục lựa chọn nhà thầu, đàm phán hợp đồng, phương án vay vốn hoặc chưa phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi, lựa chọn nhà đầu tư.

Theo Bộ Công Thương, ngoại trừ dự án Nhơn Trạch 3 và 4, các dự án còn lại khó hoàn thành trước năm 2030 nếu không có những giải pháp căn cơ, tháo gỡ nút thắt cho điện khí LNG. Thực tế này dẫn tới nguy cơ thiếu hụt công suất nguồn điện lớn giai đoạn 2026 - 2030, tiềm ẩn rủi ro mất an ninh cung ứng điện, đặc biệt là miền Bắc.

Với nguồn điện than, đến năm 2030 sẽ đưa vào vận hành 3.380 MW và sau đó sẽ không phát triển theo cam kết. Tuy nhiên, 5 dự án nhiệt điện than chậm tiến độ, gặp khó trong thay đổi cổ đông, thu xếp vốn, gồm Công Thanh (600 MW), Nam Định I (1.200 MW), Quảng Trị (1.320 MW), Vĩnh Tân III (1.980 MW) và Sông Hậu II (2.120 MW).

Nhiệt điện than cũng gặp nhiều khó khăn do không nhận được đồng thuận của các địa phương, tổ chức tín dụng. Yêu cầu ngày càng khắt khe về điều kiện môi trường và thu xếp vốn cũng khiến nguồn nhiệt điện than mới có tính khả thi không cao.

Với nguồn thủy điện, theo quy hoạch, tổng công suất đến năm 2030 là 29.346 MW, nhưng không thuận lợi vì dung lượng không còn nhiều, có thể gặp rủi ro khi phát triển.

Ngoài ra, với năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió cũng khó đạt được quy mô công suất theo quy hoạch đề ra. Bao gồm cả điện gió trên bờ và gần bờ là 21.880 MW và điện gió ngoài khơi là 6.000 MW. Các nguồn điện mặt trời cũng đang được rà soát, tổng hợp, đánh giá cho phù hợp thực tiễn.

Do các nguồn điện lớn (than, khí) không đảm bảo tiến độ, cơ quan quản lý cho rằng cần thiết tăng quy mô phát triển các dự án điện mặt trời tập trung. Các dự án này có thời gian triển khai nhanh, đáp ứng khả năng cung ứng điện trong thời gian tới. Theo quy hoạch hiện tại, tổng công suất nguồn điện mặt trời tập trung là 12.836 MW, đến 2050 là 168.594 - 189.294 MW. Quy mô điện mặt trời phát triển đến 2030 không nhiều, chỉ thêm 1.500 MW.

Một số nguồn điện khác cũng có thể được ưu tiên nếu điều chỉnh quy hoạch. Ví dụ, theo Quy hoạch Điện VIII, nguồn điện sinh khối, điện sản xuất từ rác đến 2030 có tổng công suất 2.270 MW. Nhưng hiện nhiều địa phương đề xuất đưa thêm vào quy hoạch các dự án này với quy mô tương đối lớn, nhằm góp phần xử lý môi trường. Do đó, Bộ Công Thương cho rằng loại này cần được ưu tiên, phát triển mạnh mẽ.

Ngoài ra,thủy điện tích năng, pin lưu trữ hay nguồn nhập khẩu điện từ Lào cũng được đánh giá là cần thiết, giúp tăng cường thêm khả năng đáp ứng cho nhu cầu sử dụng, giảm thiểu nguy cơ thiếu điện những năm tới.

Cũng theo Bộ Công Thương, kế hoạch thực hiện Quy hoạch Điện VIII đã gây ra những khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Do đó, việc rà soát tình hình thực hiện các công trình lưới điện để điều chỉnh phù hợp với tiến độ các nguồn điện và cập nhật, bổ sung các công trình lưới điện vào Quy hoạch Điện VIII là cần thiết để làm cơ sở triển khai thực hiện.