Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0): Những dấu mốc quan trọng

Ngày 30/9/1992, Bộ trưởng Bộ Năng lượng đã ký Quyết định thành lập Ban chuẩn bị sản xuất Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia trực thuộc Công ty Điện lực 1.

Ngày 11/4/1994, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia được thành lập theo Quyết định số 180 NL/TCCB-LĐ của Bộ Năng lượng, là đơn vị trực thuộc Bộ Năng lượng; với nhiệm vụ trọng tâm là chỉ huy điều hành hệ thống sản xuất, truyền tải, phân phối điện năng trong hệ thống điện quốc gia, nhằm đạt kết quả tối ưu về kỹ thuật và kinh tế; đảm bảo hệ thống điện quốc gia vận hành liên tục, tin cậy, an toàn.

Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt trực tiếp chỉ đạo công tác đóng điện đường dây 500 kV Bắc - Nam năm 1994. (Ảnh: Tạp chí Công Thương)

Ngày 27/5/1994, cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã tới phòng điều khiển của Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia để chỉ đạo công tác đóng điện đường dây 500 kV Bắc - Nam. Trước sự chứng kiến của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, của Bộ Năng lượng, của các ban, ngành và đơn vị, các kỹ sư của Trung tâm đã tiến hành đóng điện thành công đường dây 500 kV. Thời điểm đầu tiên hòa điện 4 tổ máy của Nhà máy Thủy điện Hoà Bình với Hệ thống điện miền Nam vào 19h07’ ngày 27/5/1994 đã trở thành mốc lịch sử của sự thống nhất hệ thống điện trong cả nước, đánh dấu một bước phát triển mới của hệ thống điện Việt Nam nói chung và công tác điều độ hệ thống điện ở Việt Nam nói riêng.

Ngày 24/10/1995, tại Quyết định số 559 NL/TCCB-LĐ của Bộ Năng lượng, chuyển Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia về trực thuộc Tổng công ty Điện lực Việt Nam (nay là Tập đoàn Điện lực Việt Nam - EVN). Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia trở thành đơn vị thành viên trực thuộc EVN. Nhiệm vụ mới giao thêm cho Trung tâm là tiếp nhận điều hành trực tiếp tất cả các nhà máy điện có công suất tổ máy trên 30 MW nhằm khai thác hiệu quả tổng hợp các nhà máy điện, đảm bảo việc cung cấp điện an toàn, ổn định cho các nhu cầu dùng điện trên phạm vi toàn quốc.

Thực hiện chủ trương đổi mới doanh nghiệp Nhà nước của Chính phủ, ngày 31/12/1998, với các Quyết định số 82, 83, 84/QĐ-BCN của Bộ Công nghiệp, các Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Bắc, Trung, Nam được sáp nhập với Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia, tạo nên Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia thống nhất với hai cấp điều độ hệ thống điện quốc gia và cấp điều độ hệ thống điện miền. Toàn Trung tâm đảm nhận nhiệm vụ điều hành trực tiếp hệ thống điện bao gồm các nhà máy điện có công suất trên 30 MW, hệ thống truyền tải từ cấp điện áp 110 - 500 kV.

Hệ thống máy chủ tại A0 - Ảnh chụp năm 2008. (Ảnh: Tạp chí Công Thương)

Căn cứ theo Quyết định số 144/EVN/HĐQT-TCCB.LĐ ngày 12/5/1999 và Quyết định số 173/EVN/HĐQT-TCCB-LĐ ngày 19/6/1999 của EVN, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia có 5 chức năng chính: Thứ nhất, lập phương thức hoạt động và chỉ huy vận hành hệ thống điện quốc gia từ các khâu truyền tải đến phân phối điện năng theo quy trình nhiệm vụ và phân cấp điều độ hệ thống điện quốc gia đã được phê duyệt; Thứ hai, quản lý hệ thống SCADA (kiểm soát, điều khiển, thu thập và quản lý số liệu)/EMS (hệ thống quản lý năng lượng) phục vụ sản xuất; Thứ ba, hoạt động tư vấn trong lĩnh vực lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế lắp đặt hệ thống rơle bảo vệ và tự động hoá hệ thống điện, hệ thống SCADA/EMS và hệ thống máy tính chuyên dụng và các dịch vụ khác liên quan đến tính toán hệ thống điện, thiết bị điện, ứng dụng tin học, điều khiển vào sản xuất; Thứ tư, quản lý, thiết kế, lắp đặt, bảo quản, sửa chữa hệ thống thông tin viễn thông phục vụ điều hành sản xuất kinh doanh trong hệ thống điện theo quy chế phân cấp của EVN; Thứ năm, thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học và ứng dụng vào sản xuất.

Năm 2004, Trung tâm đảm nhận thêm chức năng tham gia thiết kế thị trường điện nội bộ EVN và trực tiếp vận hành thị trường điện này từ tháng 1/2007 đến tháng 7/2007. Với những đóng góp của Trung tâm, thị trường điện nội bộ EVN được đánh giá rất thành công và là tiền đề quan trọng cho việc hình thành thị trường phát điện cạnh tranh chính thức.

Ngày 1/8/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 753/QĐ-TTg phê duyệt chủ trương chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước tại Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO) - tiền thân là A0 từ Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp về Bộ Công Thương. Cụ thể, phê duyệt chủ trương chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước tại Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO) từ Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp về Bộ Công Thương sau khi hoàn thành việc tách, thành lập NSMO theo quy định pháp luật và Quyết định số 752/QĐ-TTg ngày 1/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ.