Thị trường Ấn Độ - Cơ hội để Nga củng cố thị phần xuất khẩu dầu thô ở châu Á

Thị trường dịch vụ khoan dầu khí chỉ có thể phục hồi từ cuối năm 2021

Chính quyền Tổng thống J. Biden tạm dừng cấp phép khoan dầu khí

Tuy nhiên trong tháng 12/2020 vừa qua, các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ đã hoạt động hết công suất, đồng thời nhu cầu nhập khẩu dầu của nước này tăng lên đáng kể. Sau đại dịch, nhu cầu tiêu thụ dầu mỏ của Ấn Độ sẽ tiếp tục tăng và nước này có thể tăng nguồn dầu thô nhập khẩu từ Nga. Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng tăng trở lại, các công ty Ấn Độ có thể sẽ tham gia dự án Vostok Oil.

Nhu cầu tăng trưởng vào cuối năm

Theo Economictimes, nhập khẩu dầu thô của Ấn Độ trong tháng 12/2020 tăng mạnh, vượt mức 5 triệu thùng/ngày. Đây là sản lượng nhập khẩu trong tháng cao nhất trong ba năm trở lại đây. Các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ đang cần nhập khẩu nhiên liệu thô khi nhu cầu các sản phẩm dầu mỏ phục hồi nhanh chóng, nhất là nhu cầu về xăng và dầu diesel. Sự gia tăng nhu cầu nhập khẩu dầu thô của Ấn Độ trong tháng 12/2020 song song với gia tăng tiêu thụ dầu ở các thị trường châu Á khác, chủ yếu là ở Trung Quốc trong bối cảnh kinh tế nước này phục hồi hoàn toàn sau đại dịch. Sự gia tăng các nguồn cung sang Ấn Độ cũng đang góp phần làm giảm lượng dự trữ dầu tại các kho nổi và hỗ trợ giá dầu thô toàn cầu.

Trong tháng 12 vừa qua, số lượng chuyến hàng dầu thô đến Ấn Độ đã tăng gần 29% so với tháng 11 và tăng 11% so với cùng kỳ năm 2019. Các chuyên gia Ấn Độ cho rằng, lý do cho sự tăng trưởng nhập khẩu là do tiêu thụ các sản phẩm dầu mỏ tại thị trường nội địa tăng mạnh. Thị trường tiêu thụ đã tăng trưởng 4 tháng liên tiếp và đạt giá trị cao nhất trong 11 tháng đầu năm 2020. Các nhà máy lọc dầu tại nước này đang hoạt động gần hết công suất, đồng thời bổ sung dự trữ, kỳ vọng giá nhiên liệu sẽ tăng trong mùa đông này. Điều này sẽ thúc đẩy phục gia tăng tỷ suất lợi nhuận lọc dầu.

Mặc dù nhập khẩu dầu thô tăng đáng kể trong tháng 12/2020, nhập khẩu dầu thô trong cả năm 2020 của nước này ghi nhận giảm khoảng 10% so với năm 2019, đạt mức trung bình 4,04 triệu thùng/ngày, mức thấp nhất trong 5 năm qua. Trước đó đã có thông tin cho rằng mức tiêu thụ các sản phẩm dầu mỏ ở Ấn Độ trong năm 2020 đã giảm lần đầu tiên sau hai thập kỷ. Do các biện pháp tự cách ly, hạn chế đi lại trong thời gian cao điểm của đại dịch, các hoạt động kinh tế của nước này đã giảm đáng kể, dẫn đến giảm nhu cầu xăng dầu trong nước. Theo số liệu sơ bộ của Bộ công nghiệp dầu mỏ Ấn Độ, tiêu thụ xăng, dầu diesel và nhiên liệu hàng không trong năm 2020 đã giảm 10,8% so với năm 2019, đạt mức 193,4 triệu tấn.

Giảm sự phụ thuộc vào OPEC

Trong tháng 12/2020, thị phần của các nước OPEC trong cơ cấu nhập khẩu dầu của Ấn Độ đã giảm xuống 67%, mức thấp nhất từ trước tới nay. Tính theo năm tài chính thì thị phần của OPEC trong 9 tháng đầu năm tại thị trường Ấn Độ đạt 74%. Sau khi giảm nhập khẩu dầu từ Trung Đông, Châu Phi và Mỹ trong tháng 12/2020, Ấn Độ đã tăng mua dầu thô từ các quốc gia Nam Mỹ và từ khu vực Caspi. Trong tháng 12/2020, Iraq dẫn đầu về nguồn cung dầu thô cho Ấn Độ, tiếp theo là KSA và UAE, Nigeria, Brazil và Mỹ.

Trong chuyến thăm Ấn Độ vào tháng 02/2020, cựu Tổng thống Mỹ D.Trump đã cam kết sẽ tăng đáng kể nguồn cung năng lượng, bao gồm dầu mỏ cho Ấn Độ. Do không đủ năng lượng dự trữ dầu thô trong nước, Chính phủ Ấn Độ đã có ý định mua và dự trữ dầu thô tại Mỹ. Đại dịch Covid-19 bùng phát khiến nguồn cung dầu thô của Mỹ cho Ấn Độ gặp khó khăn. Tình trạng thiếu hụt công suất dự trữ dầu thô đã khiến giá dầu WTI lần đầu tiên rơi xuống mức âm vào ngày 20/4/2020. Đối với Nga, Ấn Độ không phải là thị trường nhập khẩu dầu thô hàng đầu. Theo hợp đồng hàng năm, trong năm 2020 giữa Rosneft và Tập đoàn Dầu khí Ấn Độ, Nga cung cấp cho Ấn Độ 2 triệu tấn dầu thô. Một số lô dầu thô khác của Nga cũng đã được phân phối tại Ấn Độ thông qua các công ty thương mại dầu khí quốc tế.

Từ năm 2016, Rosneft cùng với công ty hàng hóa quốc tế Trafigura và quỹ UCP đã mua một nhà máy lọc dầu ở thành phố Vadinar, công suất 20 triệu tấn/năm. Nhà máy được trang bị các thiết bị công nghệ cao hiện đại, có thể chế biến được dầu thô có hàm lượng muối cao. Mức độ chế biến sâu đạt trên 95%. Nhà máy cũng sở hữu một cảng nước sâu, có thể tiếp nhập các tàu loại VLCC (trọng tải trên 200.000 tấn). Rosneft và các đối tác cũng sở hữu một mạng lưới bán lẻ xăng dầu tại Ấn Độ với hơn 2.700 trạm xăng dầu. Tất cả tài sản của Rosneft tại Ấn Độ được sáp nhập vào công ty Nayara Energy. Rosneft đã lên kế hoạch cung cấp dầu thô từ Venezuela cho nhà máy lọc dầu của mình tại Ấn Độ bằng cách cung cấp các khoản vay cho Venezuela để đổi lấy dầu thô. Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt của chính quyền Trump đối với chính quyền Maduro đã cản trở kế hoạch đó. Dưới áp lực của Mỹ, các công ty Ấn Độ, bao gồm Nayara Energy đã chính thức từ chối mua dầu của Venezuela.

Các công ty Ấn Độ có khả năng tham gia dự án Vostok Oil

Sản lượng khai thác dầu thô của Ấn Độ chỉ đạt 600.000 thùng/ngày. Do đó, 85% nhu cầu dầu của nước này phụ thuộc vào các nguồn nhập khẩu. Sản lượng khai thác có xu hướng giảm buộc các công ty nhà nước của Ấn Độ phải đầu tư mạnh vào sản xuất dầu khí ở nước ngoài. Một số công ty Ấn Độ, trong đó lớn nhất là ONGC Videsh đang tham gia vào một số dự án sản xuất dầu ở Nga.

Theo thông báo của Bộ dầu khí và công nghiệp Ấn Độ, sau cuộc đàm phán với Rosneft vào tháng 02/2020 đã có một thỏa thuận khung được ký kết về việc một số công ty Ấn Độ tham gia vào dự án Vostok Oil. Dự án này đang được Rosneft thực hiện, dự kiến phát triển một nhóm các mỏ dầu với trữ lượng đã được chứng minh lên tới 6 tỷ tấn ở phía bắc Vùng Krasnoyarsk. Theo thông tin từ Rosneft, sản lượng khai thác dầu thô trong khuôn khổ Vostok Oil sẽ đạt 25 triệu tấn/năm vào năm 2024 và tăng lên đến 115 triệu tấn/năm vào năm 2030. Tuy nhiên, sự sụt giảm nhu cầu tiêu thụ dầu mỏ trong thời gian đại dịch khiến các công ty Ấn Độ đã từ chối tham gia Vostok Oil. Cuối năm 2020, Rosneft đã khởi động dự án một cách độc lập với sự hỗ trợ của Trafigura, sở hữu 10% cổ phần của dự án.

Nhu cầu tiêu thụ dầu tăng nhanh vào cuối năm 2020 trong bối cảnh kinh tế phục hồi sau đại dịch có thể thúc đẩy quyết định cuối cùng về việc tham gia dự án Vostok Oil của các công ty Ấn Độ. Theo các nguồn tin từ Ấn Độ, Chính phủ nước này đã nối lại các cuộc thảo luận về nhu cầu đầu tư vào các tài sản dầu mỏ ở Nga. Chỉ có sự can thiệp của Mỹ mới có thể ngăn chặn điều này. Theo một số chuyên gia Ấn Độ, Tổng thống Joe Biden sẽ tiếp tục đường lối của người tiền nhiệm và sẽ bằng mọi cách cản trở sự hợp tác của Rosneft với các công ty nước ngoài, trong đó có Ấn Độ. Dự án Vostok Oil đầy tham vọng của Nga được xem là đối thủ cạnh tranh với các dự án của Mỹ, bao gồm cả trong lĩnh vực sản xuất dầu đá phiến.

Viễn Đông