Tăng phân cấp, phân quyền để ứng phó linh hoạt, hiệu quả với các tình huống

Luật hóa nguyên tắc ứng phó linh hoạt trong tình huống khẩn cấp

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Đại tướng Phan Văn Giang - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng trình bày Tờ trình dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp. Theo đó, việc xây dựng và ban hành luật nhằm thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; khắc phục những bất cập hiện có, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong ứng phó với các tình huống đặc biệt.

Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng báo cáo với Quốc hội nội dung cơ bản của dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp/Ảnh: Quốc hội

Dự thảo luật gồm 6 chương, 42 điều, quy định đầy đủ về nguyên tắc, trình tự, thủ tục, thẩm quyền ban bố, công bố, bãi bỏ tình trạng khẩn cấp (TTKC); các biện pháp được áp dụng trong TTKC; tổ chức thi hành và xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan.

Một điểm đáng chú ý là quy định tăng cường phân cấp, phân quyền. Cụ thể, trong trường hợp cấp bách, Thủ tướng Chính phủ hoặc Chủ tịch UBND cấp tỉnh được quyền quyết định áp dụng các biện pháp chưa được pháp luật hiện hành quy định, đồng thời có trách nhiệm báo cáo cơ quan có thẩm quyền trong thời gian sớm nhất. Điều này nhằm đảm bảo sự linh hoạt trong xử lý các tình huống đột xuất, bất ngờ, phù hợp với quy định tại Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi năm 2025.

Chương III của dự thảo luật quy định cụ thể các biện pháp được áp dụng trong TTKC, bao gồm ứng phó thảm họa thiên tai, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh, sự cố bức xạ hạt nhân, cũng như trong các tình huống về quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội. Các biện pháp hỗ trợ, cứu trợ và khắc phục hậu quả cũng được luật hóa, kèm theo chính sách đối với các lực lượng tham gia ứng phó.

Đặc biệt, dự thảo quy định về tổ chức lực lượng thi hành trong TTKC, gồm Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Dân quân tự vệ, Viện kiểm sát, Tòa án, cơ quan thi hành án và các đội công tác đặc biệt. Trong trường hợp cần thiết, Thủ tướng đề nghị Chủ tịch nước điều động lực lượng vũ trang đến địa bàn xảy ra TTKC, hoặc các Bộ trưởng có thể trực tiếp điều động lực lượng hỗ trợ theo thẩm quyền.

Bên cạnh đó, Luật cũng đề cập đến chế độ, chính sách đào tạo, huấn luyện, diễn tập và đảm bảo điều kiện hoạt động cho các lực lượng này để sẵn sàng triển khai khi tình huống khẩn cấp phát sinh.

Đảm bảo thống nhất, không chồng chéo với luật chuyên ngành

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Lê Tấn Tới cho biết, cơ quan thẩm tra nhất trí với sự cần thiết ban hành luật và cho rằng luật sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về TTKC.

Tuy nhiên, ông Tới nhấn mạnh rằng Luật Tình trạng khẩn cấp không nhằm thay thế các luật chuyên ngành hiện hành mà sẽ bổ sung, làm rõ các khái niệm, thẩm quyền và biện pháp áp dụng trong TTKC nhằm tạo sự đồng bộ và thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Lê Tấn Tới

Về tổ chức lực lượng, nhiều ý kiến đề nghị cần phân định rõ lực lượng chuyên trách, lực lượng kiêm nhiệm và lực lượng rộng rãi; đồng thời bổ sung quy định về cơ chế phối hợp, huấn luyện định kỳ và chính sách thường xuyên để nâng cao năng lực sẵn sàng ứng phó.

Cơ quan thẩm tra cũng đồng tình với việc giao quyền linh hoạt cho Thủ tướng và Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong xử lý tình huống, nhưng đề nghị rà soát kỹ các quy định liên quan đến thẩm quyền của chính quyền địa phương, đảm bảo phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền hai cấp hiện nay.

Theo đánh giá chung, việc ban hành Luật Tình trạng khẩn cấp là bước đi kịp thời, góp phần nâng cao năng lực điều hành và tổ chức thực hiện trong các tình huống khẩn cấp, đồng thời khẳng định vai trò chủ động của Nhà nước trong việc bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân, bảo đảm ổn định chính trị và an ninh quốc gia.

Luật Tình trạng khẩn cấp dự kiến sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/12/2026. Quốc hội sẽ tiếp tục xem xét, cho ý kiến hoàn thiện dự thảo trong các kỳ họp tiếp theo trước khi thông qua.