Quan hệ Nga - phương Tây: Băng đang tan?

Năng lượng Mới số 413

Tình hình Ukraina được cải thiện

Mọi căng thẳng giữa Nga với Mỹ và châu Âu trong năm qua gắn chặt với tình hình tại Ukraina. Nay khi cuộc xung đột tại Ukraina đã hạ nhiệt thì quan hệ Nga - phương Tây đương nhiên cũng hòa dịu theo.

Nếu trong mấy tháng gần đây, Ukraina phải ứng trước tiền để mua khí đốt của Nga thì từ hôm 2/4, hai nước đã đạt được một thỏa thuận mới về cung cấp khí đốt cho quý II/2015. Không những không phải ứng tiền trước, Ukraina còn được mua khí đốt của Nga với giá ưu đãi. Theo thỏa thuận vừa ký, Tập đoàn Gazprom của Nga chấp nhận bán khí đốt cho Tập đoàn Naftogaz của Ukraina với giá 248USD/1.000m³, trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 6/2015, thấp hơn mức giá trong hợp đồng cũ là 329USD, vừa hết hạn cuối tháng 3.

Tổng thống Nga Vladimir Putin trong cuộc gặp Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras ngày 8/4 tại Moskva

Hằng năm, Ukraina tiêu thụ khoảng 50 tỉ m³ khí đốt, trong khi chỉ sản xuất được 20 tỉ m³. Số lượng còn lại phụ thuộc hoàn toàn vào Tập đoàn Gazprom của Nga. Ukraina còn là trạm trung chuyển của hơn 60 tỉ m³ khí đốt mà các tập đoàn châu Âu mua của Nga, chiếm 1/2 lượng khí đốt của Nga cung cấp cho Liên minh châu Âu. Theo Ủy ban châu Âu, khối lượng dự trữ khí đốt của Ukraina phải đạt ít nhất ở mức 10 tỉ m³ thì mới bảo đảm được việc trung chuyển cho châu Âu.

Bộ Năng lượng Ukraina đánh giá thỏa thuận trên là một thành công về mặt kinh tế trong bối cảnh quan hệ Nga - Ukraina đang hạ nhiệt. Đây cũng là kết quả từ việc các bên thực thi nghiêm túc thỏa thuận ngừng bắn toàn diện được chính quyền Kiev ký với đại diện các tỉnh miền Đông hôm 12/2 tại Minsk, thủ đô Belarus. Một trong bước đi mới nhất của chính quyền Kiev trong việc thực thi thỏa thuận Minsk 2 là việc cấp quy chế tự quản đặc biệt cho gần 30 khu vực tại hai tỉnh Donetsk và Lugansk ở miền Đông.

Theo quyết định của Quốc hội Ukraina ngày 8/4, quy chế tự quản đặc biệt được trao cho vùng Donbass là một trong 13 bước đi cụ thể trong giải pháp tổng thể được Nhóm tiếp xúc ba bên (Nga, Ukraina và Tổ chức An ninh và hợp tác châu Âu - OSCE) ký ngày 12/2 vừa qua để giải quyết cuộc xung đột tại miền Đông Ukraina.

Liên quan tới quan hệ giữa chính quyền Kiev và các tỉnh miền Đông Ukraina, ngày 6/4, Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng thông báo đã trao trả cho phía quân đội Ukraina 16 tù binh, đồng thời khẳng định đây là số binh sĩ cuối cùng của phía Kiev bị các tay súng ở Donetsk bắt làm tù binh. Trên trang mạng xã hội Twitter, Tổng thống Ukraina Petro Poroshenko cũng đã xác nhận thông tin này. Phát biểu với báo giới sau khi trao trả phía Kiev 16 tù binh, đại diện Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng cho hay, trước đó phía Donetsk cũng đã thả 1 tù binh vì mẹ của người này bị đột quỵ. Lực lượng này cũng khẳng định Kiev đang giam giữ khoảng 1.400 tù binh của Donetsk. Về phần mình, chính quyền Kiev cho rằng Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng vẫn chưa thả tất cả các tù binh và hiện đang giam giữ gần 400 người nữa. Trao đổi tù binh là một trong số 13 điểm của thỏa thuận Minsk 2 được các bên ký kết 12/2 vừa qua.

Putin sẽ sang Mỹ?

Về quan hệ với Mỹ, ngày 30/3, báo Kommersant (Nga) dẫn nguồn tin thân cận với Điện Kremlin nói rằng, Tổng thống Nga Putin có thể sẽ đến Mỹ để tham dự lễ khai mạc Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc (LHQ). Chuyến đi Mỹ của Tổng thống Nga Vladimir Putin đang được chuẩn bị và nguồn tin từ Ban thư ký LHQ đã xác nhận thông tin này. Nếu điều này xảy ra thì đây là lần đầu tiên kể từ 10 năm qua ông Putin sang Mỹ. Trước đó, ông đã tham dự Đại hội đồng LHQ vào năm 2003 và 2000. Năm 2008, Tổng thống Nga là ông Dmitry Medvedev đã có bài diễn thuyết tại Đại hội đồng LHQ. Những năm gần đây, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov là người đại diện cho Nga tham dự các sự kiện ở LHQ.

Thư ký báo chí Dmitry Peskov của ông Putin nói rằng chưa có quyết định cuối cùng về chuyến đi này và muốn giảm tầm quan trọng của sự kiện này. “Tham dự kỳ họp Đại hội đồng LHQ là một trong những lựa chọn đang được xem xét. Tất cả mọi thứ phụ thuộc vào tình hình quốc tế. Và việc thăm viếng này không phải vấn đề quan trọng, chỉ là một dịp kỷ niệm thôi”. Phiên họp Đại hội đồng LHQ lần thứ 70 sẽ diễn ra từ ngày 15 đến 28/9/2015 dự kiến thu hút hàng loạt lãnh đạo cấp cao các nước tham dự.

Trong một động thái nhằm xoa dịu những căng thẳng với châu Âu, ngày 7/4 vừa qua, phát biểu với báo giới, Bộ trưởng Nông nghiệp Nga Nikolai Fedorov cho hay Chính phủ Nga có thể xem xét việc dỡ bỏ các lệnh cấm nhập khẩu lương thực - thực phẩm đối với một số quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU). Theo Bộ trưởng Fedorov, Moskva có thể cân nhắc đi đến dỡ bỏ lệnh cấm đối với một số nước nằm trong danh sách các nước chịu các án phạt của Nga, do Tổng thống Vladimir Putin quyết định, dựa trên đánh giá mối quan hệ tương hỗ giữa Nga với các quốc gia đó, thậm chí có thể rút một số quốc gia ra khỏi danh sách nói trên. Ông cũng xác nhận Chính phủ Nga hiện đã nhận được đề nghị dỡ bỏ lệnh cấm của các nước Hy Lạp, Cộng hòa Syprus và Hungary và đang trong quá trình xem xét.

Cùng ngày, Cơ quan Kiểm soát hàng nông sản Nga Rosselkhoznadzor thông báo đã nhất trí với phía Hy Lạp và Hungary những chi tiết trong công tác kiểm tra các doanh nghiệp nước này là nhà cung cấp thực phẩm có nguồn gốc động vật vào thị trường Nga. Theo Rosselkhoznadzor, Nga sẽ tiến hành kiểm tra gần 20 doanh nghiệp ở mỗi nước nói trên, dự kiến bắt đầu từ ngày 20/4 tới. Trước đó, ngày 3/3, Hy Lạp đã gửi thư cho Rosselkhoznadzor, trong đó đề nghị xóa tên hàng loạt sản phẩm nông sản của Athens khỏi danh mục hạn chế tạm thời của Nga và cho phép xuất khẩu vào Nga một số mặt hàng như như dâu tây, kiwi, đào, cá và hải sản.

Nhằm đáp trả các biện pháp trừng phạt Nga của phương Tây liên quan cuộc khủng hoảng Ukraina, Nga đã áp đặt lệnh cấm nhập khẩu các mặt hàng nông sản như rau quả, cá và hải sản từ các nước Liên minh châu Âu, Canada, Mỹ, Na Uy và Australia. Lệnh cấm của Nga dự kiến sẽ hết hạn vào ngày 8-8 tới.

Với mong muốn tiếp tục cải thiện quan hệ, ngày 8/4, Pháp tuyên bố ngoại trưởng nước này cùng Đức, Nga và Ukraina sẽ gặp nhau tại thủ đô Berlin của Đức vào ngày 13/4 tới để tiếp tục thảo luận về lệnh ngừng bắn Minsk 2 nhằm kết thúc một năm cuộc chiến đẫm máu ở miền Đông Ukraina. Phát biểu sau cuộc hội đàm với người đồng cấp Ukraina Pavlo Klimkin tại Paris, Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius khẳng định sẽ tới Berlin vào tối 13/4 và sẽ tham gia cuộc gặp bốn bên về Ukraina. Trong khi đó, Thủ tướng Hy Lạp, một thành viên của EU, đang có chuyến thăm Nga. Tại cuộc hội đàm với Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras ngày 8/4 tại Moskva, Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố Nga sẵn sàng xây dựng mối quan hệ đôi bên cùng có lợi với Hy Lạp và sự hợp tác hiệu quả giữa Moskva và Athens sẽ đem lại lợi ích cho cả hai nước cũng như EU.

Với những tín hiệu trên, giới quan sát nhận định rằng quan hệ Nga và phương Tây sẽ được cải thiện rõ nét nhất từ đây đến cuối năm bởi lẽ tình hình tại Ukraina đang diễn ra theo chiều hướng có lợi cho mối quan hệ trên.

S.Phương (tổng hợp)