Người về từ Hồng Cúm

Cựu chiến binh Trần Văn Tuất kể lại những tháng ngày vất vả mà hào hùng.

Chúng tôi may mắn được gặp cựu chiến binh Trần Văn Tuất (tại thôn Trí An, xã Nam Hoa, huyện Nam Trực, Nam Định) - chiến sĩ Điện Biên năm xưa - vào một ngày sáng tháng 5 lịch sử.

Bên ấm trà, người cựu chiến binh nay đã 91 tuổi chia sẻ ông có một tuổi thơ thiếu may mắn. Mới được 2 tháng tuổi ông mất cha, người mẹ góa gắng nuôi ông được thêm 5 năm thì phải đi ở vú. Từ đó, cậu bé Tuất bắt đầu những tháng năm phải đi ăn nhờ ở đậu, hết nhà chú lại đến nhà mấy bà cô, cuối cùng là đi ở đợ, chăn bò, cắt cỏ cho một địa chủ trong làng.

Năm 1951 như bao thanh niên cùng thế hệ, Trần Văn Tuất rời làng quê, nhập ngũ, được biên chế vào Trung đoàn 57, Đại đoàn 304 (sau là Sư đoàn 304), đóng quân tại Thanh Hóa.

Cục diện chiến tranh ở Đông Dương nhanh chóng thay đổi. Tháng 9/1953, Bộ Chính trị quyết định mở cuộc tiến công chiến lược Đông Xuân 1953-1954. Trong bối cảnh đó chàng lính trẻ Trần Văn Tuất cùng đồng đội ở Trung đoàn 57 hành quân thần tốc từ Thọ Xuân (Thanh Hóa) về phía tây, lần lượt qua Ngọc Lạc, Suối Bút, Mộc Châu rồi quay về hướng đông, qua Thanh Sơn, vượt sông Hồng, “ém quân” tại địa bàn tỉnh Phú Thọ.

Đến ngày 6/1/1954 các ông tiếp tục nhận lệnh vượt sông Hồng, theo đường công binh và đường thanh niên xung phong mới mở qua Lũng Lô, Nghĩa Lộ, Cò Nòi, Sơn La để lên Điện Biên. Sau hơn một tháng hành quân ròng rã, vượt núi, băng rừng, ngày 8/2/1954 chàng lính trẻ Trần Văn Tuất cùng đồng đội đặt chân đến trận địa Hồng Cúm - nơi ít ngày sau các ông bắt đầu “sống mái với quân thù” sau những ngày gian khó đào hầm hào chuẩn bị trận địa.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng cán bộ chỉ huy họp bàn kế hoạch tác chiến trong chiến dịch Điện Biên Phủ 1954

Cụm cứ điểm Hồng Cúm, như đã biết nằm ở phía nam trận địa Điện Biên Phủ (giữa là cụm cứ điểm Mường Thanh, phía bắc là phân khu bao gồm các cứ điểm Him Lam, đồi Độc Lập, Bản Kéo), được bao bọc tứ bề là đồng ruộng, từ rìa lòng chảo vào khoảng 3-4 km; được quân Pháp thiết lập 3 đồn bốt ở hai bờ sông Nậm Rốm với hỏa lực mạnh, có cả sân bay nhằm yểm trợ cho cứ điểm Mường Thanh “khống chế” lòng chảo Điện Biên. “Chiến lược, chiến thuật của quân ta khi đó là bao vây, cô lập cụm cứ điểm Hồng Cúm để chặn quân Pháp từ đây kéo về chi viện cho trung tâm Mường Thanh hoặc chạy sang Lào”, ông Tuất nhớ lại.

Theo người cựu chiến binh, vừa đặt chân đến Hồng Cúm các ông đã nhanh chóng bắt tay ngay vào việc đào hầm, hào, chuẩn bị trận địa. “Đào ngày đào đêm, nghỉ song lại đào, đến bữa thì anh nuôi mang đến cho nắm cơm, ăn xong rồi lại đào. Lúc đầu hệ thống giao thông hào còn cách xa đồn địch, rồi cứ thế gần dần, tiến sát, chạy dọc, rồi luồn qua cả hàng rào đồn địch. Cuối cùng thì hình thành một trận địa hình cánh cung, từ đông sang tây, cắt rời phân khu Hồng Cúm với trung tâm Mường Thanh”, ông Tuất nhớ lại những năm tháng không thể quên.

Tuy nhiên, theo người Cựu chiến binh, dù ở thế “từ trên cao đánh xuống”, “ở quanh núi vây địch giữa thung lũng”, “dùng núi khống chế đồng bằng” nhưng các ông cũng gặp nhiều “bất lợi”, đó là phải đối mặt với một tập đoàn cứ điểm hùng mạnh được quân viễn chinh Pháp thiết lập dựa lưng vào nhau; đối mặt với bãi dây kẽm gai và bãi mìn dày 50-70 mét và là mục tiêu của hoả lực dày đặc của địch. Và, phải “quần nhau với địch” giữa cánh đồng, dưới tầm hoả pháo dày đặc cùng các loại máy bay địch ngay giữa ban ngày.

Trong thế cuộc ấy, các ông lần lượt trải qua gần 40 ngày đêm “sống mái với quân thù". Mở đầu là trận chống lại cuộc phản công của quân Pháp từ Mường Thanh được chúng tiến hành từ ngày 27/3, tiếp đến là trận phản công được địch tiến hành từ ngày 31/3; cuối cùng là giai đoạn bao vây, tiến vào đồn địch, kết thúc thắng lợi vào ngày 7/5.

“Trên hành trình đến chiến thắng, có những thời điểm quân ta, kể cả những người bị thương phải giật dây lựu đạn chờ xì khói rồi mới ném thẳng vào quân địch. Khi lựu đạn cũng hết thì phải dùng cả búa, kìm, cờ lê, chân súng gãy... đánh giáp lá cà. Hy sinh, mất mát không thể kể hết”, giọng người cựu chiến binh già nghẹn ngào.

Nhưng theo ông, giữa chiến trường khốc liệt cũng có những câu chuyện rất đời thường, đáng nhớ. Ví như, trong rất nhiều chiến lợi phẩm các đơn vị thuộc Đại đoàn 304 thu được có một chiếc hòm được địch thả xuống từ máy bay, bên trong có thuốc lá, rượu, xúc xích, áo may ô, lưỡi dao cạo râu và một lá thư. Đây chính là quà của vợ tướng De Castries (Chỉ huy trưởng quân viễn chinh Pháp tại tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ) gửi chồng nhân dịp De Castries được thăng cấp hàm Thiếu tướng. Khi viên tướng bại trận này bị bắt, trở thành tù binh đã được quân ta trao trả lại số quà trên.

Ở tuổi ngoài 90, cựu chiến binh Trần Văn Tuất vẫn mạnh khỏe.

Sau chiến dịch Điện Biên Phủ đại thắng, ông Trần Văn Tuất tiếp tục gắn bó với Trung đoàn 57, đến năm 1960 thì xuất ngũ. Trở về quê ông được giao nhiệm vụ làm Xã đội trưởng. Khi đang làm Phó Chủ tịch UBND xã Nam Hoa ông lại tái ngũ vì cuộc kháng chiến chống Mỹ ngày càng cam go. Sau giải phóng miền Nam ông về công tác tại Ban chỉ huy quân sự huyện Nam Ninh cũ (huyện Nam Trực và Trực Ninh, tỉnh Nam Định ngày nay), đến năm 1982 thì nghỉ hưu. Niềm hạnh phúc lớn của ông là từ đó đến nay được sống khỏe mạnh, quây quần bên đại gia đình với rất đông con, cháu, chắt.

"Cứ đến thời điểm gần những ngày tháng lịch sử như 30/4 hay 7/5, tôi lại nhớ đến kỷ niệm với những người đã từng chung chiến hào, chung miếng cơm vắt, củ sắn lùi... nhưng nay thì kẻ còn người mất. Tôi may mắn hơn còn sống đến bây giờ, nhưng chưa bao giờ nguôi ngoai nỗi nhớ thương các đồng chí, đồng đội..." - ông Tuất nghẹn ngào chia sẻ.

Chia tay người cựu chiến binh già, ngắm nhìn khung cảnh bình yên ở thôn Trí An với những ngôi nhà khang trang, sạch đẹp; con đường trước làng được trải nhựa phẳng lì, được lắp cả đèn cao áp; dòng sông chạy song song bờ được kè đá chắc chắn, sạch sẽ không một cọng rác chúng tôi cảm nhận để có sự yên bình, đổi thay, phát triển này biết bao thế hệ thanh niên Việt Nam, trong đó có những người như ông Trần Văn Tuất đã dấn thân, chiến đấu, hy sinh trong các cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của dân tộc.

An Nhiên - Yên Chi