Trung Quốc trở thành chiến trường giữa các cường quốc dầu mỏ

Bản đồ các cảng, nhà máy lọc dầu, kho trữ dầu, đường ống dầu thô (màu xanh) và đường ống xăng dầu (màu tím) của Trung Quốc. Số liệu của BakerInstitute tháng 3 năm 2020

Nhập khẩu tăng kéo theo lọc dầu tăng

Hoạt động lọc dầu sơ cấp tại các nhà máy lọc dầu của Trung Quốc trong tháng 3 đã tăng hơn 19,7% so với cùng kỳ năm 2020. Sự gia tăng đáng kể hoạt động lọc dầu là do nền kinh tế Trung Quốc hồi phục hoàn toàn sau đại dịch Covid-19, đồng thời là do sự tích trữ các sản phẩm dầu mỏ, chủ yếu là nhiên liệu động cơ trước mùa bảo dưỡng các nhà máy lọc dầu. Theo Tổng cục thống kê Trung Quốc, sản lượng lọc dầu của Trung Quốc trong tháng 03/2021 đạt 59,79 triệu tấn (tương đương 14,08 triệu thùng/ngày). Tổng sản lượng dầu thô tinh chế trong quý I/2021 đã lên tới 174,04 triệu tấn, cao hơn 16,5% so với quý I/2020.

Việc gia tăng hoạt động lọc dầu có thể xuất phát từ việc nhập khẩu dầu của nước này đã tăng 21% trong và sau thời gian đại dịch. Điều này đã hỗ trợ đáng kể cho giá dầu thế giới mặc dù nguồn cung nguyên liệu thô cho các nhà máy lọc dầu của Trung Quốc được dự báo sẽ giảm trước mùa bảo dưỡng theo kế hoạch. Nhập khẩu dầu trong tháng 03/2021 của Trung Quốc đạt 11,6 triệu thùng/ngày, cao hơn mức 11,08 triệu thùng/ngày trong các tháng 1 và 2 trước đó. Ngoài ra, sản lượng khai thác dầu trong nước trong tháng 3 đã tăng thêm 130.000 thùng/ngày, lên mức 4,02 triệu thùng/ngày, cao hơn mức trung bình của hai tháng đầu năm nay. Lượng dầu nhập khẩu dư thừa đã được chuyển đến các cơ sở lưu trữ dầu. Trung Quốc không công bố thông tin chính thức về dự trữ dầu chiến lược và thương mại, nhưng theo tính toán của các cơ quan phương Tây vào tháng 03/2021, Trung Quốc đã tăng dự trữ thêm 1,63 triệu thùng/ngày. Trước đó vào tháng 1 và 2, nước này đã bổ sung và các kho dự trữ thêm 920.000 thùng/ngày.

Trong năm 2020, sau khi thế giới bắt đầu áp dụng các biện pháp kiểm dịch nghiêm ngặt, giá dầu đã sụp đổ. Các công ty Trung Quốc đã nhanh chóng tận dụng cơ hội này, tích cực mua nguyên liệu thô giá rẻ trên khắp thế giới, kể cả ở châu Âu. Nước này nhập khẩu dầu thô nhiều hơn đáng kể so với công suất vận hành của các nhà máy lọc dầu. Tất cả lượng dầu dư thừa được chuyển vào các kho dự trữ chiến lược và thương mại. Các tổ chức phương Tây cho rằng, các cơ sở lưu trữ dầu tại Trung Quốc đang dần đầy. Cuối tháng 02/2021, trên thị trường còn xuất hiện thông tin cho rằng, lượng dự trữ dầu tích lũy của Trung Quốc đã đạt mức khổng lồ và có thể đáp ứng nhu cầu trong nước trong vòng 100-120 ngày. Bên cạnh đó, chính quyền Trung Quốc đã thực hiện chính sách nới lỏng nhằm đảm bảo nhu cầu tiêu thụ dầu trong nước: mở rộng xây dựng các kho chứa dầu, thành lập hệ thống vận chuyển dầu thống nhất, giúp sử dụng hiệu quả tất cả các kho chứa dầu và gia tăng công suất lọc dầu.

Công suất lọc dầu tăng bất chấp nhu cầu hạn chế

Trung Quốc đang không ngừng gia tăng công suất lọc dầu để đáp ứng nhu cầu các sản phẩm dầu mỏ của chính mình mà còn cả nhu cầu các sản phẩm hóa dầu. Cuối năm 2020, Trung Quốc đã vượt Mỹ về sản lượng lọc dầu sơ cấp do nhiều nhà máy lọc dầu tại Mỹ giảm đáng kể sản lượng trong thời gian đại dịch. Ngoài ra, Trung Quốc đang nỗ lực trở thành quốc gia dẫn đầu về xuất khẩu các sản phẩm dầu mỏ sang các nước láng giềng.

Theo báo cáo mới nhất từ Viện nghiên cứu kinh tế và công nghệ (IIET) của tập đoàn dầu khí CNPC, tổng công suất của các nhà máy lọc dầu Trung Quốc trong năm 2021 dự kiến sẽ đạt 900 triệu tấn (tương đương 18 triệu thùng/ngày), tăng 4,5% so với năm 2020. CNPC vẫn là công ty dầu khí tích hợp trục dọc nhà nước lớn nhất tại Trung Quốc. IIET dự kiến nhu cầu về nhiên liệu dầu diesel tại thị trường nội địa Trung Quốc trong năm 2021 sẽ đạt 190 triệu tấn, giảm 0,8% so với năm 2020. Sự gia tăng lượng hàng hóa vận chuyển sau đại dịch Covid-19 đã không dẫn đến gia tăng nhu cầu về nhiên liệu diesel vì nhiên liệu LNG đã được sử dụng thay thế diesel nhiều hơn trong lĩnh vực giao thông vận tải. Số lượng phương tiện sử dụng LNG làm nhiên liệu tại Trung Quốc dự kiến sẽ tăng 30% trong năm nay, đạt 1 triệu chiếc.

Do doanh số bán xe du lịch tăng trưởng (dự kiến doanh số sẽ tăng lên 21,7 triệu chiếc, cao hơn 7,5% so với năm 2020), tiêu thụ xăng dầu năm 2021 được dự báo sẽ tăng 0,8% so với năm 2020, lên mức 157 triệu tấn. Tiêu thụ nhiên liệu hàng không được dự báo sẽ tăng 13% so với năm 2020, lên mức 37,5 triệu tấn, song vẫn thấp hơn 2,7% so với năm 2019 (thời điểm chưa bùng phát đại dịch).

Do nhu cầu trong nước hạn chế, các công ty Trung Quốc đang có kế hoạch tăng đáng kể xuất khẩu các sản phẩm xăng dầu sang các nước láng giềng. Năm ngoái, do các hạn chế được áp dụng trong thời gian đại dịch, xuất khẩu các sản phẩm xăng dầu của Trung Quốc đã giảm 17,4% so với năm 2019, xuống còn 41,52 triệu tấn. Theo dự báo của IIET, xuất khẩu các sản phẩm xăng dầu của nước này trong năm nay sẽ tăng lên 54,7 triệu tấn, cao hơn 31,7% so với một năm trước đó. Theo các chuyên gia của IIET, sự gia tăng xuất khẩu sẽ được hỗ trợ bởi sự hồi phục của nền kinh tế thế giới, kéo theo sự phục hồi nhu cầu đối với các sản phẩm xăng dầu.

Trung Quốc đang trên đường trở thành nhà xuất khẩu sản phẩm dầu mỏ hàng đầu thế giới. Ngoài các sản phẩm dầu mỏ, nước này đang nhanh chóng gia tăng sản xuất các sản phẩm hóa dầu như polyethylene và các loại polymer khác trong những năm gần đây. Các dây chuyền hóa dầu đang được tích cực xây dựng tại Trung Quốc. Trong năm 2021, nước này sẽ bổ sung các dây chuyền sản xuất polyethylene mới tại với tổng công suất bổ sung đạt 8,4 triệu tấn/năm, đưa tổng công suất sản xuất polyethylene tăng lên 43,63 triệu tấn/năm, tương đương với sản lượng tại Mỹ.

Đối lập với các sản phẩm lọc dầu, tiêu thụ các sản phẩm hóa dầu ở Trung Quốc đã tăng lên trong thời gian đại dịch Covid-19 do nhu cầu vật tư y tế ngày càng tăng. Trong năm 2020, tiêu thụ các sản phẩm hóa dầu tại nước này đã tăng 4,6% so với năm 2019 và được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng khá trong năm nay và những năm tiếp theo.

Cạnh tranh thị trường Trung Quốc

Nga cùng với KSA là những nhà cung cấp dầu thô lớn nhất cho Trung Quốc. Trong tháng 3/2021, xuất khẩu dầu thô của Nga và KSA sang Trung Quốc lần lượt là 7,44 triệu tấn và 7,84 triệu tấn. Cũng trong tháng 3, tập đoàn Saudi Aramco cho biết sẽ ưu tiên đảm bảo an ninh năng lượng cho Trung Quốc trong vòng 50 năm tới. Theo các số liệu chính thức, nguồn cung dầu của Iran cho Trung Quốc đã không được thống kê trong 3 tháng liên tiếp. Tuy nhiên, theo số liệu của các tổ chức phương Tây, xuất khẩu dầu thô Iran sang thị trường này trong tháng 3 vừa qua đạt kỷ lục 3,75 triệu tấn. Cũng trong tháng 3, Trung Quốc đã ký một thỏa thuận đầu tư dài hạn với Iran. Theo đó, phía Trung Quốc sẽ đầu tư khoảng 400 tỷ USD vào nền kinh tế Iran trong vòng 25 năm để đổi lấy nguồn cung dầu thô từ nước này. Giới chuyên gia cho rằng, Iran có thể trở thành nhà cung cấp dầu lớn thứ ba cho Trung Quốc trong năm 2021. Trong trường hợp nguồn cung dầu Iran tiếp tục tăng, phía Trung Quốc hoàn toàn có thể giảm mua dầu thô từ KSA và Nga.

Hiện Nga đang có lợi thế so với các nhà cung cấp khác khi sở hữu tuyến đường ống dẫn dầu Đông Siberia - Thái Bình Dương (ESPO) với công suất 80 triệu tấn/năm. Nguồn cung dầu thô bằng đường ống có thể giảm đáng kể chi phí vận chuyển dầu đến tay người tiêu dùng. Việc giao hàng trực tiếp cho Trung Quốc được thực hiện qua đường ống Skovorodino-Mohe, một nhánh của ESPO. Các công ty Trung Quốc cũng là những khách hàng chính mua dầu thô của Nga tại cảng Kozmino, điểm cuối của ESPO. Ngoài ra, Nga cũng xuất khẩu dầu thô sang Trung Quốc thông quan đường ống Atasu-Alashankou với công suất 10 triệu tấn/năm.

Viễn Đông - Theo 1prime