Thay thế Luật 69: Mở lối cho doanh nghiệp nhà nước vươn tầm

Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV sẽ đưa ra nhiều quyết nghị quan trọng

Theo báo cáo của Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, Dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp (thay thế cho Luật 69) đã cơ bản bảo đảm mục đích, quan điểm xây dựng luật. Đến nay, giữa cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan liên quan về cơ bản đã thống nhất nhiều nội dung lớn. Dù vậy, còn 8 vấn đề có ý kiến khác nhau cần xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Đó là các vấn đề về: Hạn chế trong hoạt động đầu tư của doanh nghiệp; thẩm quyền quyết định nhân sự tại doanh nghiệp; cơ quan đại diện chủ sở hữu có ý kiến về tiền lương, thù lao; các nội dung người đại diện phần vốn nhà nước báo cáo xin ý kiến cơ quan đại diện chủ sở hữu trước khi tham gia biểu quyết; quyền, trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu; chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp; lợi nhuận còn lại sau khi trích lập các quỹ; bảo toàn, phát triển vốn và giám sát, kiểm tra hoạt động quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV diễn ra cuối năm 2024, khi nghe báo cáo thẩm tra dự thảo Luật, nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm đến đề xuất về những điều cấm trong hoạt động đầu tư, quản lý phần vốn nhà nước trong các doanh nghiệp vừa có vốn nhà nước, vừa có vốn tư nhân, nhằm sử dụng hiệu quả nguồn lực này và để cán bộ được giao trách nhiệm dám làm, dám đầu tư.

Theo quy định tại dự thảo Luật, DNNN không được đầu tư vào: ngân hàng, bất động sản, bảo hiểm, các quỹ đầu tư mạo hiểm, chứng khoán... trừ đơn vị có chức năng đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước và được phép kinh doanh trong các lĩnh vực này. DNNN thực hiện đầu tư trong nước và đầu tư ra nước ngoài dưới các hình thức: bổ sung vốn vào doanh nghiệp; đầu tư vốn, góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp; thông qua hợp đồng hợp tác kinh doanh và đầu tư vốn thông qua dự án đầu tư.

Đại biểu Phan Đức Hiếu (Đoàn Thái Bình)

Đối với nội dung này, cơ quan thẩm tra nhận định về quy định 8 hành vi bị cấm trong lĩnh vực quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Dù cho rằng quy định này đã cơ bản bảo đảm chặt chẽ, nhưng cơ quan thẩm tra đề nghị, cân nhắc không quy định các nội dung “khả năng cân đối nguồn vốn đầu tư”, “vượt mức vốn đầu tư”, “không đúng nguồn vốn đầu tư”, xác định “đúng nguồn vốn đầu tư” vì đây là những quy định chỉ phù hợp các dự án đầu tư công, nếu áp dụng với DNNN có thể dẫn đến khó khăn cho doanh nghiệp.

Về hình thức đầu tư của doanh nghiệp, dự thảo Luật chưa bao quát hết các hình thức đầu tư của DNNN, chưa phân biệt giữa đầu tư trong nước và đầu tư ra nước ngoài. Điều này, có thể dẫn đến khó khăn, vướng mắc khi triển khai thực hiện. “Nếu quy định như dự thảo, doanh nghiệp sẽ lỡ cơ hội đầu tư, kinh doanh, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn”, cơ quan thẩm tra nêu rõ.

Đặc biệt, Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội băn khoăn khi điều cấm về quy định hành vi “cung cấp thông tin không kịp thời” vừa quá rộng, vừa dễ dẫn đến vi phạm.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp)

Thực tế, trong thời gian qua, có nhiều DNNN làm ăn thua lỗ và đến nay vẫn đang phải giải quyết hậu quả, việc này dẫn đến tâm lý e ngại trong sử dụng vốn ở nhiều doanh nghiệp. Do đó, đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn TP HCM) lập luận, dự án luật này cần quy định rõ, giải quyết được các khúc mắc hiện nay để các doanh nghiệp tự tin sử dụng vốn.

Mới đây tại phiên thảo luận trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa 15, các đại biểu Quốc hội đã đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến dự thảo Luật.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) đánh giá cao việc dự thảo Luật tiếp thu nhiều ý kiến của các đại biểu, chuyên gia, doanh nghiệp, thể hiện tinh thần cầu thị. Ông Hòa cũng bày tỏ sự đồng tình với việc phân cấp mạnh cho hội đồng thành viên, chủ tịch công ty cũng như đại diện chủ sở hữu.

“Lần này Chính phủ, Ban soạn thảo, cơ quan thẩm tra đã tiếp thu và dự thảo khá hoàn chỉnh”, ông Hòa chia sẻ. Đại biểu này cũng nhận xét đây là một sự tiến bộ lớn. Dù vậy, ông Hòa cũng còn băn khoăn về quy định trích không quá 50% quỹ đầu tư phát triển để sử dụng vào mục đích đầu tư phát triển và bổ sung vào điều lệ doanh nghiệp. Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải làm rõ nguyên tắc đầu tư của DNNN.

Bên cạnh đó, đại biểu Phan Đức Hiếu (Đoàn Thái Bình) đề nghị sửa rõ khoản 1 Điều 2 về phạm vi áp dụng và tiếc nuối việc dự thảo Luật bỏ ra khái niệm “Vốn nhà nước đã đầu tư tại doanh nghiệp”. Theo ông Hiếu, đây là điểm mấu chốt của Luật.

Theo đại biểu Phan Đức Hiếu, luật pháp quy định khi nhà đầu tư góp tiền, tài sản vào trong doanh nghiệp thì phải chuyển quyền sở hữu tiền và tài sản đó thành sở hữu của doanh nghiệp, sau đó nhà đầu tư sở hữu cổ phần hoặc một phần vốn góp. Do vậy, ông đề nghị dự thảo Luật cần trở lại khái niệm “vốn nhà nước đã đầu tư vào doanh nghiệp” và xác định rõ đó là phần vốn góp, cổ phần trong tỷ lệ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Năng lượng Mới, TS Nguyễn Thường Lạng, chuyên gia kinh tế cho rằng, việc phân định rạch ròi giữa vốn nhà nước và phần vốn tích lũy từ hoạt động kinh doanh, quy định rõ trách nhiệm tương ứng với từng loại vốn, sẽ là bước đi quan trọng để bảo vệ cả Nhà nước, doanh nghiệp và cán bộ được giao trách nhiệm. Đã đến lúc luật pháp cần chuyển từ “quản lý rủi ro bằng cách tránh rủi ro” sang “quản lý rủi ro bằng cách chấp nhận và kiểm soát rủi ro”.

Trong bối cảnh doanh nghiệp tư nhân ngày càng linh hoạt, doanh nghiệp nước ngoài ngày càng nhanh nhạy, DNNN không thể bị trì trệ chỉ vì những khuôn khổ lỗi thời. Việc thay thế Luật số 69 không chỉ là yêu cầu của thực tiễn, mà còn là một thước đo cho tư duy cải cách và năng lực thiết kế chính sách vì sự phát triển bền vững và hiệu quả của khu vực kinh tế nhà nước trong nền kinh tế thị trường hiện đại.