Phát triển bền vững chuỗi giá trị từ đầu tư liên kết hợp tác xã

Trong khuôn khổ Tháng hành động vì hợp tác xã năm 2024, ngày 11/4, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tổ chức Diễn đàn Hợp tác xã Quốc gia năm 2024 với chủ đề “Phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm”. Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí - CTCP (PVFCCo) vinh dự là nhà tài trợ, đồng hành cùng chương trình.

Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Cao Xuân Thu Vân phát biểu.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân, nhấn mạnh: Phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm là vấn đề được đề cập nhiều trong thời gian qua, không chỉ ở Việt Nam mà còn trên phạm vi toàn cầu; là đòi hỏi khách quan cũng như yêu cầu xuyên suốt trong quá trình phát triển. Khu vực KTTT không nằm ngoài quỹ đạo đó.

Theo số liệu thống kê, hiện nay cả nước có 31.764 HTX, 158 liên hiệp HTX và 73 nghìn tổ hợp tác. Bên cạnh đó, kể từ tháng 7/2024, Luật HTX năm 2023 sau khi được Quốc hội thông qua, sẽ có hiệu lực, với nhiều điểm mới nổi bật giúp các tổ chức KTTT phát triển hiệu quả, năng động và bền vững.

Theo Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân, chuỗi giá trị có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với các HTX và ngược lại, KTTT, HTX cũng là “hơi thở” của chuỗi giá trị đa dạng nhiều ngành hàng ở khu vực nông nghiệp và phi nông nghiệp.

Toàn cảnh diễn đàn.

Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân cho biết thêm, hiện nay, trong hơn 31.000 HTX, có hơn 20.000 HTX nông nghiệp, chiếm trên 64% tổng số HTX cả nước. Trong gần 6 triệu thành viên HTX có trên 3,8 triệu là nông dân, chiếm trên 63% tổng số thành viên. Nhiều loại hình HTX liên kết trong sản xuất kinh doanh tạo nên chuỗi liên kết đa giá trị, bền vững.

Không chỉ ở nông nghiệp, việc tạo nên chuỗi giá trị sản phẩm có tính phát triển bền vững đã và đang trở thành xu thế tất yếu của KTTT, HTX ở những lĩnh vực khác. Những HTX, liên hiệp HTX, tổ hợp tác tiên phong chuyển đổi và vận hành theo phương châm sản xuất, kinh doanh có trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, môi trường, thính ứng cao và chống chịu cao, giúp chuỗi giá trị phát triển bền vững trước các biến đổi tiêu cực từ bên ngoài.

Vì vậy, ở cấp độ quốc gia, địa phương phải tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp luật, nâng cao năng lực quản trị quốc gia, địa phương, cải thiện môi trường kinh doanh nhằm thúc đẩy KTTT phát triển chuỗi giá trị bền vững. Ở cấp độ HTX, liên hiệp HTX và tổ hợp tác, để phát triển chuỗi giá trị sản phẩm bền vững đòi hỏi sự đổi mới tư duy, đảm bảo liêm chính trong sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị thông qua thực hành quản trị kinh doanh bền vững, thúc đẩy tính đa dạng và bao trùm trong kinh doanh theo mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn Lê Đức Thịnh chia sẻ tại diễn đàn.

Tham luận tại diễn đàn, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Lê Đức Thịnh khẳng định, phát triển HTX sẽ giúp thúc đẩy sản xuất theo chuỗi giá trị.

Theo Cục trưởng Lê Đức Thịnh, thời gian qua, Chính phủ có nhiều chính sách khuyến khích HTX tham gia liên kết chuỗi giá trị. Tuy nhiên, ông Thịnh cho hay, thực tế hiện nay nhiều doanh nghiệp rất khó thực hiện liên kết do không tìm được HTX nông nghiệp đủ mạnh để có thể đứng ra làm đầu mối, nên DN phải hợp đồng trực tiếp với từng hộ nông dân, dẫn đến chi phí cao và dễ gặp rủi ro.

Bên cạnh việc tiếp tục triển khai hiệu quả các cơ chế chính sách hiện nay, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cũng cho rằng, cần tiếp tục rà soát, bổ sung, hướng dẫn thực hiện cơ chế chính sách, nhất là tập trung tháo gỡ những khó khăn vướng mắc mà các HTX hiện đang gặp phải như: tiếp cận các nguồn tín dụng; hỗ trợ thủ tục xác nhận, chứng nhận sở hữu đất đai của HTX và thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ nông nghiệp sang phi nông nghiệp để HTX xây dựng hạ tầng; hỗ trợ kết cấu hạ tầng sản xuất, đặc biệt là hạ tầng phục vụ chế biến, bảo quản và thương mại…

Ông Trần Hồng Thái - Thứ trưởng Bộ KH&CN chia sẻ tại diễn đàn.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái nhận định, Việt Nam đang bước vào thời kỳ phát triển trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế đang là xu hướng chủ đạo và phát triển mạnh mẽ, với nhiều thời cơ, thuận lợi và không ít khó khăn đối với cộng đồng HTX.

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái, kết quả hoạt động KH&CN đối với KTTT, HTX đã góp phần thúc đẩy sự phát triển thông qua việc triển khai xây dựng nhiều mô hình ứng dụng và chuyển giao KH&CN ở các địa phương góp phần giải quyết các vấn đề: Nâng cao hiệu quả sản xuất lúa gạo và chất lượng gạo xuất khẩu; phát triển sản xuất các loại nông sản nhiệt đới có lợi thế so sánh cao; ứng dụng và phát triển các sản phẩm công nghệ sinh học…

Chỉ tính riêng đối với Chương trình hỗ trợ ứng dụng và chuyển giao tiến bộ KH&CN phục vụ phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn từ năm 2016 đến nay đã có 28 dự án được phê duyệt và triển khai do HTX là tổ chức chủ trì hoặc tham gia với tổng kinh phí thực hiện trên 200 tỷ đồng, trong đó kinh phí hỗ trợ từ nguồn ngân sách trung ương gần 90 tỷ đồng.

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái, để nâng cao hiệu quả ứng dụng KH&CN đối với các HTX, Thứ trưởng Bộ KH&CN cho rằng cần tăng tỷ trọng đầu tư cho các hoạt động KH&CN phục vụ phát triển HTX, ưu tiên hỗ trợ các HTX nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới, công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ 4.0 trong sản xuất. Đồng thời, tăng cường hoạt động liên kết trong nghiên cứu KH&CN gắn với đổi mới sáng tạo giữa các HTX và các viện nghiên cứu, trường đại học để tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn cung công nghệ trong nước, tăng cường khả năng hấp thụ, làm chủ và phát triển công nghệ của các HTX.

Ông Nguyễn Anh Đức - Tổng giám đốc Liên hiệp HTX Thương mại TP HCM (Saigon Co.op).

Trao đổi tại diễn đàn, Tổng giám đốc Liên hiệp HTX Thương mại TP HCM (Saigon Co.op) Nguyễn Anh Đức cho biết, hiện nay, việc phát triển chuỗi cung ứng nông sản trên nền tảng KTTT gắn với hệ thống phân phối hiện đại nhận được sự quan tâm đặc biệt từ Đảng và Chính phủ. Thời gian qua, nhiều chính sách phát triển KTTT được ban hành, đó là Luật HTX 2003, Luật HTX năm 2012 và gần đây nhất là Luật HTX năm 2023 đã tạo môi trường phát triển cho các tổ chức KTTT được mở rộng và tạo nền tảng pháp lý ngày càng chặt chẽ hơn, theo đặc điểm riêng có của nước ta. Bên cạnh đó, các tổ chức KTTT nông nghiệp và phi nông nghiệp không tách rời có điều kiện thuận lợi hơn trong quá trình liên kết sản xuất và phân phối nông sản.

Tổng giám đốc Saigon Cop.op Nguyễn Anh Đức đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chuẩn mực và giá trị sản phẩm nông sản, phát triển phù hợp với xu thế phân phối hiện đại trong việc liên kết phát triển chuỗi cung ứng nông sản trên nền tảng KTTT.

Cụ thể, tiếp tục hoàn thiện những cơ chế chính sách đảm bảo đồng bộ trong việc tạo điều kiện cho KTTT phát triển, đặc biệt là các tổ chức HTX tham gia vào các khâu của chuỗi cung ứng sản phẩm nông sản. Đồng thời, kêu gọi các tổ chức HTX cùng hợp tác, với sự chủ trì của Liên minh HTX các cấp, để hình thành các tổ chức “nhóm liên minh”, “liên đoàn” nhằm hợp lực, gia tăng sức mạnh đàm phán của các tổ chức HTX và kết nối các chuẩn mực. Nhóm các HTX nhỏ, sản phẩm OCOP theo tính chất hoạt động trong một liên minh sẽ nâng cao tính hiệu quả trong quá trình đàm phán với các nhà phân phối. Xây dựng mô hình “Liên đoàn HTX” để gia tăng sức mạnh các tổ chức HTX cùng ngành nghề.

Đồng quan điểm, Chủ tịch Tập đoàn Lộc Trời Huỳnh Văn Thòn cho rằng, trong giai đoạn hiện nay, bà con nông dân và HTX cần liên kết với nhau thật tốt tổ chức nguồn nguyên liệu, sản xuất theo đơn đặt hàng của DN. Điều đó cần sự tham gia đầu tư sâu của doanh nghiệp về thị trường, đầu tư cơ sở vật chất, cam kết chất lượng sản phẩm theo quy trình canh tác và yêu cầu của đơn đặt hàng. Theo ông Huỳnh Văn Thòn nhận định, cần bắt đầu từ ổ chức sản xuất theo chuỗi liên kết ngành hàng theo tiêu chí mà người nông dân cùng ngành nghề sản xuất, phạm vi hoạt động. Ở đó, người sản xuất có trình độ giống như “thủ lĩnh” dẫn dắt, DN bắt tay với những người đó. Đây là bậc thấp tiến lên HTX.

Ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước trao đổi tại diễn đàn.

Chia sẻ về những hỗ trợ từ cơ quan quản lý, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú cho biết, NHNN thường xuyên hoàn thiện, bổ sung và làm rõ các chính sách ưu tiên đối với HTX: ưu tiên nguồn vốn vay, chính sách ưu đãi về lãi suất, hạn mức cho vay, thủ tục cho vay, phát triển mở rộng mạng lưới tổ chức tín dụng tại vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa...

Tuy nhiên, tăng trưởng tín dụng tại khu vực này vẫn còn rất khiêm tốn. Theo con số thống kê của NHNN, đến cuối tháng 2/2024, tín dụng đối với HTX, Liên hiệp HTX đạt 6.024 tỷ đồng (1.200 HTX, Liên hiệp HTX có dư nợ), giảm 1,69% so với cuối năm 2023. Vì thế, để khắc phục khó khăn trong thời gian tới, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cho rằng cần hành động từ hai phía là cơ quan nhà nước và HTX, trong đó cần có tổ chức bảo lãnh vay vốn cho các HTX tăng tiếp cận vốn.

N.H

Phát triển mô hình kinh tế hợp tác xã, thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững

5 cơ hội phát triển cho các hợp tác xã khi chuyển đổi xanh

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Diễn đàn kinh tế hợp tác, hợp tác xã năm 2024