Ngược đãi bản thân vì stress

16 vết cắt tay

Theo TS.BS Dương Minh Tâm, Trưởng phòng Điều trị các rối loạn liên quan đến stress, Viện Sức khỏe Tâm thần, trường hợp nói trên là một bé gái 9 tuổi, học giỏi. Tuy nhiên, bố mẹ không có nhiều thời gian dành cho em nên chơi game trên điện thoại là một cách giải trí của em. Chơi nhiều thành quen, thành nghiện đến khi bố mẹ cấm chơi điện thoại cách đây 1 năm thì em luôn cảm thấy căng thẳng, bức xúc, ngứa ngáy chân tay đến mức tự cấu cho rách da thịt. Em còn tự dứt tóc hói cả mảng đầu làm gia đình hoảng sợ phải đưa đến khám. TS.BS Tâm cho biết: “Tôi thử phản ứng của bệnh nhân, chỉ nói là từ nay cháu phải tuyệt đối bỏ điện tử đi là chân tay bé bồn chồn, xoắn và bẻ tay vào nhau”.

Vết cứa trên tay nữ sinh

Viện Sức khỏe Tâm thần từng tiếp nhận một nữ sinh 21 tuổi, dùng dao lam tự rạch vào tay 16 vết rỉ máu. Là sinh viên năm thứ 2 đại học, em học rất giỏi và hiền lành. Ước muốn của em là được đi du học nước ngoài. Nhưng gia đình không có điều kiện nên ước mơ này của em không thể thành hiện thực. Buồn chán, thất vọng, mặc dù trong lòng chấp nhận sự thật song em vẫn không thoát khỏi nỗi ám ảnh về việc không được đi du học. Có lẽ càng thất vọng bao nhiêu, nỗi day dứt càng lớn bấy nhiêu, đến mức em mất ăn, mất ngủ, hay hồi hộp, tức ngực, luôn ngột ngạt khó thở ngay cả trong ngôi nhà của mình.

TS.BS Tâm kể: “Bệnh nhân chia sẻ, nói với bạn việc này thì sợ xấu hổ. Nói với bố mẹ thì sợ bố mẹ buồn. Bởi vậy, trong một lần buồn chán, em đã dùng dao lam cứa vào tay. Lạ là khi cứa tay dù rớm máu nhưng em không thấy đau, ngược lại còn cảm thấy trong lòng nhẹ nhõm hơn. Và làm càng nhiều lần như vậy, em càng thấy dễ chịu”.

Đến khi bố mẹ phát hiện em có nhiều vết cắt trên tay mới tá hỏa đưa con đi cấp cứu. Với các biểu hiện tâm lý cùng các vết cứa trên tay, TS.BS Dương Minh Tâm khẳng định, nữ sinh viên này mắc chứng bệnh tự ngược đãi bản thân, một loại bệnh “thích” tự làm đau về cả thể chất và tinh thần. Việc tự cứa vào tay bằng dao lam, mục đích chủ yếu của nữ sinh là gây sự chú ý bởi vấn đề về tâm lý. Khi được đưa vào viện điều trị, bệnh nhân được sự quan tâm nhiều hơn của người thân nên không tiếp tục cắt tay nhưng lại xuất hiện các cơn rối loạn vận động phân ly. Bệnh nhân phải trải qua liệu pháp tâm lý, uống thuốc chống trầm cảm và giải lo âu. Sau 3 tuần điều trị nội trú bệnh gần như giảm hoàn toàn và được tiếp tục điều trị tâm lý ngoại trú.

Ức chế sinh chuyện

Cách nhận diện bệnh tự ngược đãi bản thân thường là cứa, cắt vào tay vết không sâu, không tổn hại đến tính mạng hoặc lao đầu vào tường, tự đánh, tát, nhổ tóc, cấu rách da, nhịn ăn… để tìm sự “thoải mái” trong tinh thần. Những trường hợp này không phải bị trầm cảm (stress) mà chỉ là cảm giác buồn chán nhưng trong một khoảng thời gian nếu được thỏa mãn tâm lý thì sẽ cải thiện tốt. TS.BS Tâm phân tích: “Những trường hợp này cũng có thể gặp stress trường diễn, vì không được giải tỏa nên có xu thế muốn loại trừ. Đáng ra loại trừ stress thì bệnh nhân lại quay 180 độ để loại trừ bản thân mình. Ngoài mục đích loại trừ còn gây sự chú ý của những người xung quanh”.

Người mắc hội chứng tự ngược đãi bản thân về thể chất có thể xuất hiện các triệu chứng như nhịp tim không đều, nhanh, đánh trống ngực, đau ngực trái, tăng huyết áp, bồn chồn… Đối tượng mắc hội chứng này nhiều nhất là trẻ vị thành niên. Nguyên do là vì ở nhà thì cha mẹ dùng quyền uy để gây sức ép, áp lực nhằm uốn nắn con theo ý mình. Còn trường học chủ yếu giáo dục về tri thức, nặng về kỷ luật, do đó tạo áp lực, thậm chí là ức chế cho học sinh. Tất cả những điều đó ảnh hưởng tới sở thích, đam mê hoặc lối sống của trẻ vị thành niên với những suy nghĩ có phần lệch lạc, bi quan, bế tắc. Đây chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến bệnh tự ngược đãi bản thân ở lứa tuổi này.

Theo TS.BS Tâm, để phòng nguy cơ hội chứng tự ngược đãi bản thân, cần tạo môi trường học tập, nghỉ ngơi, chơi đùa của trẻ một cách hài hòa. Gia đình luôn có sự quan tâm đến trẻ, tham gia các hoạt động cùng trẻ, quan tâm chia sẻ, phát hiện sớm nỗi lo lắng của trẻ để giúp trẻ giải tỏa, tránh kéo dài lâu có thể dẫn đến chứng bệnh tự ngược đãi bản thân.