Hoàn thiện hành lang pháp lý về tài chính - ngân sách nhà nước, khơi thông nguồn lực quốc gia

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng trình bày tham luận tại Đại hội (Ảnh: VGP)

Trong tham luận tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, ngày 13/10, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, 5 năm qua, toàn bộ 12/12 chỉ tiêu tài chính - NSNN chủ yếu của giai đoạn 2021-2025 đều được hoàn thành, nhiều chỉ tiêu vượt mục tiêu. Dù đối mặt với đại dịch, suy thoái toàn cầu và áp lực lạm phát, Việt Nam vẫn giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bội chi bình quân khoảng 3,1-3,2% GDP, và nợ công chỉ ở mức 35-36% GDP - mức an toàn trong khu vực.

Các nguồn lực NSNN được quản lý, huy động và phân bổ ngày càng hiệu quả, bảo đảm cân đối cho cả an sinh xã hội và đầu tư phát triển hạ tầng chiến lược. Cùng với đó, chính sách tài khóa đã thể hiện rõ vai trò hỗ trợ, chia sẻ với người dân và doanh nghiệp: hơn 1,1 triệu tỷ đồng thuế, phí, lệ phí được giảm, giãn, hoãn nộp trong thời kỳ khó khăn, góp phần phục hồi nhanh hoạt động sản xuất kinh doanh sau đại dịch.

Một điểm nổi bật là tỷ trọng chi đầu tư phát triển tăng mạnh, từ 28% lên 32% tổng chi NSNN, giúp đẩy nhanh tiến độ đầu tư hạ tầng trọng điểm, phát triển mạng lưới cao tốc, trường học, bệnh viện và các công trình xã hội thiết yếu. Cùng với đó, tỷ lệ chi an sinh xã hội được giữ ổn định ở mức 17% tổng chi NSNN, thể hiện rõ ưu tiên con người trong chính sách tài chính quốc gia.

Một trong những thành tựu nổi bật được Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh là công tác hoàn thiện thể chế tài chính - NSNN. Giai đoạn 2021-2025, Bộ Tài chính đã trình ban hành 32 Luật, Nghị quyết, cùng 168 Nghị định và 436 Thông tư, một khối lượng công việc đồ sộ thể hiện quyết tâm cải cách mạnh mẽ.

Những văn bản này không chỉ tháo gỡ “điểm nghẽn” cho nền kinh tế mà còn tạo hành lang pháp lý mới cho các mô hình kinh tế hiện đại: trung tâm tài chính quốc tế, khu thương mại tự do, phát triển tài sản số và các mô hình đầu tư đổi mới sáng tạo. Việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cắt giảm thủ tục hành chính đã góp phần rút ngắn thời gian thực hiện chính sách, nâng cao hiệu lực điều hành và niềm tin của nhà đầu tư.

Đặc biệt, Bộ Tài chính đang triển khai xây dựng hành lang pháp lý cho chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và tài chính bền vững, nhằm chuẩn bị cho giai đoạn phát triển mới của Việt Nam - giai đoạn đòi hỏi thể chế phải mở đường trước để doanh nghiệp và thị trường vươn xa hơn.

Bộ Tài chính sẽ trình Bộ Chính trị ban hành và tổ chức triển khai hiệu quả các Nghị quyết về kinh tế nhà nước, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (Ảnh: MOF)

Một trong những điểm nhấn quan trọng trong tham luận là quan điểm lấy doanh nghiệp làm trung tâm của cải cách thể chế tài chính. Đến nay, Việt Nam có hơn 1 triệu doanh nghiệp đang hoạt động, tăng 46% so với năm 2020. Tổng vốn đầu tư toàn xã hội đạt 32,2% GDP, trong đó khu vực tư nhân và doanh nghiệp nhà nước chiếm hơn 65%.

Việt Nam cũng đã vươn lên nhóm 15 quốc gia đang phát triển thu hút FDI lớn nhất thế giới, với dòng vốn đầu tư nước ngoài đóng góp khoảng 16% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, những kết quả này có được nhờ sự chủ động trong hoạch định chính sách tài khóa, ưu tiên cho môi trường đầu tư thông thoáng và ổn định.

Mục tiêu trong giai đoạn tới được đặt ra rất cụ thể: Đến năm 2028, môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam thuộc nhóm 3 nước hàng đầu ASEAN và 30 nước hàng đầu thế giới.

Đến năm 2030, có 2 triệu doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó 50 doanh nghiệp nhà nước nằm trong nhóm 500 doanh nghiệp doanh thu lớn nhất ASEAN và 1-3 doanh nghiệp đạt tầm khu vực, thế giới. Trình Bộ Chính trị ban hành và tổ chức triển khai hiệu quả các Nghị quyết về kinh tế nhà nước, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài; tiếp tục thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về kinh tế tư nhân.

Việt Nam phấn đấu năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thuộc nhóm 3 ASEAN, nhóm 5 châu Á.

Để đạt được mục tiêu đó, Bộ Tài chính xác định: thể chế phải đi trước, chính sách phải mở đường, tài chính phải dẫn dắt đổi mới.

Không chỉ dừng ở cải cách NSNN, Việt Nam đang từng bước xây dựng hệ thống thị trường tài chính hiện đại, an toàn và hội nhập. Tính đến tháng 9/2025, quy mô thị trường trái phiếu đạt 3,76 triệu tỷ đồng, tương đương 32,8% GDP; thị trường chứng khoán có vốn hóa hơn 9 triệu tỷ đồng, bằng 78,4% GDP.

Một bước tiến mang tính lịch sử là Việt Nam được nâng hạng từ “thị trường cận biên” lên “thị trường mới nổi”, dấu mốc quan trọng mở ra khả năng huy động nguồn vốn trung và dài hạn từ các quỹ đầu tư quốc tế. Đây là minh chứng cho nỗ lực cải thiện thể chế, minh bạch thông tin và tăng cường kỷ luật thị trường của ngành tài chính Việt Nam.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc phát triển thị trường vốn không chỉ giúp giảm áp lực lên NSNN, mà còn đa dạng hóa kênh huy động vốn cho doanh nghiệp, hạ tầng và đổi mới sáng tạo - những động lực tăng trưởng của nền kinh tế trong giai đoạn tới.

Để bảo đảm ổn định vĩ mô, chính sách tài khóa luôn được phối hợp chặt chẽ với chính sách tiền tệ. Giai đoạn 2021-2025, Việt Nam đã linh hoạt mở rộng tài khóa, nhưng vẫn giữ kỷ luật ngân sách, vừa bảo đảm chi tiêu cho phát triển, vừa kiểm soát lạm phát và nợ công ở mức an toàn.

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính định hướng tiếp tục thực hiện chính sách tài khóa chủ động, có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào ba đột phá chiến lược và các nghị quyết lớn của Bộ Chính trị. Một trong những cam kết quan trọng là bảo đảm bố trí 3% tổng chi NSNN hằng năm cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, hướng tới nền kinh tế số chiếm tối thiểu 30% GDP vào năm 2030.

Tham luận của Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh tinh thần “kiến tạo thể chế - dẫn dắt phát triển”. Trong giai đoạn 2026-2030, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục: Hoàn thiện thể chế tài chính quốc gia theo hướng minh bạch, hiện đại, gắn với chuyển đổi số và kinh tế xanh; Triển khai hiệu quả Quy hoạch tổng thể quốc gia và các quy hoạch vùng động lực, thúc đẩy liên kết vùng, khai thác không gian phát triển mới; Đưa Việt Nam trở thành điểm đến đầu tư an toàn, hấp dẫn, có môi trường tài chính minh bạch, hệ thống pháp lý ổn định và chính sách thuế cạnh tranh.