Giảm thiểu việc hưởng hưu sớm

Theo quy định hiện hành, tuổi nghỉ hưu của nam là 60 và nữ là 55, nhưng trên thực tế, tuổi nghỉ hưu bình quân chỉ đạt 54,17. Nhiều người lao động nghỉ hưu trước tuổi với lý do suy giảm sức khỏe, nhận tiền “một cục”, rồi tiếp tục tham gia một công việc khác, nhận một mức lương khác. Vậy làm thế nào để khuyến khích họ chuyển đổi nghề, ở lại thị trường lao động chính thức lâu hơn, để vừa đóng góp vào quỹ hưu trí (BHXH) dài hơn, vừa được hưởng mức lương hưu cao hơn?

Chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH cho người dân

Bộ luật Lao động sửa đổi, bổ sung năm 2012 đã có một điểm mới, rất tiến bộ, đó là khái niệm “tuổi hưởng hưu”. Theo đó, tuổi hưởng hưu là độ tuổi mà người lao động sau một thời gian làm việc và đóng BHXH (quy định hiện nay là 25 năm đối với nữ và 30 đối với nam) thì có quyền yêu cầu hưởng lương hưu. Còn tuổi nghỉ hưu là trần tuổi làm việc theo luật định, ví dụ như trong đề xuất sửa đổi Bộ luật Lao động của Chính phủ mới đây là 60 đối với nữ và 62 đối với nam.

Trên thực tế, tuổi nghỉ hưu của một nghề không phải lúc nào cũng đồng nhất với tuổi nghỉ hưu của một đời người (có thể gọi là tuổi nghỉ hưu xã hội). Giới hạn nghỉ hưu của một nghề là các giới hạn về năng suất lao động và các yêu cầu về nhân trắc học khác. Tuổi nghỉ hưu xã hội là giới hạn chung áp dụng cho một xã hội ở một trình độ phát triển nhất định (ví dụ là 60 tuổi). Như vậy, ai cũng có nghĩa vụ làm việc đến 60 tuổi và chỉ có thể nghỉ hưu sớm hơn nếu như sức khỏe suy giảm trên 61% (không phụ thuộc vào việc họ làm nghề gì).

Xác định tuổi nghỉ hưu của một nghề là việc làm rất quan trọng, nhằm tạo tâm thế cho người lao động, người sử dụng lao động biết được ngưỡng nghỉ hưu, đặc biệt đối với một số nghề đặc thù. Ví dụ, cầu thủ bóng đá đến 30 tuổi là “già”, công nhân trên 55 tuổi không nên xuống hầm mỏ, người lao động nghề dệt may sau 35 tuổi không còn nhanh nhẹn và cho năng suất cao... Nhưng ngược lại, với những nghề lao động trí óc, tuổi nghỉ hưu lại thường rất cao. Trong nhiều lĩnh vực, các chuyên gia, nghiên cứu viên cao cấp, càng cao tuổi càng tích lũy nhiều kinh nghiệm, càng có nhiều cống hiến.

Việc chuyển đổi nghề nghiệp, tiếp tục học tập là xu thế tốt trong thị trường lao động và cần được khuyến khích. Đối với từng nghề, nếu quản lý tốt và có sự chuẩn bị cho cả người sử dụng lao động và người lao động thì sẽ tạo điều kiện cho việc chuyển đổi nghề nghiệp phù hợp với điều kiện sức khỏe và năng lực. Chính vì chưa làm tốt việc chuyển đổi nghề nghiệp khi người lao động đạt ngưỡng tuổi nghỉ hưu của nghề nên thời gian qua, chúng ta đã phải xử lý tình huống giải quyết nghỉ hưu sớm, trừ tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu khi nghỉ trước tuổi, dẫn tới tình trạng người nghỉ hưu sớm vẫn còn sức khỏe, tiếp tục tham gia vào thị trường lao động để tăng thu nhập.

Xuất phát từ thực tiễn đó, Nghị quyết 28-NQ/TW đã chỉ rõ: “Từ năm 2021, thực hiện điều chỉnh tuổi nghỉ hưu theo mục tiêu tăng tuổi nghỉ hưu chung, thu hẹp dần khoảng cách về giới trong quy định tuổi nghỉ hưu; đối với những ngành nghề đặc biệt, người lao động được quyền nghỉ hưu sớm, hoặc muộn hơn 5 tuổi so với tuổi nghỉ hưu chung”.

Thực tế cho thấy, tại nhiều quốc gia trên thế giới, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu luôn là vấn đề hết sức nhạy cảm và có tác động sâu rộng tới mọi mặt của đời sống xã hội, do vậy phải được thực hiện có lộ trình. Lộ trình ấy phải được tính toán hết sức khoa học và chặt chẽ, trong quá trình triển khai cần có sự chuẩn bị về tâm lý cho tất cả mọi phía: Chính phủ, người lao động, người sử dụng lao động.

Bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống chính sách liên thông, từ giáo dục, đào tạo nghề, đến lao động, việc làm, BHXH… thì việc truyền thông liên tục, đầy đủ đến toàn xã hội nói chung, người lao động và chủ sử dụng lao động nói riêng về sự tất yếu khách quan của việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là một việc làm hết sức cần thiết, nhằm “khuyến khích người lao động tham gia BHXH thời gian dài hơn, từng bước tăng tuổi nghỉ hưu bình quân” như Nghị quyết 28-NQ/TW đã đề ra.

	Sẽ được bù đắp thiệt thòi
	Đối tượng nào được tăng lương hưu và trợ cấp BHXH?