Đầu năm nói chuyện dự báo: Những nhận định “trật đường ray”?

Năng lượng Mới số 289

Chính trị

Việc dự báo năm mới thường thu hút nhiều thành phần, từ nhà báo, giới nghiên cứu đến cả chính trị gia. Dự báo của họ đã được tổng hợp thành nhiều quyển sách, chẳng hạn “The Experts Speak: The Definitive Compendium of Authoritative Misinformation” của Christopher Cerf và Victor Navasky; “The Fortune Sellers: The Big Business of Selling and Buying Predictions” của William Sheridan hoặc “Duh! The Stupid History of the Human Race” của Bob Fenster. Tờ Slate Magazine đã rút vài đoạn trong ba quyển sách trên. Trước hết, về chính trị, nữ chính khách lừng lẫy nước Anh Margaret Thatcher hồi năm 1974 từng phán rằng “phải mất nhiều năm - không phải ở thế hệ tôi - người ta mới có một phụ nữ làm thủ tướng”.

Năm 1948, nhận xét về cục diện Trung Đông, nhà báo huyền thoại Mỹ Walter Lippman nói: "Trong số vấn đề thật sự phức tạp của thế giới, xung đột Israel và khối Arập là một trong những xung đột đơn giản và dễ giải quyết nhất"

Tuy nhiên, không cần nhiều năm lắm, chỉ 4 năm sau tuyên bố trên, Margaret Thatcher đã trở thành nữ thủ tướng Anh và bà cũng là một trong những thủ tướng đắc cử ba lần với vị trí sếp trong trụ sở số 10 phố Downing lâu đến 11 năm! Liên quan chính trị, năm 1789, vua Pháp Louis XVI từng lạc quan tin rằng “dân Pháp không có khả năng phạm tội giết vua”. Tuy nhiên, cuộc Cách mạng Pháp đã bùng nổ thời Louis XVI, khiến nhà vua phải toan tính trốn khỏi đất nước và xin Áo giúp đỡ. Kế hoạch thất bại. Bốn năm sau tuyên bố trên, Louis XVI bị treo cổ. Gần thời đại chúng ta hơn, năm 1995, tờ Wall Street Journal bình luận rằng “Bill Clinton sẽ thất bại trước bất kỳ thành viên Cộng hòa thò lò mũi xanh nào”.

Ấy là Wall Street Journal ám chỉ đến chiến dịch tái tranh cử của Clinton. Tuy nhiên, như đã biết, đối thủ của Clinton không là một kẻ thò lò mũi xanh mà là ông già Bob Dole và Clinton đã hạ đo ván ông lão Cộng hòa này với chiến thắng chênh lệch nhất lịch sử bầu cử Mỹ thời cận đại (1996). Nhận định mang tính dự báo trật nghiêm trọng hơn nữa có thể kể đến bình luận của Walter Lippman (một trong ba người sáng lập tờ The New Republic). Ngày 27/4/1948, nhận xét về cục diện Trung Đông, Lippman nói: “Trong số vấn đề thật sự phức tạp của thế giới, xung đột Israel và khối Arab là một trong những xung đột đơn giản và dễ giải quyết nhất” (Giời ạ!).

Nghệ thuật

Bây giờ xin thuật lại một số nhận định liên quan lĩnh vực khác. Trong bản ghi nhớ nội bộ sau khi xem duyệt phim nhạc kịch “The Wizard of Oz”, Ban Giám đốc Hãng MGM đã ghi rằng “bài hát vớ vẩn về cái vụ cầu vồng cầu viếc gì đó xin làm ơn làm phước bỏ ngay đi nhé!”. “The Wizard of Oz” được dựng từ quyển “The Wonderful Wizard of Oz” của Frank Baum ấn hành năm 1900. Năm 1939, người ta biến quyển sách trên thành phim và “The Wizard of Oz” đã trở thành một trong những tác phẩm điện ảnh bất hủ mọi thời, giành được Oscar giải phim nhạc kịch và một Oscar nữa cho ca khúc “cầu vồng cầu viếc” - “Somewhere Over the Rainbow”!

Và cũng MGM từng tin rằng đừng bỏ thời gian làm bất kỳ bộ phim nào về Nội chiến Mỹ bởi đề tài khô khan này không có triển vọng doanh thu. Một lần nữa, “Gone With the Wind” (dựng từ tiểu thuyết cùng tên của văn sĩ Margaret Mitchell) đã đưa tên tuổi MGM lên hàng đại gia. Cần nói thêm, kiệt tác được chọn là tác phẩm nghệ thuật thứ bảy xuất sắc nhất mọi thời này đã được dựng với ba đạo diễn, 17 kịch tác gia cùng diễn xuất của 2.400 diễn viên phụ. Tại lễ Oscar 1940, “Gone With the Wind” đã làm “nổ” nhà hát tổ chức trao giải với tổng cộng 8 giải. Liên quan nhận định và dự báo, năm 1944, Emmeline Sniveley - Giám đốc Công ty người mẫu Blue Book - đã nói với một cô gái tóc vàng rằng: “Chắc em đi học thư ký đi, hay là đi lấy chồng cho rồi”. Tuy nhiên, cô gái tóc vàng ấy không đi học gõ máy chữ cũng như không vội lấy chồng mà nhảy vào điện ảnh. Và thế giới sau đó đã có một Marilyn Monroe huyền thoại!

Fred Smith, người sáng lập Hãng phát chuyển nhanh FedEx

Giống trường hợp Marilyn Monroe, năm 1954, Elvis Presley cũng được khuyên trở về nghề lái xe hàng; tương tự, Fred Astaire được đánh giá “không có khả năng diễn xuất, không biết hát, đầu hơi hói, biết nhảy chút đỉnh”. Tuy nhiên, như đã biết, đến trước khi chết năm 1977, gã tài xế Elvis Presley đã có 146 ca khúc nằm trong danh sách “Hit Parade” và diễn viên đầu hói Fred Astaire sau này đã được chuyên san Entertainment Weekly xếp hạng 19 trong danh sách những ngôi sao vĩ đại nhất mọi thời...

Khoa học - xã hội 

Năm 1949, chuyên san khoa học uy tín Popular Mechanics viết rằng, máy tính trong tương lai có 1.000 ống chân không và nặng khoảng 1,5 tấn! Nếu bạn thấy dự báo trên chưa đủ… choáng, hãy nghe nhận định vào năm 1943 của Thomas J. Watson (Chủ tịch Ban Giám đốc điều hành IBM). Ngài Watson nói: “Tôi nghĩ thị trường thế giới chỉ cần khoảng 5 máy tính thôi” (tất nhiên ở thập niên 40 của thế kỷ trước, Watson hẳn có cái lý riêng khi hình dung như vậy). Cả huyền thoại Bill Gates cũng tiên tri trật lấc. Năm 1981, Gates nói rằng bộ nhớ 640k cũng đã dư làm mọi chuyện trên đời. Có Chúa chứng giám, muốn chạy hệ điều hành Microsoft, bạn phải cần bộ nhớ ít nhất gấp 20 lần! Còn nữa, năm 1977, Ken Olson (Chủ tịch Công ty Digital Equipment) khẳng định: “Chẳng có lý do gì cho bất cứ ai cũng cần máy tính tại nhà”!…

Về y tế và sức khỏe, năm 1954, Tiến sĩ W.C. Hueper thuộc Viện Ung thư quốc gia Hoa Kỳ nói rằng: “Nếu việc hút thuốc nhiều gây ung thư phổi thì cũng không đáng kể đâu mà lo”. Tất nhiên Hueper đã không sống đủ lâu để thấy rằng chỉ riêng năm 2001 đã có 156.058 người chết tại Mỹ bởi ung thư phổi và 90% trong số đó là dân nghiện thuốc lá… Độc đáo hơn, năm 1859, kỹ sư Mỹ Edwin L. Drake nói: “Khoan để lấy dầu ư? Ý quý vị muốn nói rằng chúng ta khoan đất để tìm dầu ư? Họa có mà điên!”. Tuy nhiên, ngày 27/8/1859, khi khoan giếng (nước) tại Pennsylvania, chính Drake chứ không ai khác đã tìm thấy dầu! Và tính đến tháng 12/2003, đã có 2.304 giếng dầu khắp thế giới…

Trước thập niên 70, một giáo sư Đại học Yale đã khuyên Fred Smith (trước ý tưởng mở ra dịch vụ phát chuyển nhanh) như sau: “Ý tưởng hay đó nhưng anh mà làm được thì tôi đi bằng đầu!”. Tuy nhiên, năm 1971, Smith thành lập công ty phát chuyển nhanh Federal Express (FedEx) tại Memphis (bang Tennessee). Đến nay, FedEx đã trở thành hãng phát chuyển nhanh lớn nhất thế giới. Trung bình một ngày, FedEx giải quyết khoảng 3 triệu gói hàng và tài liệu gửi đến 215 quốc gia. FedEx có  khoảng 196.000 nhân viên làm việc khắp thế giới!

Thế đấy, cuộc sống luôn có những dự báo, nhận định, lời khuyên… Có lẽ lời khuyên nên làm nhất là lắng nghe tiếng nói của chính mình. Dẫu sao, vào dịp đầu năm mới, người ta cũng luôn kỳ vọng vào những gì tốt đẹp nhất, tin tưởng vào những gì sáng sủa nhất và ao ước những gì tốt lành nhất. Dự báo, thật ra, là thể hiện của khao khát luôn hướng tới của con người.

Cao Trí