Đặc khu kinh tế: Cần “phá rào” để vượt trội

Phối cảnh một dự án của nhà đầu tư chiến lược tại Vân Đồn (Quảng Ninh)

Cần tạo đột phá cho nền kinh tế

Phiên thảo luận tại nghị trường Quốc hội “nóng” với những luận điểm về tính cấp thiết của việc xây dựng 3 đặc khu kinh tế (ĐKKT) Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc trong điều kiện kinh tế đất nước hiện nay.

Đại biểu Nguyễn Văn Thắng (Hà Nội) phân tích, hơn 30 năm thực hiện công cuộc đổi mới, chúng ta đã xây dựng và thử nghiệm nhiều mô hình kinh tế mới, tuy nhiên cơ bản vẫn theo cung cách và phương thức thông thường, bộ máy quản lý vẫn được tổ chức theo mô hình truyền thống, chưa có những đột phá về thẩm quyền, phương thức thực hiện…

Đó là lý do khiến nền kinh tế nước ta không thể cạnh tranh được với ĐKKT của các quốc gia có vị trí tương đồng Việt Nam. Bởi vậy, việc xây dựng mô hình mới với sự thay đổi toàn diện từ tư duy, nhận thức đến hệ thống thể chế chính sách và phương thức quản lý, điều hành là nhu cầu cấp thiết, là đòi hỏi khách quan của nền kinh tế. “Đó là bước chuyển từ cơ chế thụ động, chờ đợi các nhà đầu tư sang cơ chế chủ động chào mời và lựa chọn các nhà đầu tư”, đại biểu Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, ĐBQH Nguyễn Ngọc Phương - đoàn Quảng Bình đánh giá, ĐKKT là mô hình mang tính đột phá, là động lực trong chiến lược phát triển kinh tế mà nhiều nước trên thế giới đã làm, như Thâm Quyến, Sán Đầu, Chu Hải của Trung Quốc, khu kinh tế tự do của Incheon, thành phố quốc tế tự do của Jeju, Hàn Quốc hoặc Dubai... Đây cũng là bước đi mới nhằm khắc phục tình trạng tăng trưởng kinh tế còn thấp, các giải pháp phát triển kinh tế đang có dấu hiệu bão hòa, sức cạnh tranh thấp, thu ngân sách chưa vững chắc. Thực tế là nhiều tỉnh hiện vẫn chủ yếu dựa vào tiền thuế đất hoặc tiền bán đất.

Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn do Sungroup làm chủ đầu tư đang được gấp rút hoàn thiện

ĐBQH Phạm Trọng Nhân - đoàn Bình Dương khẳng định, nếu dự án Luật Đặc khu được Quốc hội thông qua thì đây là một dấu mốc lịch sử, không chỉ cho riêng 3 địa phương mà còn là của cả nước nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang trong giai đoạn cuối cùng của thời kỳ dân số vàng, nguy cơ chưa giàu đã già như cảnh báo của nhiều chuyên gia kinh tế đang về đến sân ga cuối cùng của chuyến hành trình.

"Chúng ta không còn nhiều thời gian và cơ hội để tạo nên sự khác biệt, vì thế những đột phá để đổi mới tinh thần táo bạo, dám nghĩ, dám làm là điều nếu không muốn nói là cấp thiết để giảm những nguy cơ đang từng ngày hiển hiện trong tương lai gần. Dự luật lần này lại một lần nữa cần sự táo bạo phá rào trong tư duy để tiếp tục đổi mới đất nước" - ông Nhân phát biểu trước Quốc hội.

Đừng quá cầu toàn

Mặc dù đánh giá cao các ý kiến tiếp thu, giải trình của đơn vị soạn thảo luật, tuy nhiên không ít đại biểu bày tỏ băn khoăn khi nhiều điều, khoản được đưa ra trong dự luật còn mang tính an toàn. Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, dự luật lần này cần sự táo bạo phá rào trong tư duy để tiếp tục đổi mới đất nước. Đồng thời, bày tỏ tiếc nuối bởi dù đã bàn rất nhiều về cơ chế đặc biệt trên cơ sở kinh nghiệm các quốc gia trên thế giới để tạo sự khác biệt, nhiều kỳ vọng được mở ra và chờ đợi, tuy nhiên cuối cùng vẫn dừng lại ở “sự lựa chọn an toàn”…

“Xin đừng nhìn ba đặc khu trong tương quan với các địa phương trong cả nước mà hãy đặt nó trong việc cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực và thế giới, có như vậy chúng ta mới xác lập được tâm thế để bước qua tư duy cục bộ” - ông Phạm Trọng Nhân kiến nghị.

Theo nhiều đại biểu, đây là lần đầu tiên chúng ta xây dựng các đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt dựa trên học tập kinh nghiệm và mô hình phù hợp của nước ngoài, nên việc tiến hành phải vừa mạnh dạn, vừa thận trọng nhưng không quá cầu toàn để không làm chậm các cơ hội thu hút đầu tư nhằm tạo cực tăng trưởng mới để phát triển kinh tế đất nước. Việc tổng kết, đánh giá sau một thời gian vận hành là cần thiết để tiến tới hoàn thiện và mở rộng đến các khu vực, địa bàn khác có điều kiện, khả năng phù hợp.

Đánh giá cao những ý kiến đóng góp tâm huyết của ĐBQH, song Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư - Nguyễn Chí Dũng - cho rằng, đây là một luật mới, luật khó và chưa có tiền lệ ở Việt Nam, nên tính phức tạp và phạm vi ảnh hưởng rất lớn, sự thận trọng là cần thiết nhưng cũng không nên quá cầu toàn bởi lẽ trong quá trình triển khai thực hiện, chúng ta có thể xem xét để điều chỉnh, sửa đổi chứ không chỉ dừng lại ở đây. Hiện nay Hàn Quốc trong 10 năm họ đã sửa 6 lần, Nhật Bản trong 3 năm cũng sửa 2 lần.

Về cơ chế chính sách, dự thảo luật cũng đã được xây dựng theo theo hai hướng: Hướng thứ nhất là tạo lập môi trường, thể chế một cách thuận lợi, điều kiện và thủ tục thật hấp dẫn và thông thoáng. Có như vậy mới đủ sức hấp dẫn, lôi kéo và thu hút nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư chiến lược.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân phát biểu trước Quốc hội

Ưu đãi… mới ở mức bình quân so với các nước

Để các ĐKKT Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc đáp ứng được sứ mệnh của nó, thì theo nhiều đại biểu, cần có những ưu đãi vượt trội hơn nữa để thu hút các nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư chiến lược.

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa, đoàn Nam Định thẳng thắn: “Tôi cho rằng một số cơ chế, chính sách thể hiện trong dự thảo luật chưa thực sự có những bước đột phá, thể hiện tính chất vượt trội, đặc biệt. Một số ưu đãi còn chưa mang tầm quốc tế và tính cạnh tranh chưa cao”.

Ví dụ, về biểu đồ so sánh cơ chế ưu đãi của dự thảo luật với quốc tế được gửi kèm theo trong hồ sơ dự án luật cho thấy còn có những cơ chế ưu đãi mới đạt ở mức độ bình quân của các nước khác, thậm chí còn kém hơn các quy định hiện hành dành cho các khu kinh tế... Điều đó sẽ giảm tính hấp dẫn của các đặc khu. Trong bối cảnh nhiều nước trong khu vực và trên thế giới đã hình thành nhiều khu kinh tế với ưu đãi hấp dẫn hơn nữa, thì việc chúng ta quá thận trọng, dè dặt khi dành ưu đãi cho ĐKKT sẽ bỏ lỡ cơ hội thu hút nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư chiến lược.

Liên quan đến vấn đề nhiều ý kiến tranh luận về thời hạn cho thuê đất là 70 năm hay 99 năm, Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng - đoàn Bến Tre nêu quan điểm: “Ở đây phải nhận thức thuê đất 99 năm không giống như tô nhượng của Hồng Kông và Ma Cao đối với toàn bộ lãnh thổ mà đây chúng ta chỉ xem xét vào một số các dự án cụ thể mà dự án này phải được xem xét hết sức cẩn thận, lựa chọn những nhà đầu tư thông minh và những nhà đầu tư có tiềm năng, chứ không phải lo là không thể kiểm soát. Tôi cho rằng không cần phải lo lắng về câu chuyện đó, tôi rất yên tâm về chuyện này”.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (đoàn Quảng Bình) bày tỏ ý kiến về Luật Đặc khu

Tán thành thời hạn cho thuê đất cần đưa lên tới 99 năm để thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào ĐKKT, đại biểu Nguyễn Văn Thân đoàn Thái Bình nhận định: “99 năm mới đảm bảo tính vượt trội và đột phá. Nếu không đưa ra điều này, thì các nhà đầu tư sẽ nhìn vào, so sánh với nước khác, và nếu chúng ta không vượt trội hơn ở điểm đó thì các nhà đầu tư sẽ không vào. Chúng ta cũng không có lo ngại gì, vì tài sản, công trình của họ ở đất nước mình.”

Đại biểu Nguyễn Minh Sơn, đoàn Tiền Giang, Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất có những công trình đồ sộ, độc đáo như cụm tòa nhà ETH cao nhất nhì thế giới, khách sạn dát vàng, hay khu phức hợp nghỉ dưỡng cành cọ… đem lại nguồn thu ngân sách rất lớn từ du lịch cho chính quyền nước này. Vậy nếu không thực sự đột phá, vượt trội thì rõ ràng dù có xây dựng ĐKKT, cũng khó kỳ vọng có được những công trình kiến trúc đặc sắc, nổi trội thu hút khách du lịch tương tự như vậy.