Bụi mịn - “Tử thần” trong không khí

Gần đây, số liệu quan trắc tại 10 trạm đo chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở Hà Nội với 5 chất ô nhiễm cơ bản (bụi PM10, SO₂, NO₂, CO, O₃) do Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội thực hiện cho thấy, từ ngày 20 đến 26-1-2019, chất lượng không khí trên địa bàn thủ đô suy giảm rõ rệt, nhiều nơi ở mức kém, xấu, đặc biệt là tình trạng ô nhiễm bụi mịn trong không khí.

Bụi mịn “giăng giăng” trên đường phố Hà Nội

Cụ thể, AQI ở Hà Nội trong những ngày cuối tháng 1, đầu tháng 2 có lúc lên tới 218, mức độ không lành mạnh cao, cảnh báo là màu tím. Thời điểm cao nhất thường là buổi sáng (7-8 giờ) và chiều (18-19 giờ), giảm xuống thấp nhất vào giữa trưa (13-14 giờ) và ban đêm (23-1 giờ).

Bụi PM10 (bụi có đường kính khí động học nhỏ hơn hoặc bằng 10µm, 1µm = 1/1.000mm) sẽ chạm ngưỡng nguy hại cho con người. Đặc biệt, bụi PM2.5 (bụi mịn) được ví là “tử thần” trong không khí. Các chuyên gia cho rằng, khi nồng độ bụi trong không khí càng lớn, đường kính hạt bụi càng nhỏ (PM5, PM2.5) thì bụi càng thâm nhập vào sâu trong phổi, gây nguy hiểm cho sức khỏe con người.

Khảo sát thực tế tại tuyến đường Phạm Văn Đồng, nơi đang có các dự án đầu tư xây dựng tuyến đường trên cao đoạn Mai Dịch - Nam Thăng Long (Hà Nội), trong những ngày hanh khô, dọc tuyến đường này bao trùm khói bụi. Dọc hai bên đường, nhà dân bị phủ những lớp bụi dày do các phương tiện giao thông qua lại cuốn lên. Tuyến đường Phạm Văn Đồng được coi như “điểm đen” về ô nhiễm không khí khi kết quả quan trắc chất lượng không khí luôn ở mức cao nhất trong 10 điểm đo không khí của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội.

Theo các chuyên gia, với ngưỡng phân chia chất lượng không khí thành 5 nhóm tác động đến sức khỏe con người từ tốt, trung bình, kém, xấu, nguy hại, chất lượng không khí ở Hà Nội luôn ở nhóm kém.

Phân tích nguyên nhân dẫn đến không khí Hà Nội ô nhiễm nặng, Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam cho rằng, khí thải từ các phương tiện tham gia giao thông là nguyên nhân hàng đầu, với 70% lượng khói bụi được xác định phát sinh từ hoạt động giao thông, 85% lượng khí thải CO₂ và 95% lượng hợp chất hữu cơ dạng hơi mà mắt thường khó nhìn thấy được. Cùng với đó là việc khởi công xây dựng nhiều dự án lớn trong những năm gần đây như hệ thống đường sắt đô thị, các tuyến cao tốc tỏa về Đông Bắc Bộ và Tây Bắc Bộ đã và đang tác động trực tiếp đến chất lượng không khí của thủ đô.

Nói về tác hại của bụi mịn, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng như Bộ Y tế đã cảnh báo là tác nhân làm ô nhiễm không khí, gây nguy hại cho sức khỏe con người. Ước tính đã có 4,2 triệu ca tử vong mỗi năm liên quan đến ô nhiễm không khí ngoài trời và 3,8 triệu ca liên liên quan đến ô nhiễm không khí trong nhà. Theo các chuyên gia y tế, những hạt bụi dù vô cơ hay hữu cơ đều xâm nhập vào hệ hô hấp của con người qua không khí và đi vào phổi. Riêng với những hạt bụi có kích thước PM2.5 có thể đi thẳng vào phế nang phổi, thậm chí đi thẳng vào máu. Bác sĩ Nguyễn Ngọc Hồng, Trưởng khoa Bệnh phổi nghề nghiệp, Bệnh viện Phổi Trung ương khẳng định: “Bụi mịn có thể đi thẳng vào phế nang phổi hoặc đi thẳng vào máu, gây độc cho cơ thể. Loại bụi này có thể vượt qua cả khẩu trang để đi vào cơ thể”.

Bác sĩ Hồng cho biết thêm, bụi trong không khí có nhiều loại bao gồm cả bụi vô cơ và bụi hữu cơ nên lẫn nhiều tạp chất như nitơ, lưu huỳnh, kim loại… Những loại bụi này có thể gây kích ứng như hắt hơi, sổ mũi, ho, khó thở… Về lâu dài, chúng gây ra tình trạng rối loạn đường thở. Riêng với bệnh nhân có nền bệnh sẵn như bệnh hô hấp, bệnh mạn tính ở phổi, bệnh tim mạch… tình trạng có thể nặng nề hơn, biến chứng nguy hiểm hơn như ung thư phổi...

Vậy làm thế nào để giảm bụi mịn trong không khí?

Mới đây, chính quyền Hà Nội đã đưa ra kế hoạch kiểm soát chất lượng không khí đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025 gồm đầu tư vào công nghệ xanh, sản xuất xanh, hạn chế sử dụng các công nghệ sản xuất lạc hậu… Tuy nhiên, các giải pháp này được cho là không thể thực hiện ngay mà cần có thời gian. Chính vì vậy, trong thời điểm này, để bảo vệ sức khỏe, bác sĩ Hồng khuyến cáo, người dân nên có ý thức tự bảo vệ mình bằng cách đeo khẩu trang, kính mắt.

“Dù khẩu trang thông thường không thể phòng tránh được bụi PM2.5, nhưng sẽ hạn chế phần nào bụi khói khi tham gia giao thông”, bác sĩ Hồng nhấn mạnh. Đặc biệt, với các đối tượng có cơ địa dị ứng, nhạy cảm, người mắc bệnh hô hấp, tim mạch hoặc các bệnh nền mạn tính đều có thể khiến bệnh nặng thêm hoặc dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm khi chất lượng không khí kém do vậy nên hạn chế đi ra đường. Những đối tượng này nếu thấy bất cứ triệu chứng ho, khó thở tăng lên, cần đi khám ngay.