Văn hóa phê bình: Thuốc đắng và sự thật

Từ trước đến nay, showbiz Việt nói chung hay đời sống âm nhạc Việt nói riêng đang có một khoảng trống lớn trong văn hóa phê bình. Có lẽ thiếu sót rất tai hại đó đã dẫn đến tình trạng các thể loại âm nhạc rẻ tiền, giai điệu ngô nghê, ca từ thiếu văn hóa, đặc biệt là hàng loạt các ca sĩ “dị hợm” - không có giọng hát nhưng được chú ý bằng những scandal đã nở ra rầm rộ như hiện nay. Có thể nói, một nền âm nhạc tiến bộ không thể thiếu văn hóa phê bình và văn hóa tiếp thu sự phê bình một cách lành mạnh… Bởi nếu không có những liều thuốc “đắng”, có lẽ còn lâu nữa giới biểu diễn nghệ thuật, người của công chúng mới chữa được bệnh “sao”, bệnh ngộ nhận của mình.

Nhưng “sự thật” thì bao giờ cũng rất dễ gây “mất lòng”, cũng chính vì thế mà bài phỏng vấn nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 “mổ xẻ” các nhân vật nổi tiếng đình đám nhất hiện nay như Thanh Lam, Mỹ Tâm, Đàm Vĩnh Hưng, Hồ Ngọc Hà… với khen chê thẳng thắn đã làm dư luận dậy sóng. Điểm đi điểm lại thì xưa nay trong showbiz Việt rất hiếm có những lời nhận xét thẳng thắn và xác đáng đến thế.

Đốp chát với những nhận xét của nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 được xem là hành động phản văn hóa ứng xử nhất của

Mr Đàm

Cách đây vài năm, có một trường hợp tương tự là nhạc sĩ Trần Tiến đã thẳng thắn chê giọng hát của người đẹp Trương Tri Trúc Diễm trên sóng truyền hình trực tiếp của chương trình “Album Vàng”. Nhạc sĩ của “Sắc màu” nhận xét sau phần dự thi của người đẹp này là: “Hát quá tệ”, “từ đĩa nhạc ra sân khấu là một khoảng cách” và kết luận là “rất thất vọng” về phần thi. Sau lời chê này, Trúc Diễm gần như “tỉnh giấc” và cô tạm xa con đường ca hát kể từ đó để chuyên tâm làm… người đẹp! Nhưng, một cuộc tranh luận về lời nhận xét ấy cũng đã bùng nổ, người thì đồng tình, kẻ thì phản đối vì cho rằng nhạc sĩ Trần Tiến đã quá “ác”.

Trường hợp những lời nhận xét, phê bình của nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 vừa qua cũng vấp phải nhiều ý kiến trái chiều của dư luận. Tuy nhiên, phải thẳng thắn thừa nhận rằng, nhận xét về tình hình âm nhạc hiện tại chỉ có giải trí, rất hiếm có nghệ thuật của người nhạc sĩ gạo cội này là hoàn toàn chính xác. Thực tế âm nhạc đang phản ánh rất rõ điều đó: âm nhạc của chúng ta đang được chú trọng phần nhìn hơn phần nghe. Hầu hết các ca sĩ trẻ bây giờ chỉ quan tâm chuyện ăn mặc, trang phục phải đắt tiền, trang sức phải lấp lánh mà ít chú trọng đến cảm xúc âm nhạc hoặc chỉ toàn là những cảm xúc kiểu “diễn”. Nhiều ca sĩ bị phát hiện là hát nhép, trong khi diễn rất đạt, hay những giọng ca được xem là “hoàng tử”, “công chúa” của V-Pop nhưng khi cất tiếng hát sống thì thật là hỡi ơi…

Về những nhận xét đích danh, đặc biệt nhất là với Đàm Vĩnh Hưng của nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 có chính xác không? Câu trả lời là hoàn toàn chính xác, không có gì phải bàn cãi. Ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng thì nổi tiếng thế nào, qua những scandal gì thì có lẽ chính anh là người rõ nhất. Vì thế, vấn đề khen chê ở đây không phải là vấn đề đúng - sai như một số người còn tranh luận nữa mà đó là vấn đề có người đã chịu chỉ ra rõ sự thật đó, trên báo chí.

Những nhận xét thẳng thắn ấy khiến người trong cuộc sốc thật sự. Nhưng những ai biết cư xử văn hóa, biết nhìn nhận ưu khuyết điểm của bản thân mình thì chắc chắn sẽ im lặng, thậm chí nói lời cảm ơn rồi sau đó thực hiện cuộc cải cách, sửa đổi bản thân. Những diva Thanh Lam, Mỹ Tâm, Hồ Ngọc Hà hay Tuấn Hiệp là những người được nhắc tới trong lời nhận xét nhưng đều im lặng hoặc nói lời “cảm ơn”. Nhưng đáng tiếc, thay vì im lặng, thay vì chiêm nghiệm lại chính mình thì ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng đã vội vàng “phản pháo” với người mà mình từng gọi là “bố” kiểu ăn miếng, trả miếng.

Có lẽ do quá huyễn hoặc về bản thân mình mà nhiều “sao” cũng chỉ quen nghe những lời có cánh nên họ thiếu hẳn văn hóa tiếp nhận những lời phê bình lành mạnh. Nhưng bao giờ cũng vậy, muốn có văn hóa ứng xử đẹp thì trước tiên người ta phải có… văn hóa!

Nhưng văn hóa của những người mà công chúng tung hô là “sao”, là “thần tượng” hiện nay được phản ánh là gì? Đó là những cô cậu không chịu học hành đàng hoàng, thậm chí nhiều gương mặt chưa tốt nghiệp lớp 9 vì dấn thân theo những hào quang, cám dỗ của showbiz quá sớm. Đó còn là những scandal khiến công chúng cảm thấy sốc thật sự khi liên tục xuất hiện trên các trang báo mạng hết lột đồ khoe thân rồi đến phát ngôn gây sốc… Họ bất chấp khả năng nghệ thuật hạn hẹp của mình, bất chấp nhân cách bản thân, chỉ cố tìm mọi cách để nổi tiếng…

Đặc biệt hơn là có những gương mặt tự xưng mình là “ông hoàng”, “bà chúa” khi có được danh tiếng nhất định nhưng văn hóa thì chẳng khác nào một kẻ thất phu. Đây không phải là lần đầu tiên và có lẽ cũng khó là lần cuối cùng “ông hoàng nhạc Việt” Đàm Vĩnh Hưng đáp trả đốp chát với bậc cha chú, với đàn anh đàn chị sau khi bị nhận xét thẳng thắn. Vừa qua, trong lần tìm đến xin lỗi vì những lời lẽ nặng nề như mỉa mai, lăng mạ với nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9, Mr Đàm cho biết là vì mình có “cá tính mạnh và nóng”. Thì vì “cá tính mạnh và nóng” nên đã có biết bao đàn anh, đàn chị như nhạc sĩ Quốc Trung, danh ca Bảo Yến, diva Thanh Lam, ca sĩ Phương Thanh… đã trở thành nạn nhân của anh sau mỗi lần nhận xét đụng chạm. Không những thế, “cá tính” của anh còn làm kinh động đến cả giới nhà sư thanh tịnh khi anh “cưỡng” hôn nhà sư ngay trên sân khấu, trước mặt bao người mà không hề nghĩ đến đạo lý, nhân cách.

Khỏi phải nói hành động đáp trả của anh khiến công chúng bức xúc thế nào, không những thế, cả người trong giới cũng không thể chấp nhận chuyện đó. Một số nghệ sĩ đã chê trách hành động của ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng. NSND Trung Kiên cho biết, việc đáp trả nặng lời của ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng với nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 là hành động của người không có giáo dục, thiếu văn hóa. Ông nói: “Tôi không hài lòng về cách ứng xử của một bộ phận giới trẻ hiện nay, dường như họ có tâm lý rằng, cứ có tiền là làm được tất cả, khuấy trời, đạp đất, muốn làm gì thì làm”.

Ca sĩ Ánh Tuyết thì chia sẻ, đây là bài học đắt giá cho sự nói thẳng, nói thật trong giới nghệ sĩ, để thấy rằng, điều đáng báo động là văn hóa ứng xử trước những lời khen - chê. Bằng những gì mà Đàm Vĩnh Hưng nhận được từ phía dư luận những ngày qua đã là bài học không chỉ với Hưng, mà còn là bài học kinh nghiệm với nhiều nghệ sĩ khác nữa. Người đẹp Trúc Diễm, người từng đón nhận lời chê trên sóng trực tiếp của nhạc sĩ Trần Tiến thì cho rằng: Khi bản thân thực sự có những khuyết điểm nào đó mà được những người đi trước, bậc cha chú trong nghề họ góp ý thì mình nên tiếp thu. Bản thân của mình nhỏ tuổi hơn nên mình cần có sự lễ độ kính trọng với những người lớn tuổi, đó là sự lễ phép tối thiểu cần có. Và thứ nhất mình phải xem lại bản thân mình, thứ hai là phấn đấu đừng bị người ta chê nữa.

Có thể nói, tài năng, văn hóa và sự nổi tiếng là những thứ không thể đánh đồng, bởi rõ ràng một người nổi tiếng thì chưa chắc sẽ có tài năng và văn hóa đẹp. Và để thị trường âm nhạc phát triển một cách lành mạnh thì cần lắm những liều thuốc “đắng”, những lời nhận xét thẳng thắn, xác đáng. Đó còn là yêu cầu tất yếu của một đời sống văn hóa - nghệ thuật thật sự lành mạnh nói chung.

Lê Vân