Xung quanh chuyến thăm Mỹ lịch sử của Tổng thống Myanmar

Ngày 20/5, Tổng thống Myanmar Thein Sein được đồng nhiệm Mỹ Barack Obama tiếp tại Nhà Trắng. Cuộc gặp gỡ thượng đỉnh này được đánh giá là lịch sử, vì ông Thein Sein là lãnh đạo Myanmar đầu tiên viếng thăm chính thức Mỹ kể từ năm 1966. Năm 1966, Tổng thống Lyndon Johnson tiếp nguời khách là Tổng thống Myanmar, Ne Win tại Nhà Trắng. Từ đó đến nay, không một lãnh đạo Myanmar nào đuợc mời đến Washington.

Bang giao giữa hai nuớc trong thời gian gần đây đã được sưởi ấm một cách ngoạn mục. Hai năm sau khi chính quyền quân sự ra đi, ông Thein Sein, nguyên là cựu Thủ tướng dưới chế độ quân sự, trở thành tổng thống của chính quyền dân sự Myanmar được Mỹ tiếp đón với tất cả các nghi thức trọng thể.

AFP bình luận rằng chuyến viếng thăm chính thức của ông Thein Sein là một sự tặng thưởng cho “Mùa xuân Myanmar" được Washington hậu thuẫn và được xem là do nỗ lực của ông Thein Sein.

Phải nói là thành tựu cũng không ít: Hàng trăm tù nhân chính trị được trả tự do, kiểm duyệt được bãi bỏ, lãnh đạo đối lập Aung San Suu Kyi vào Quốc hội, tất cả tiến trình này diễn ra êm thấm, không đổ máu.

Tổng thống Mỹ Barack Obama và Tổng thống Myanmar Thein Sein hội đàm tại Nhà Trắng

Theo AFP, trong cuộc tiếp xúc với đồng nhiệm Thein Sein, Tổng thống Obama gợi lên tiến trình cải tổ ở Myanmar, tình hình căng thẳng giữa các cộng đồng cũng như trao đổi thương mại hai bên. Ông Thein Sein đã có buổi nói chuyện tại Phòng Thương mại Mỹ trước các lãnh đạo công nghiệp Mỹ.

Trả lời báo chí trước cuộc gặp, ông Thein Sein cho biết là sẽ nói với ông Obama rằng cải tổ vẫn tiếp diễn và ông sẽ yêu cầu bãi bỏ tất cả các trừng phạt kinh tế mà Mỹ đã bãi bỏ một phần không nhỏ.

Ông Thein Sein khẳng định: “Quan hệ hai bên đã được cải thiện nhiều nhờ chính sách mà ông Obama đã thực hiện, nhưng để các cải tổ chính trị đi đến nơi đến chốn ở Myanmar, thì kinh tế phải cần được phát triển hơn nữa”.

Những người ủng hộ cải thiện quan hệ Mỹ - Myanmar gọi chuyến thăm này là mốc quan trọng trong quan hệ song phương và là bằng chứng về sự hỗ trợ của Washington dành cho sự thay đổi dân chủ tại Myanmar. Những người phê phán thì nhấn mạnh thực tế là tình trạng vi phạm nhân quyền tại Myanmar vẫn đang tiếp tục diễn ra. Tuy nhiên, giới chuyên gia Nga cho rằng như thường lệ, trong trường hợp này, nhân quyền chỉ là màn khói che dấu mục tiêu địa chính trị quan trọng hơn của Mỹ, đó là là đưa Myanmar ra khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc và đảm bảo cho Washington một chỗ đứng trong khu vực chiến lược quan trọng này.

Gần nửa thế kỷ qua, Myanmar được giới quân sự lãnh đạo. Phương Tây đã áp đặt lên quốc gia này các cơ chế trừng phạt cứng rắn, và trên thực tế từ lâu đồng minh duy nhất của Myanmar là Trung Quốc.

Năm 2011, Tổng thống Myanmar là Thein Sein đã thực hiện chính sách dân chủ trong nước và đường lối cởi mở hơn trong quan hệ với phương Tây. Hàng trăm tù nhân chính trị được ra tù, trong đó có lãnh đạo đối lập Aung San Suu Kyi, người trong nhiều năm bị quản thúc tại gia. Nhân vật được trao giải Nobel Hòa bình này đã được bầu vào Quốc hội.

Do đó, phương Tây đã làm dịu lập trường của mình và gỡ bỏ hầu hết các biện pháp trừng phạt đối với Myanmar. Tháng 11/2012, Tổng thống Mỹ Barack Obama thực hiện chuyến thăm đầu tiên đến Myanmar.

Tuy nhiên, giới quan sát nhận định, vẫn còn nhiều tồn tại trong cải cách tại Myanmar. Xung đột sắc tộc và tôn giáo trong nước trong những năm gần đây vẫn còn là vấn đề gây nhức nhối.

Trả lời phỏng vấn hãng AFP, Zaw Htay, Chánh Văn phòng của Tổng thống Thein Sein nói rằng việc người đứng đầu nhà nước Myanmar được mời tới Nhà Trắng thể hiện sự tán thành của Washington đối với “mùa xuân Myanmar” và là một dấu hiệu nữa cho thấy các cuộc cải cách tại quốc gia từng bị cô lập này là không thể đảo ngược. Ông Zaw Htay nhấn mạnh rằng quốc gia của ông sẽ không đi tụt lùi trên con đường dân chủ, và rằng "mùa xuân Myanmar cụ thể hơn so với mùa xuân Arập và là hiện thân của những giá trị mà Mỹ hỗ trợ trên toàn thế giới”.

Boris Volkhonsky, chuyên gia của Viện nghiên cứu chiến lược Nga, nhận định: “Trên thực tế, vấn đề nhân quyền là bức màn khói che đậy những thứ quan trọng hơn. Myanmar là một trong những điểm quan trọng trong chiến lược ‘chuỗi ngọc trai’ của Trung Quốc. Myanmar nằm trên con đường tắt tiềm năng vận chuyển hàng hóa từ châu Phi và Trung Đông tới miền nam Trung Quốc. Cảng Chauphyu nằm ở bang Rakhine đang được xây dựng với sự hỗ trợ của Trung Quốc và có vai trò rất quan trọng. Cuối năm 2011, Mỹ công bố ‘chiến lược thay đổi trục ảnh hưởng’ và ‘quay trở lại châu Á’. Mục đích chính của chiến lược này hạn chế ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực”.

Chuyên gia Nga cho rằng xung đột dân tộc phù hợp với chiến lược này một cách hoàn hảo. Nguyên tắc cũ của “chia để trị” không chỉ có thể cản trở việc thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng của Trung Quốc, mà còn tạo cho Mỹ nhiều đòn bảy kiểm soát tình hình. Vì vậy, theo ông Volkhonsky, Washington sẽ tiếp tục xem xét vấn đề nhân quyền tại Myanmar một cách "có chọn lọc", trên thực tế cũng giống như họ vẫn thực hiện ở các nước khác.

S.Phương (Tổng hợp)