Nhật - Ấn chung một mối lo Trung Quốc

Nhận định về chuyến công du Nhật Bản, và sau đó là Thái Lan, của Thủ tướng Ấn Độ, hầu hết báo chí khu vực đều nhấn mạnh đến yếu tố hợp tác chiến lược trong khu vực. Đến Tokyo vào ngày  28/5, Thủ tướng Manmohan Singh gặp đồng nhiệm Nhật Bản Shinzo Abe mà ông gọi là “người bạn tốt” vào ngày 29/5.

Trả lời phỏng vấn báo chí Nhật, ông Manmohan Singh tuyên bố mục tiêu chuyến công du Nhật Bản và Thái Lan là để “củng cố thêm ý nghĩa của chính sách 'Hướng về phương Đông' và để đóng góp vào hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực”.

Thủ tướng Ấn Độ nhấn mạnh nguyện vọng xây dựng “một chiến lược chung với Nhật Bản” trong ba lĩnh vực an ninh quốc phòng, hạt nhân và thương mại.

Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe

Báo The Straits Times của Singapore nhận định một cách rõ ràng, Trung Quốc là động lực thúc đẩy hai nước Nhật -Ấn phải “tăng cường hợp tác quân sự, tập trận chung” mà chiến dịch đầu tiên diễn ra hồi tháng 6/2012.

Một chi tiết nhỏ nhưng không nhỏ đã được báo chí tại New Delhi ghi nhận: Thủ tướng Ấn công du Nhật Bản mà lãnh hải bị Bắc Kinh tranh giành chỉ một tuần sau khi tiếp Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường.

Chính phủ Ấn từ chối so sánh hai cuộc gặp gỡ này, nhưng khẳng định “không có lý do gì biến nước mình thành con tin trong mối quan hệ song phương”. Nhà báo Simran Sodhi ở Ấn Độ nhấn mạnh đến bối cảnh Tokyo và Bắc Kinh đang “ghìm nhau” tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.

Đối với New Delhi, trước hiểm họa bành trướng của Trung Quốc tại châu Á, vì nhu cầu chiến lược, Ấn Độ bắt buộc phải bắt tay với Nhật Bản để chống Trung Quốc. Hiện tại, chính phủ Ấn luôn phủ nhận là muốn liên kết với một số quốc gia trong khu vực để kiềm chế Trung Quốc, mặc dù cuộc khủng hoảng biên giới ngày 15/4/2013 cho thấy quan hệ giữa hai nước láng giềng có trên 1 tỷ dân hàm chứa nhiều thùng thuốc nổ: Trên bộ, Trung Quốc vừa có xung khắc biên giới với Ấn Độ vừa là đồng minh của Pakistan, kẻ thù của Ấn. Trên biển, chiến lược “chuỗi trân châu” của Bắc Kinh tăng cường ảnh hưởng đến tận Ấn Độ Dương .

Do vậy chiến lược “Hướng Đông” của Ấn Độ đã được chính Thủ tướng Manmohan Singh nhắc nhở với công luận khi bình luận về chuyến công du Nhật Bản lần này và kèm với lời mô tả xem Nhật Bản là “đối tác cốt lõi trong khu vực và trên thế giới”.

Giới quan sát chờ xem trong lĩnh vực vũ khí, Ấn Độ có chính thức đặt mua 15 thủy phi cơ tối tân của Nhật nhân chuyến công du hay không.

Trong lĩnh vực hạt nhân dân sự, Tokyo ủng hộ hiệp ước Mỹ-Ấn và những biệt lệ dành cho New Delhi tránh né nguyên tắc cấm phổ biến nguyên tử của AIEA, Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế. Tuy nhiên, các chính phủ liên tiếp tại Nhật Bản tuy muốn trợ giúp Ấn Độ đều gặp khó khăn trước áp lực của thành phần công luận chống năng lượng hạt nhân. Đặc biệt là từ sau tai nạn Fukushima.

Phía Ấn Độ rất lạc quan tin tưởng vào đối tác Nhật Bản. Giáo sư chính trị quốc tế Lalima Verma, trung tâm nghiên cứu Đông Á thuộc đại học Jawaharlal Nehru cho rằng Ấn Độ và Nhật Bản rất hăng hái thắt chặt hợp tác song phương vì giữa hai bên không có “hệ lụy lịch sử”. Nhận xét này chắc chắn sẽ lọt vào tai Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường.

Báo The Indian Express (Ấn Độ) mới đây đăng bài phân tích của học giả Raj Mohan - chuyên viên đặc biệt tại Viện Nghiên cứu Nhà quan sát (ORF) - về quan hệ Nhật-Ấn qua chuyến thăm Nhật Bản của Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh. Theo Raj Mohan, việc thiết lập mối quan hệ đối tác sâu sắc hơn với Ấn Độ đóng vai trò trọng tâm trong nỗ lực của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe nhằm đưa Nhật Bản trở lại trung tâm của vũ đài châu Á.

Kể từ chiến thắng vang dội trong cuộc tổng tuyển cử tháng 12/2012, ông Abe đã tìm cách đưa Nhật Bản ra khỏi tình trạng sa sút về kinh tế, làm hồi sinh tinh thần dân tộc, sửa lại hiến pháp, dũng cảm đương đầu với Trung Quốc và đòi lại vị trí thích đáng của Nhật tại châu Á. Song liệu Thủ tướng Singh có sẵn sàng chơi bóng với Thủ tướng Abe?

Chuyên viên Boris Volkhonsky thuộc Viện nghiên cứu chiến lược Nga nhận định: “Bản thân sự kiện Ấn Độ-Nhật Bản xích lại gần nhau hiển nhiên là động thái tích cực. Hai quốc gia châu Á hùng mạnh này đã có mối quan hệ từ lâu. Kinh tế Ấn Độ là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh chóng nhất ở châu Á.

Còn Nhật Bản một vài năm trước đây phải nhường cho Trung Quốc vị trí dẫn đầu châu Á về Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và những năm gần đây chưa thể hồi phục sau ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng 2008-2009. Vì vậy, việc mở rộng hợp tác là yêu cầu tự thân và cần thiết không chỉ cho cả hai bên, mà còn là động lực tốt cho việc hình thành không gian kinh tế chung của châu Á”.

Các nhà lãnh đạo Nhật Bản và Ấn Độ cũng phải suy nghĩ rằng liệu họ có đáng xây dựng liên minh của mình trên cơ sở chống Trung Quốc và thực tế là tự hứng lấy "đống than nóng" vào tay mình để tránh bỏng cho người khác hay không.

H.Phan (Tổng hợp)