Trung Quốc cuống cuồng bảo vệ tài sản ở Venezuela

Tổng thống Venezuela Maduro và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh tháng 9/2013

Ngày 18/5, Phó Tổng thống kiêm Bộ trưởng Công nghiệp của Venezuela, Miguel Perez cho biết nước này đã đạt được một thỏa thuận với Trung Quốc nhằm cải thiện các điều khoản của thỏa thuận đổi dầu lấy tín dụng giữa hai nước, nhờ đó Venezuela sẽ "dễ thở" hơn trước khi phải thanh toán các khoản nợ lớn.

Theo Phó Tổng thống Perez, thỏa thuận mới này cùng với việc cắt giảm mạnh nhập khẩu sẽ giúp Venezuela thoát khỏi tình thế rất khó khăn hiện nay.

Trong khoảng một thập niên qua, Trung Quốc đã “hào phóng” cho Venezuela vay trên 50 tỷ USD theo thỏa thuận giữa hai nước.

Trong những ngày gần đây, chính quyền của Tổng thống Maduro đang phải gồng mình trước sức ép của phe đối lập và các thế lực thù địch bên ngoài liên quan tới những khó khăn kinh tế hiện nay. Báo chí quốc tế nói nhiều đến nguy cơ đảo chính ở Venezuela giống như những gì đang diễn ra tại Brazil.

Cuộc khủng hoảng hiện nay ở Venezuela trước hết bắt nguồn từ giá dầu giảm. Với 96% ngân sách nhà nước là tiền bán dầu, chính quyền Venezuela đang thiếu tiền trầm trọng để chi phí cho những chương trình hỗ trợ xã hội. Sự nuông chiều có chủ đích của ông Maduro lại càng làm cho năng lực sản xuất trong nước từ yếu ớt trở nên tê liệt !

Theo số liệu của Oxford Economics, thu nhập từ dầu lửa của Venezuela giảm mạnh chỉ còn 42,5 tỉ USD trong năm 2015, so với năm 2014 là 74 tỉ USD. Quá trình trượt dài vẫn chưa chấm dứt này càng làm tăng thêm những khó khăn mà Caracas đang phải đối mặt. Đó là suy thoái ở mức 7%, tỉ lệ lạm phát hàng đầu thế giới (khoảng 189%), thâm hụt ngân sách khổng lồ, dự trữ ngoại hối thấp nhất trong lịch sử (16,9 tỉ USD vào năm 2015), tương đương với khoản chi trả cho hàng nhập khẩu trong vòng một tháng rưỡi.

Bức tranh chưa thể hoàn chỉnh nếu chưa tính đến việc đồng tiền mất giá, và sự hiện diện của ba hối suất khác nhau (1 USD đổi 6 đồng hay 15 đồng bolivar theo tỉ giá chính thức, còn ngoài chợ đen 1 USD đổi được đến 700 đồng bolivar). Tình hình trầm trọng cho đến nỗi một số dữ liệu thống kê nay không còn được công bố.

Nạn khan hiếm các loại hàng nhu yếu phẩm (sữa, bơ, bánh mì…) cũng như thuốc chữa bệnh đang tăng lên, trong một đất nước dù sao cũng là nước sản xuất dầu lửa đứng thứ 12 thế giới, đứng thứ 9 về xuất khẩu dầu và có trữ lượng dầu lửa được xác định lớn nhất toàn cầu.

Tình trạng thiếu tiền mặt trầm trọng do thu nhập từ dầu lửa giảm xuống quá nhiều, đã buộc Venezuela tìm kiếm nguồn tiền bằng mọi giá. Thậm chí còn xóa những món nợ khổng lồ cho khách hàng nếu chịu trả tiền mặt, hoặc cầm cố những tài sản của đất nước, như trữ lượng vàng chẳng hạn.

Mới đây, Venezuela đã phải chấp nhận xóa đến 2 tỉ USD nợ tiền dầu lửa cho Jamaica, và 1,5 tỉ USD – cũng là tiền bán dầu – cho Cộng hòa Dominica. Bên cạnh đó, còn giảm 38% trên tổng số nợ 400 triệu USD mà công ty nhà nước Ancap của Uruguay còn thiếu.

Ngoài ra, chính quyền Caracas còn cầm cố trữ lượng vàng của Venezuela lấy 1,5 tỉ USD; cho phát hành trái phiếu và thương lượng vay 2,5 tỉ USD thông qua Citgo, chi nhánh lọc dầu đặt tại Mỹ của tập đoàn dầu khí quốc doanh PDVSA – nguồn tài chính hàng đầu của đất nước.

Venezuela đang cần tiền mặt để chi trả nhiều triệu USD cho các nhà cung cấp hàng hóa và dịch vụ nước ngoài, như các công ty hàng không chẳng hạn.

Ngoài ra, Caracas cũng phải trả nợ khoảng 6 tỉ USD vốn và lãi trong năm nay. Ông Asdrubal Oliveros, giám đốc cơ quan tư vấn Ecoanalitica nhấn mạnh, với giá trung bình một thùng dầu thô là 47 USD trong năm nay, Venezuela thiếu mất 23 tỉ USD để quân bình cán cân thanh toán. Trong khi đó dự trữ ngoại hối của đất nước giảm 25% so với năm ngoái.

Trong khi đồng minh Nga đang gặp khó khăn do bị phương Tây cấm vận, Cuba thì vừa mở cửa cần nhiều tiền để đầu tư, Venezuela buộc phải cầu cứu Trung Quốc. Nhưng cũng chính vì vậy mà họ bị bắt bí đủ điều. Tháng 3/2015, Trung Quốc đồng ý cho Venezuela vay 10 tỷ USD. Số vốn này được coi là một “phao cứu sinh” cho Venezuela, đất nước đang cạn kiệt ngoại tệ, đối đầu cùng lúc với giá dầu giảm chóng mặt và suy thoái kinh tế. Tuy vậy, các điều kiện kèm khoản vay khá ngặt nghèo, nên Venezuela khó có thể sử dụng số tiền vay được tùy ý.

5 tỷ USD đầu tiên của khoản 10 tỷ USD nói trên được dùng cho một loạt dự án. Thời hạn thanh toán của khoản này là 5 năm thay vì 3 năm như thường lệ. Số tiền 5 tỷ USD còn lại đi kèm điều kiện phải thuê các công ty Trung Quốc phục vụ cho việc tăng sản lượng tại các mỏ dầu lâu năm của tập đoàn dầu lửa quốc doanh PDVSA Venezuela.

Ngoài ra, các khoản vay của Trung Quốc thường đi kèm điều kiện bên được vay phải thuê nhà thầu Trung Quốc.

Từ năm 1999, Trung Quốc và các doanh nghiệp của mình đầu tư rất nhiều vào Venezuela. Chỉ chưa đầy một thập niên, Bắc Kinh đã cho Caracas vay hơn 50 tỉ USD để đầu tư cho gần 300 dự án hợp tác kinh tế và văn hóa.

Chỉ trong vòng một thời gian ngắn, Trung Quốc trở thành đối tác thương mại thứ hai của một đất nước có những nguồn trữ lượng dầu mỏ lớn nhất thế giới.

Tham vọng của người Trung Quốc là khai thác những mỏ vàng, trở thành những nhà thầu xây dựng lớn và biến Venezuela thành thị trường xuất khẩu của họ. “Đói” năng lượng, Trung Quốc rất muốn “thôn tính” Venezuela - quốc gia có trữ lượng dầu lửa lớn nhất thế giới.

Các chính trị gia đối lập của Venezuela khi ấy đã bày tỏ quan ngại, cho rằng nước này đang phụ thuộc thái quá vào Trung Quốc, đồng thời chỉ trích sự thiếu minh bạch trong các điều khoản vay tiền.

Với tuyên bố này, nếu chính quyền của Tổng thống Maduro sụp đổ, phe đối lập Venezuela (được cho là thân phương Tây) sẽ khó lòng thực thi những gì chính phủ trước đã ký kết. Cứu chính quyền Maduro hiện nay là cách Trung Quốc cứu đồng tiền của chính họ!