Syria khi nào mới hết loạn?

Cuộc đối thoại "giữa những người điếc"?

Vòng hai của Hội nghị hòa bình cho Syria do Mỹ và Nga khởi xướng (còn được gọi là Geneve 2) đã kết thúc ngày 14/2 mà không đạt bất cứ kết quả gì. Các bên trước khi ra về còn “giơ nắm đấm dọa nhau”. Đặc sứ Liên hiệp quốc Lakhdar Brahimi, người chủ trì cuộc đối thoại giữa các phe phái của Syria tại Geneve, hôm 15/2 đã lên tiếng xin lỗi dân chúng Syria vì không thể giúp họ thoát khỏi “cuộc khủng hoảng khủng khiếp”. Hiện chưa rõ khi nào vòng đàm phán thứ ba mới diễn ra. Ông Brahimi hy vọng hai phía suy nghĩ kỹ hơn và quay lại đàm phán để thực thi thông cáo Genève - do các cường quốc đưa ra hồi tháng 6/2012 - được coi là kế hoạch giải quyết, thông qua con đường chính trị xung đột đã kéo dài gần ba năm nay tại Syria.

Sự thất bại của hội nghị này đã được tiên liệu vì đây là cuộc đàm phán... "giữa những người điếc" với nhau. Phe đối lập Syria đưa ra một tài liệu gồm 22 điểm về giai đoạn quá độ chính trị ở Syria, chủ yếu là đề nghị thành lập một chính phủ chuyển tiếp, với trách nhiệm bầu ra một Quốc hội lập hiến để soạn thảo hiến pháp mới, tổ chức ngưng bắn, trả tự do cho tất cả các tù nhân, tạo điều kiện cho trợ giúp nhân đạo đến được mọi nơi, và lính "ngoại bang" phải rời khỏi lãnh thổ Syria. Phe đối lập không hề nhắc đến đương kim Tổng thống Syria Al-Assad, không muốn ông có bất cứ một vai trò gì trên chính trường Syria trong giải pháp của họ.

Thủ lĩnh Quân đội Tự do Syria Selim Idriss vừa bị cách chức

Phe chính phủ Damas không thể chấp nhận đề nghị trên, mà muốn dành ưu tiên cho cuộc chiến chống khủng bố, trước khi bàn đến các vấn đề khác, và cáo buộc phe đối lập không hợp tác thực sự.

Tình trạng bế tắc đã không thể được phá vỡ ngay cả khi vào những giờ chót, một cuộc họp kín giữa đặc sứ Liên Hiệp quốc Brahimi, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Wendy Sherman và Thứ trưởng Ngoại giao Nga Gennady Gatilov đã diễn ra với hy vọng các bên gây được sức ép lên hai phe nhằm giải tỏa tình hình.

Tại anh tại ả?

Tàn cuộc tại Geneve, các bên ra về và tiếp tục đổ lỗi, chỉ trích nhau. Hôm 16/2, Anh và Pháp đã lên tiếng chỉ đích danh chính quyền Damas là thủ phạm chính của thất bại trên. Ngoại trưởng Anh William Hague cáo buộc chính quyền Syria “tránh né thảo luận về các chủ đề căn bản liên quan đến khả năng vãn hồi nền hòa bình”, cụ thể là vấn đề thành lập một chính phủ quá độ. Về phần mình, người đương nhiệm Pháp Laurent Fabius cũng khẳng định Damas đã “ngăn chặn mọi khả năng đàm phán tiến triển”.

Trước đó, ngày 15/2, Tổng thống Obama cảnh báo rằng đất nước ông có thể bắt đầu gia tăng áp lực với Damas để đẩy nhanh tốc độ quá trình giải quyết khủng hoảng Syria. Tuy nhiên Tổng thống Mỹ không nói rõ đó là những biện pháp nào. Trong khi đó, chính quyền Syria cũng đã lên tiếng cáo buộc Israel và Mỹ về thất bại trên, đồng thời cho rằng việc phe đối lập Syria từ chối giải quyết vấn đề khủng bố đã làm bế tắc hòa đàm.

Ngày 17/2, phát biểu khi đang ở thăm Indonesia, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry tuyên bố Nga đang tạo điều kiện cho Tổng thống Syria Bashar al-Assad mở một chiến dịch “khủng bố” chống lại chính nhân dân của ông ta. Ngoại trưởng Kerry tuyên bố việc lực lượng Assad liên tục sử dụng bom cỡ lớn nhằm vào thường dân Syria chứng tỏ chính phủ của ông ta vẫn theo đuổi một giải pháp quân sự cho hơn 3 năm bạo động. Người đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ đổ vấy trách nhiệm về thất bại của hội nghị Geneve 2 cho Nga khi nói rằng các nỗ lực tìm ra một giải pháp chính trị cho bạo động cho đến nay đã thất bại một phần bởi vì Nga không có đủ biện pháp để hỗ trợ cho các cuộc hòa đàm ở Geneve.

Phản pháo lại những cáo buộc trên, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nói chính những người ủng hộ phe đối lập, trong số đó có cả Mỹ, là những người đang gây trì hoãn cho tiến bộ bằng cách tập trung một cách thiếu thực tiễn vào việc buộc Tổng thống Assad từ bỏ quyền hành. Theo ông Lavrov, khi những người ủng hộ phe đối lập tham gia vào các cuộc đàm phá này kêu gọi thực thi thông cáo Geneve một cách toàn diện, thì họ chỉ có một ý nghĩ trong đầu là thay đổi chế độ.

Ngày 17/2, Matxcova cho biết đang nắm thông tin về việc các nhà tài trợ bên ngoài của phe đối lập Syria đang cố gắng thành lập một cấu trúc đối lập mới ở Syria từ những nhóm đã tách khỏi Liên minh Dân tộc. Mục đích của họ là ngăn chặn quá trình đàm phán cho một giải pháp hòa bình. Nga bày tỏ lo ngại rằng các nhà tài trợ bên ngoài của phe đối lập Syria muốn dùng cấu trúc mới này để thay thế Liên minh dân tộc đối lập Syria, hiện đang tham gia vào các cuộc đàm phán Geneve 2.

“Nói theo cách khác là chọn hướng để ra khỏi lộ trình đàm phán và một lần nữa đặt cược vào kịch bản quân sự, cũng như vào việc lại sẽ có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ phía bên ngoài” - người đứng đầu Bộ Ngoại giao Nga nhận định.

Khi nào hết loạn tại Syria?

Sau một loạt những thất bại của lực lượng nổi dậy trước các cuộc tấn công của quân đội chính phủ, ngày 17/2, Hội đồng Quân sự Tối cao, cơ chế lãnh đạo Quân đội Syria Tự do, một lực lượng nổi dậy thân phương Tây tại Syria, đã quyết định cách chức Tham mưu trưởng Idriss và đưa Tướng Abdelilah al-Bashir lên thay. Tướng Idriss bị phê phán về nhiều sai phạm trong đó có việc phân phối vũ khí một cách sai lầm, bên cạnh các sai sót trong chiến đấu.

Theo lực lượng đối lập Syria, việc thay thế này là rất cần thiết để lực lượng nổi dậy thân phương Tây được nhận thêm thiết bị quân sự, nhất là sau thất bại của cuộc đàm phán hòa bình tại Geneve. Được phương Tây hỗ trợ và được coi là thuộc phái ôn hòa, Quân đội Syria Tự do đã bị chia rẽ nội bộ làm suy yếu. Trên chiến trường, thành phần được cho là ôn hòa này đã bị các nhóm thánh chiến và liên minh nổi dậy khác qua mặt.

Nói về một lối thoát thực sự cho Syria hiện nay, Đặc sứ Liên hiệp quốc Lakhdar Brahimi phát biểu: “Vấn đề ở Syria là sự can thiệp của nước ngoài thông qua việc cung cấp tiền bạc và vũ khí. Nếu ngăn chặn được điều này, Syria sẽ tự giải quyết vấn đề nội bộ của họ một cách dễ dàng, và khi đó chẳng cần đến bất kỳ hội nghị Geneve nào. Còn nếu không thì có đến 10 hội nghị Geneve cũng không thể giải quyết được”.