Cuộc tranh giành Myanmar thêm náo nhiệt

Thủ tướng Nhật Abe rời Tokyo chiều 24/5 lên đường thăm chính thức Myanmar

Chuyến công du Myanmar ba ngày của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe là cơ hội để Tokyo thông báo một loạt biện pháp kinh tế và thương mại trợ giúp quốc gia Đông Nam Á đầy hứa hẹn này.

Chuyến thăm của Thủ tướng Shinzo Abe diễn ra trên nền bước đột phá mạnh mẽ của Mỹ trong quan hệ với Myanmar. Hồi tháng 11 năm ngoái, tại đất nước châu Á này lần đầu tiên trong lịch sử đón tiếp chuyến thăm của Tổng thống Mỹ. Còn ngày 20/5 vừa qua, ông Barack Obama đã tổ chức tại Nhà Trắng lễ nghênh tiếp Tổng thống Thein Sein của Myanmar.

Tháng 4/2012, chính phủ Nhật Bản thuộc phe trung tả đã xóa nợ cho Myanmar gần 3 tỷ USD. Trong chuyến công du Myanmar ba ngày kể từ hôm 24/5/2013, Thủ tướng Shinzo Abe, đứng đầu cánh hữu Nhật Bản sẽ thông báo bỏ luôn món nợ còn lại là 1,5 tỷ USD, không tính “phong bì 100 tỷ yen” viện trợ thêm, tức gần 1 tỷ USD.

Theo nhận định của các chuyên gia nước ngoài, thì Tokyo luôn sát cánh với chính quyền Myanmar kể cả trong thời kỳ giới quân sự cầm quyền. Mục tiêu chiến lược của Tokyo và cũng là ước nguyện của giới lãnh đạo và xã hội Myanmar là không để cho Trung Quốc thao túng quốc gia Đông nam Á có nhiều tài nguyên và vị trí địa lý chiến lược trong khu vực.

Với tham vọng làm “cường quốc hải dương”, Bắc Kinh tranh giành lãnh hải với Nhật Bản ở phía đông, lấn sâu về phương nam với “đường lưỡi bò” ở biển Đông nam Á và với chiến lược “chuỗi trân châu” kéo dài đến Ấn độ Dương. Trên bộ, Trung Quốc xây dựng ống dẫn dầu từ cảng Kyaukphyu trong vịnh Bangal xuyên ngang Myanmar đến tận Vân Nam, trong khi doanh nhân người Hoa lợi dụng thời kỳ Tây phương cấm vận đã đổ qua Myanmar chiếm thị trường.

Theo chuyên gia Pháp Léon Bernard Pinatel, Bắc Kinh đã âm thầm thi hành chính sách thực dân tại Myanmar từ 20 năm qua. Tại tỉnh Mandalay, chiếc nôi văn hóa của Myanmar, người Hoa chiếm gần 40% dân cư. Tâm lý phản cảm chống Trung Quốc đã đưa đến nhiều vụ đặt bom phá hoại công trình dầu khí của Trung Quốc trong năm 2010. Gần đây nhất, dân chúng Myanmar phản đối công trình xây dựng đập thủy điện do Trung Quốc làm chủ thầu và một mỏ đồng do Trung Quốc khai thác.

Chính sách Myanmar của Nhật Bản tuy không ồ ạt quy mô như Trung Quốc, nhưng lại rất bền bỉ. Chuyên gia Masahiko Tanaka, đại diện của JICA, cơ quan hợp tác quốc tế của Nhật tại Rangoon nhận định là từ 1960 đến nay, khác với Tây phương, không bao giờ Tokyo bỏ rơi Myanmar. Chuyên gia thuộc cơ quan hợp tác của Nhật hoạt động tại chỗ. Một trong những nhược điểm của Myanmar là thiếu chuyên viên đã được Nhật Bản tận tình đào tạo tại chỗ cũng như đưa sang Nhật tập huấn 300 người mỗi năm.

Tổng thống Myanmar Thein Sein (trái) tiếp phó thủ tướng kiêm bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Taro Aso, ngày 3/1/2013

Tháng 1/2013, ngay sau khi đảng Tự do Dân chủ lên cầm quyền, từ Thủ tướng đến các bộ trưởng quan trọng của Nhật đã chọn Đông Nam Á viếng thăm đầu tiên, thay vì sang Trung Quốc hay Mỹ.

Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài chính Taro Aso được nhiệm vụ đến Myanmar mở đường đầu tư cho giới doanh nhân Nhật Bản. Công trình xây dựng và phát triển đặc khu công nghiệp Thilawa rộng 2000 hecta ở Myanmar sẽ do ba đại tập đoàn của Nhật đảm trách.

Theo giới phân tích, trong vùng Đông Nam Á, đặc biệt là tại Myanmar, Indonesia, Philippines và Thái Lan, Tokyo mở cuộc chiến tranh không tiếng súng để cân bằng ảnh hưởng của Bắc Kinh. Chuyên gia Guy Faure, giám đốc ban Bắc Á của Trung tâm Nghiên cứu quốc gia Pháp cho rằng, Tokyo cảm thấy bị “mất đất” trong khu vực từ năm 2000 vì Bắc Kinh.

Từ năm 2009, Nhật Bản đầu tư mỗi năm vào Đông Nam Á nhiều hơn là vào Trung Quốc. Myanmar chắc chắn sẽ là vùng đất hứa có thể tiếp nhận các xí nghiệp Nhật Bản dời cơ sở từ Trung Quốc sang.

Từ viện trợ quân sự cho các quốc gia Đông Nam Á bị Trung Quốc đe dọa như cung cấp 12 tầu tuần duyên cho Philippines đến viện trợ phát triển kinh tế cho Đông Nam Á, hơn bao giờ hết, Tokyo với chính phủ Shinzo Abe xây dựng thế liên hoàn trước tham vọng không che dấu của Bắc Kinh.

Chuyến thăm của ông Abe tới Myanmar được coi như một biểu tượng của sự “ân xá” của phía Nhật Bản với Myanmar sau nhiều thập niên trừng phạt.

Khi đó Tokyo đã làm những gì mà Mỹ thực hiện từ trước. Bây giờ tiếp sau ông Barack Obama, ông Shinzo Abe thể hiện thái độ khuyến khích phát triển mối quan hệ của giới kinh doanh Nhật Bản với Myanmar. Giống như là món phần thưởng dành cho Myanmar vì sự đổi thay nền dân chủ. Nhưng giới phân tích tin chắc rằng, đây mới chỉ là bước đầu và là vẻ bên ngoài. Trên thực tế, đằng sau đó là mối quan tâm địa chính trị và quyền lợi kinh tế - thâm nhập địa bàn Myanmar để kiềm chế, chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc. Là đồng minh trung thành của Mỹ, Nhật Bản không làm bất cứ điều gì chừng nào chưa nhận được từ Washington hiệu lệnh cho phép hợp tác với Myanmar . Bây giờ, người Mỹ đã công bố chiến lược trở lại châu Á. Tính đến điều đó, Nhật Bản cũng làm tương tự, tức là chú trọng vào khu vực châu Á. Đối với ông Shinzo Abe, điều rất quan trọng ở Myanmar không chỉ là đối trọng chính trị với Trung Quốc, mà còn duy trì mối quan hệ kinh tế với đất nước này. Ông đang tập trung vào sự phát triển liên hệ hợp tác kinh tế với các nước châu Á như là một trong những động lực đưa Nhật Bản ra khỏi tình trạng trì trệ kinh tế. Và Myanmar là một đối tác đầy triển vọng.

Với sự hỗ trợ chính trị mạnh mẽ, dòng vốn tư bản lớn của Nhật Bản dự định đổ vào Myanmar, trong triển vọng nghiêm túc và dài hạn. Có vẻ là Myanmar đang trở thành vũ đài của cuộc đấu địa chính trị cam go. Mức giá đặt cược cho phần thắng là rất cao. Đó là nguồn tài nguyên dồi dào, dung lượng thị trường tiêu thụ lớn của Myanmar và vị trí độc đáo của đất nước này trên bản đồ châu Á.

H.Phan (Tổng hợp)