Phương Tây quá bất ngờ với Putin!

Sự phản ứng cứng rắn của Tổng thống Nga Vladimir Putin đã khiến phương Tây bất ngờ

Phải chờ đến một tuần sau khi Tổng thống Ukraina Viktor Yanukovych bị phe đối lập thân châu Âu phế truất (ngày 22/2), Tổng thống Nga V.Putin mới chính thức lên tiếng phản đối (ngày 1/3). Sự phản ứng muộn màng này đã khiến phương Tây ngỡ rằng Nga đã thất bại trong cuộc tranh giành ảnh hưởng tại Ukraina. Tuy nhiên, cái được gọi là phản ứng muộn màng đó (thực chất là chín chắn) đang khiến họ lúng túng.

Nga đưa quân vào bán đảo Crưm, kiểm soát khu tự trị này trước sự bất lực của chính quyền Kiev và phương Tây. Châu Âu và Mỹ chỉ còn biết đe dọa trừng phạt Nga nhưng thậm chí ngay cả những lời hù dọa đó cũng không có chút trọng lượng nào. Tổng thống Putin quyết tâm bảo vệ những lợi ích của Nga tại Ukraina. Sự cương quyết đó đã khiến Mỹ và châu Âu chùn bước và chấp nhận thỏa hiệp.

Câu hỏi đặt ra ở đây là vì sao phương Tây lại đánh giá quá thấp phản ứng của Nga trước vấn đề Ukraina để rồi từ chuốc lấy sự bất lực? Báo chí Pháp mấy ngày nay liên tục có các bài bình luận đả kích sự ấu trĩ của các nhà chính trị Mỹ và châu Âu. Chẳng hạn, tờ La Croix ra ngày 4/3 có bài xã luận tựa đề “Một bằng chứng cho thấy sự bất lực của nền ngoại giao phương Tây”. Bài báo phân tích, ngoại trừ đe dọa tẩy chay thượng đỉnh G8 sắp mở ra vào tháng 6/2014 tại Sochi hay gạt Nga ra khỏi câu lạc bộ các cường quốc công nghiệp hàng đầu thế giới, từ Liên hiệp quốc đến Liên minh Bắc Đại Tây dương, từ Liên hiệp châu Âu đến Mỹ đều không có những hành động cụ thể trước sự quyết đoán của chủ nhân điện Kremlin.

Trong khi tờ Les Echos lại nói tới “tầm hoạt động rất hạn hẹp của phương Tây” và một nước Mỹ “mờ nhạt trước quyết tâm của Vladimir Putin”. Tờ Libération thì có bài viết: “Một tổng thống Barack Obama rất rụt rè”, trước ông Putin bởi vì Mỹ đang cần đến Nga để giải quyết những hồ sơ quan trọng khác như là Afghanistan, Syria hay Iran. Theo quan điểm của tờ báo tương lai của Crưm như đã được an bài: “Crưm trong vòng ảnh hưởng của Nga”.

Về phần mình, Le Figaro cho rằng, việc Tổng thống Nga tăng cường quân sự ở Crưm là “một cái tát tai với ông Obama”. Một trong những chuyên gia hàng đầu về Liên Xô cũ và cũng là Chủ tịch cơ quan tư vấn Eurasia Group, Ian Bremmer, được Le Figaro trích dẫn báo trước: đối với Ukraina, “những ý đồ quân sự của Nga sẽ không dừng lại ở Crưm”. Chiến dịch quân sự của Nga có nguy cơ lan rộng ra các vùng ở miền đông và miền nam Ukraina. Sở dĩ kịch bản đó có thể xảy tới do châu Âu và Mỹ đã đánh giá sai lệch tình hình cả về Ukraina lẫn Tổng thống Putin. Chuyên gia Bremmer đã chỉ ra một số sơ hở của Nhà Trắng trong việc đánh giá tình hình Ukraina cũng như phản ứng của Nga.

Thứ nhất, Washington đã ngây thơ tin vào sức mạnh của chính mình, cho rằng dù vị trí siêu cường của Mỹ đang trên đà suy yếu nhưng nước Mỹ vẫn còn chiếm thế thượng phong. Sơ hở thứ nhì là lâu nay Nhà Trắng đã lơ là với hồ sơ Ukraina, cả tin rằng khi người dân Ukraina nổi dậy chống lại Tổng thống Yanukovitch, quốc gia này hiển nhiên ngả vào vòng tay của châu Âu. Ở đây Mỹ quên mất rằng, quyền lợi của Nga tại Ukraina lớn gấp 10 lần so với của châu Âu. Khác với phương Tây, ông Putin có hẳn một kế hoạch, một chiến lược rất rõ ràng cho Ukraina.

Nhược điểm thứ ba là Mỹ đã xem thường đối phương, tưởng lầm là Nga không còn ảnh hưởng lớn đối với Ukraina. Thế rồi lại cũng Mỹ, theo chuyên gia Bremmer, đã làm ngơ để cho thỏa hiệp giữa Tổng thống bị truất Yanukovitch với ba nước châu Âu bị vi phạm. Nhưng chốt lại, cả Liên minh châu Âu và Mỹ chỉ mạnh miệng lên tiếng cảnh cáo Nga nhưng cả Bruxelles lẫn Washington tới nay vẫn chưa biết phải đối phó ra sao trên vấn đề Ukraina.

Le Figaro phân tích về sự ngộ nhận và thiếu tinh tế của ngành ngoại giao Mỹ và châu Âu như sau: “Thình lình Mỹ và các đồng minh châu Âu tỉnh ngủ trước thái độ cứng rắn của Nga”. Trước đó, mặc cho những quốc gia trong vùng Baltic hay Ba Lan đánh động dư luận quốc tế về lò lửa Ukraina, phương Tây vẫn làm ngơ. Giờ đây Mỹ thực sự lúng túng trước một ông Putin sẵn sàng dùng vũ lực để khẳng định quyền lợi của Nga tại Ukraina”.

Trên chính trường Mỹ, mọi người đều ý thức được rằng, nếu chỉ đe dọa suông mà không có những hành động cụ thể, uy tín của Mỹ sẽ bị sứt mẻ. Nhưng chẳng mấy ai tin rằng Washington sẽ đọ sức với Matxcơva vì Ukraina. Còn nhớ vào tháng 8/2008, các nước phương Tây đã không làm gì được khi Nga đưa quân sang Abkhazia và Ossetia, hai tỉnh thành thuộc chủ quyền của Gruzia. Liệu rằng kịch bản đó sẽ có lặp lại với Ukraina hay không?

Các nhà phân tích cho rằng, châu Âu nên để một cánh cửa ngỏ cho giải pháp ngoại giao. Việc tăng quân tại Crưm cho thấy Matxcơva cảnh cáo cộng đồng quốc tế chớ nên làm mất mặt nước Nga. Điều đó cũng có nghĩa là Điện Kremlin hoàn toàn xem nhẹ những lời đe dọa trừng phạt Matxcơva của châu Âu.

Theo nhận định của một nhà ngoại giao châu Âu, Bruxelles nên nhanh chóng tìm ra một kênh đối thoại với Matxcơva bởi vì căng thẳng càng kéo dài chừng nào càng trở nên nguy hiểm chừng đó.

H.Phan