Ai Cập bỏ Mỹ theo Nga?

Ngoại trưởng Ai Cập Nabil Fahmy (phải) và người đồng Nga Sergey Lavrov tại cuộc họp báo ngày 14/11 tại Cairo

Vào trưa ngày 14/11, Ngoại trưởng Serguei Lavrov và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Serguei Choigo đã có một cuộc họp với hai đồng nhiệm Ai Cập tại Cairo là các ông Nabil Fahmy và tướng Abdel Fattah al Sissi. Phía Bộ Ngoại giao Nga nhấn mạnh cuộc tiếp xúc hôm nay là một “bước tiến quan trọng trong lịch sử bang giao hai nước”.

Sứ mạng của Ngoại trưởng Sergei Lavrov và Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu ở Cairo là để tăng cường quan hệ kinh tế, chính trị và an ninh. Tuy nhiên, phía Nga không cho biết thêm chi tiết về nội dung cuộc đàm phán nói trên.

Báo Nga Vedomosti cùng ngày dẫn nguồn tin trích dẫn các nguồn tin từ Bộ Quốc phòng và Tổng công ty nhà nước Rostechnology cho biết Nga và Ai Cập đang đàm phán về việc cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự tổng trị giá hơn hai tỷ USD. Các cuộc đàm phán về việc tăng cường hợp tác quân sự - kỹ thuật đã diễn ra ngày 14/11 trong chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu và Bộ trưởng Ngoại giao Sergey Lavrov đến Cairo.

Theo Bộ trưởng Shoigu, Nga “đang tiếp tục thảo luận các dự án về hợp tác quân sự và kỹ thuật quân sự, chúng tôi đã thỏa thuận tromg thời gian gần nhất sẽ thực hiện các bước theo đúng thủ tục pháp lý”. Nguồn tin của tờ báo lưu ý là ở đây hiện đang nói đến việc cung cấp cho Ai Cập các máy bay chiến đấu MiG-29M/M2, các hệ thống phòng không tầm ngắn và tổ hợp tên lửa chống tăng Cornet.

Chuyến thăm diễn ra vào lúc bang giao giữa Ai Cập và đồng minh lâu đời là Mỹ dường như đang ở ngã ba đường, với sự kiện Washington cắt đứt viện trợ sau khi quân đội lật đổ Tổng thống Mohamed Morsi.

Trước đó, Ngoại trưởng Ai Cập có lưu ý là Cairo đang tìm kiếm một ngõ thoát khác sau khi Washington vào đầu tháng 10 vừa qua tuyên bố ngưng cấp một phần viện trợ quân sự cho Cairo. Từ trước tới nay, Mỹ luôn là điểm tựa quân sự cho Ai Cập. Hàng năm Mỹ cấp cho quốc gia này 1,3 tỷ USD. Ai Cập đã từng đóng vai trò hậu cần cho quân đội Mỹ trong thời kỳ chiến tranh Iraq.

Ngày 3/11/2013, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã trở lại Cairo nhằm sưởi ấm quan hệ giữa Mỹ với Ai Cập, nhưng trước mắt, Washington vẫn duy trì biện pháp trừng phạt Cairo và quan hệ song phương vẫn còn rất “nguội lạnh”.

Triển vọng Ai Cập chuyển quan hệ đồng minh đã gợi lại ký ức về cao điểm trong quan hệ giữa Matxcơva và Cairo.

Liên minh thời Chiến tranh Lạnh đã đem lại cho Ai Cập một sự tổng hợp ồ ạt về chiến cụ, cải tiến cơ sở hạ tầng, và đập Aswan, một bước nhảy vọt đối với quốc gia trước đây thèm khát năng lượng.

Nhưng vào thập niên 1970, trong cảnh nợ nần và một cuộc vận động hòa bình của Mỹ về quan hệ với Israel, Ai Cập đã xoay chiều.

Bang giao mới với Matxcơva diễn ra vào lúc nhiều người Ai Cập, trong một đợt sóng chủ nghĩa dân tộc mới, đang khó chịu vì bị coi là đối tác đàn em tội lỗi của Washington. Bà Mai Wahba, phát ngôn viên của tổ chức tranh đấu Tamarod, nói rằng không phải chỉ có Nga mà cả Trung Quốc và những nước khác đều có thể là các nước đồng minh.

Bà Wahba nói Ai Cập sẽ không ngả về bên này hay bên kia, mà “bất cứ ai tôn trọng ý muốn của quốc gia Ai Cập đều được chúng tôi tôn trọng”.

Nhưng sự rạn nứt với Mỹ có thể là giả dối. Washington vẫn tiếp tục hợp tác trong các lãnh vực chủ chốt, như chống khủng bố, và an ninh trên bán đảo Sinai.

Hơn nữa, theo chuyên gia phân tích chính trị Hisham Kassem, tin đồn về các thương vụ vũ khí hàng tỷ USD với Nga là vô lý trong một nước vốn đã có nhiều vũ khí hơn nhu cầu của mình. Ông Kassem cũng bác bỏ tin nói về một căn cứ biển của Nga ở Ai Cập, trong trường hợp Matxcơva mất đi cảng duy nhất ở Ðịa Trung Hải tại Syria bị chiến tranh tàn phá. Ông nhận thấy rằng ngay cả người Mỹ cũng không có khả năng đạt được một thương vụ như thế.

Các tin tức dồn dập về việc Ai Cập bỏ Mỹ theo Nga đã khiến giới chức Ai Cập phải lên tiếng. Ngoại trưởng Ai Cập Nabil Fahmy hôm 14/11 tuyên bố rằng Cairo chỉ muốn tăng cường quan hệ với Matxcơva, nhưng không thay thế Washington để là đồng minh chính yếu.

Ông Fahmy nói rằng đây chỉ là sự tái khởi động của mối quan hệ có sẵn và Ai Cập hy vọng sẽ hợp tác trên nhiều mặt với Nga. Khi đuợc hỏi là liệu Nga có thay thế Mỹ trong vai trò đồng minh chính yếu hay không, ông Fahmy cho hay Ai Cập không tìm cách “thay thế ai” và Nga cũng đã có mối quan hệ với Ai Cập từ nhiều năm trước đây.

Và một số người cho rằng đó là một điều tốt. Chuyên gia Kassem nói: “Ðiều đó có thể rất có ích cho tất cả mọi người, kể cả Mỹ, nếu như Ai Cập đóng vai trò của mình trong ngoại giao trở lại. Một tình huống như vụ khủng hoảng ở Syria có thể sẽ được xử lý tốt hơn nhiều, thay vì nhận thấy mình là không xứng hợp và không có khả năng đóng góp bằng bất cứ cách nào”.

Ông Kassem tin rằng một nước Ai Cập với các quan hệ khu vực và quốc tế rộng lớn hơn sẽ giúp nước này lấy lại vị thế của mình như một nước đóng vai trò quan trọng và hữu ích trong khu vực.